IDAZ-LAN GUZTIAK - Euskerazaintza

ARTE-IZTI : ESTETIKA 17
GOTIKOA
Erromanikoaren ondorena da Gotikoa. (Erromanikoa, gure artean,
XII, XIII gizaldikoa; Gotikoa, XIV, XV, XVI gizaldikoa).
Erromanikoa, Arkitektura "txukun, goxo"; Gotikoa, "aundi, arrigarri"
da.
Elizaren planta, Gotikoak, berez, Erromanikoaren antzekoa du:
gurutze latinoa. (Gure artean Elizarik geienak gurutzetu gabeak ditugu).
Arkitektura gotikoaren ezaugarririk nabarmenena, ate ta leioetako
uztai-erdi, arkua da: Erromanikoan arkua arku jatorra da, erabat bizkar-biribilla;
Gotikoan arkua, arku muturduna da, bizkar txorrotx.
Beste ezagungarria: Erromanikoak leioak, leio txikiak ditu; Gotikoak
leio aundiak. (Gure artean, ez ain aundiak; bañan, berez, ileio luze
goreak: saietseko ormaetan beetik gorañokoak). Ormak berak, orma zabal
ez baño, pilastra zutak, arkuz —arku zorrotzez— alkartuak. (Ikus,
adigarri bezela, Donoistia'ko "Artzai Onaren" Eliza; berri samarra da,
dana gotiko jatorraren neurrian orain irurogei urte egiña).
Torreak ere, zorrotzak.
Absidea ere, ez danbolin-antzeko biribilla, zortzi aldeduna baizik,
dana ertz bizi.
Barruan, goiak, bobeda-sapai; arkutik arkura, zain gurutzetuak, tar.
tea tupa-arri ariñez berdindua. (Gure artean gero ta gero ere —XVI-
XVII gizaldian ere— gotiko-erako bobedak egiten dira. Ikus Ernani'ko
Elizan. Zañak, zain gurutzetuak, ugariak).
Arkitektura Gotikoak ira aldi izan zituan, gero ta apañagoak; irugarrena,
batez ere "Gotiko loratua" deritzana. Irugarren onek leertzerañoko
alegiñak egin zituan, Gotikoaren berezko laztasuna gozatzen, arku
gotikoaren bizkar zorrotza amustuaz, eta konope-arkua sortuaz. (Gure
artean gotiko jatorrekoa da San Bizente Donostia'ko Eliza; eta irugarren
garaikoa San Telmo'rena. Sapaietako zañetan azaltzen da, batez
ere, irugarren aldiko apaindu-gogo aundia).
ERRENAZIMENTUA
Irugarren aldiko Gotikoaren ondoren, Itaslia'tik Errenazimentua etorri
zitzaigun.
2