manual de toxicologÃa clÃnica - Derecho Penal en la Red
manual de toxicologÃa clÃnica - Derecho Penal en la Red
manual de toxicologÃa clÃnica - Derecho Penal en la Red
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
__________________________________________________<br />
CAPÍTULO 24. INTOXICACIÓN POR PLANTAS<br />
Lic. Isabel Falcón Diéguez<br />
En nuestro país <strong>la</strong> introducción <strong>de</strong> <strong>la</strong> medicina natural <strong>en</strong> el Sistema Nacional <strong>de</strong><br />
Salud, ya sea <strong>en</strong> sustitución o <strong>en</strong> combinación con medicam<strong>en</strong>tos conv<strong>en</strong>cionales<br />
se produce siempre sobre <strong>la</strong> base <strong>de</strong> lo seguro y eficaz. La inocuidad es un criterio<br />
<strong>de</strong>terminante <strong>en</strong> <strong>la</strong> selección <strong>de</strong>l medicam<strong>en</strong>to herbario que es disp<strong>en</strong>sado a través<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> red <strong>de</strong> farmacias y <strong>la</strong>boratorios productores <strong>de</strong> medicam<strong>en</strong>tos naturales;<br />
<strong>de</strong>s<strong>de</strong> el punto <strong>de</strong> vista <strong>de</strong> su seguridad exist<strong>en</strong> exig<strong>en</strong>cias rigurosas por parte <strong>de</strong><br />
los c<strong>en</strong>tros regu<strong>la</strong>dores nacionales <strong>en</strong>cargados <strong>de</strong> admitir o prohibir su utilización.<br />
Para cada producto se establec<strong>en</strong> <strong>la</strong>s pruebas <strong>de</strong> calidad correspondi<strong>en</strong>tes; no<br />
obstante, gran parte <strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción, tanto urbana como rural, incluso profesionales<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> salud, <strong>de</strong>sconoc<strong>en</strong> los efectos tóxicos <strong>de</strong> muchas p<strong>la</strong>ntas y <strong>la</strong>s consum<strong>en</strong> <strong>de</strong><br />
forma indiscriminada <strong>en</strong> ocasiones.<br />
Los niños son particu<strong>la</strong>rm<strong>en</strong>te vulnerables y pue<strong>de</strong>n sufrir consecu<strong>en</strong>cias muy<br />
serias al ingerir partes <strong>de</strong> p<strong>la</strong>ntas, g<strong>en</strong>eralm<strong>en</strong>te frutos, aunque los adultos con<br />
frecu<strong>en</strong>cia re<strong>la</strong>tiva sufr<strong>en</strong> intoxicaciones por no t<strong>en</strong>er sufici<strong>en</strong>te información; como<br />
consecu<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> lo anteriorm<strong>en</strong>te expuesto, <strong>en</strong> septiembre <strong>de</strong>l año 2000 se<br />
produjo el fallecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> un jov<strong>en</strong> <strong>de</strong> 23 años <strong>en</strong> <strong>la</strong> UCI <strong>de</strong>l Hospital Provincial<br />
Doc<strong>en</strong>te “Saturnino Lora” <strong>de</strong>bido a <strong>la</strong> intoxicación crónica por <strong>la</strong> ingestión<br />
continuada durante 5 meses <strong>de</strong> infusiones <strong>de</strong> cal<strong>la</strong>, frijol gandul y raíz <strong>de</strong> paraná;<br />
como tratami<strong>en</strong>to autoprescripto para una giardiasis; durante su admisión pres<strong>en</strong>tó<br />
insufici<strong>en</strong>cia respiratoria, sialorrea, broncorrea, ast<strong>en</strong>ia marcada, apnea prolongada<br />
y sueño profundo, todo lo cual lo condujo finalm<strong>en</strong>te a <strong>la</strong> muerte. Se registra<br />
igualm<strong>en</strong>te otro caso <strong>de</strong> fallecimi<strong>en</strong>to por una intoxicación aguda, se trata <strong>de</strong> un<br />
paci<strong>en</strong>te <strong>de</strong> 65 años que consumió una cantidad excesiva <strong>de</strong> infusión <strong>de</strong> <strong>la</strong> corteza<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> Yaba, p<strong>la</strong>nta a <strong>la</strong> que se le atribuy<strong>en</strong> acciones antihelmínticas, este paci<strong>en</strong>te<br />
pres<strong>en</strong>tó diarreas abundantes, toma <strong>de</strong>l estado g<strong>en</strong>eral, parestesia, anuria,<br />
marcada hipot<strong>en</strong>sión, midriasis, úlceras <strong>de</strong> apoyo y <strong>de</strong>terioro neurológico<br />
progresivo.<br />
La ori<strong>en</strong>tación diagnóstica <strong>de</strong> estas intoxicaciones pue<strong>de</strong> ser complicada cuando<br />
el afectado no refiere el antece<strong>de</strong>nte <strong>de</strong> ingestión <strong>de</strong> p<strong>la</strong>ntas, <strong>en</strong> <strong>la</strong> mayoría <strong>de</strong> los<br />
casos por <strong>la</strong> falta <strong>de</strong> percepción refer<strong>en</strong>te a <strong>la</strong> toxicidad <strong>de</strong> estas. Contribuye<br />
a<strong>de</strong>más <strong>la</strong> diversidad <strong>de</strong> nombres popu<strong>la</strong>res y locales que aportan los paci<strong>en</strong>tes y<br />
que no suel<strong>en</strong> figurar <strong>en</strong> los libros junto al nombre botánico.<br />
La importancia <strong>de</strong> <strong>la</strong> ingestión <strong>de</strong> un vegetal <strong>de</strong>terminado <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong>rá <strong>de</strong> diversos<br />
factores: toxicidad pot<strong>en</strong>cial <strong>de</strong> <strong>la</strong> p<strong>la</strong>nta ingerida, parte que utilizó, cantidad y<br />
forma <strong>de</strong> preparación (cruda o cocida). Convi<strong>en</strong>e obt<strong>en</strong>er datos <strong>en</strong> re<strong>la</strong>ción con el<br />
tiempo transcurrido <strong>en</strong>tre <strong>la</strong> ingestión y <strong>la</strong> aparición <strong>de</strong> los primeros síntomas y<br />
sobre <strong>la</strong> naturaleza <strong>de</strong> éstos, así como sobre <strong>la</strong> cantidad y <strong>la</strong> parte <strong>de</strong> <strong>la</strong> p<strong>la</strong>nta<br />
183