30.01.2015 Views

Educación para todos: el imperativo de la calidad - unesdoc - Unesco

Educación para todos: el imperativo de la calidad - unesdoc - Unesco

Educación para todos: el imperativo de la calidad - unesdoc - Unesco

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

5<br />

0<br />

62 / CAPÍTULO 2<br />

2<br />

0<br />

Informe <strong>de</strong> Seguimiento <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Educación</strong> <strong>para</strong> Todos en <strong>el</strong> Mundo<br />

Brasil y Chile<br />

son dos países<br />

representativos<br />

<strong>de</strong> los enormes<br />

avances hacia<br />

<strong>la</strong> consecución<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> EPT en <strong>la</strong><br />

región <strong>de</strong> América<br />

Latina y <strong>el</strong> Caribe.<br />

43. Salvo que se indique<br />

lo contrario, <strong>la</strong> información<br />

sobre Brasil proviene <strong>de</strong><br />

Gusso (2004) y d<strong>el</strong> Anexo<br />

Estadístico d<strong>el</strong> presente<br />

Informe.<br />

44. Salvo que se indique<br />

lo contrario, <strong>la</strong> información<br />

sobre Chile proviene <strong>de</strong> Cox<br />

(2004) y d<strong>el</strong> Anexo Estadístico<br />

d<strong>el</strong> presente Informe.<br />

45. No obstante, cabe<br />

recordar nuevamente<br />

que <strong>la</strong>s puntuaciones <strong>de</strong><br />

rendimiento no reflejan<br />

íntegramente <strong>la</strong> situación.<br />

46. Véase en <strong>el</strong> Capítulo 4<br />

<strong>la</strong> sección “Empezar por<br />

<strong>el</strong> educando”. El grado <strong>de</strong><br />

pre<strong>para</strong>ción <strong>de</strong> los niños<br />

<strong>para</strong> <strong>la</strong> escu<strong>el</strong>a es muy<br />

variable, ya que <strong>el</strong> medio<br />

social <strong>de</strong>sempeña un pap<strong>el</strong><br />

importante.<br />

tiempo <strong>la</strong> presencia <strong>de</strong> los alumnos <strong>de</strong> familias<br />

más acomodadas en <strong>el</strong> sistema <strong>de</strong> educación<br />

pública (Fiske y Ladd, 2004).<br />

En 1997 se inició un nuevo programa <strong>de</strong> estudios.<br />

Con objeto <strong>de</strong> ac<strong>el</strong>erar su aplicación y mejorar sus<br />

repercusiones en <strong>la</strong> <strong>calidad</strong>, se adoptó un p<strong>la</strong>n<br />

<strong>para</strong> 2000-2004 cuyos objetivos principales eran<br />

<strong>el</strong> fortalecimiento <strong>de</strong> <strong>la</strong> autoestima <strong>de</strong> los<br />

profesores, mediante <strong>la</strong> creación <strong>de</strong> un cuerpo<br />

profesional <strong>de</strong> docentes, y <strong>el</strong> suministro <strong>de</strong> un<br />

mejor apoyo a éstos. La importancia capital concedida<br />

a <strong>la</strong> <strong>calidad</strong> <strong>de</strong> los docentes y al compromiso<br />

<strong>de</strong> éstos con <strong>la</strong> educación concuerda con<br />

<strong>la</strong>s experiencias <strong>de</strong> los países con altos rendimientos<br />

académicos, mencionados anteriormente.<br />

Brasil 43 y Chile 44 son dos países representativos<br />

<strong>de</strong> los enormes avances hacia <strong>la</strong> consecución<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> EPT en <strong>la</strong> región <strong>de</strong> América Latina y <strong>el</strong><br />

Caribe. Aunque Cuba es, sin duda alguna, <strong>la</strong><br />

estr<strong>el</strong><strong>la</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> región, Brasil y Chile, junto con<br />

Argentina, obtuvieron resultados bastante<br />

satisfactorios en <strong>el</strong> estudio <strong>de</strong> <strong>la</strong> OREALC<br />

(UNESCO). 45 Sin embargo, si se observan <strong>la</strong>s<br />

mediciones a lo <strong>la</strong>rgo d<strong>el</strong> tiempo, <strong>el</strong> aprovechamiento<br />

esco<strong>la</strong>r se ha estancado en <strong>el</strong> Brasil<br />

y Chile, pese a los ambiciosos esfuerzos<br />

realizados <strong>para</strong> mejorarlo.<br />

El caso <strong>de</strong> Brasil <strong>de</strong>be analizarse en <strong>el</strong> contexto<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> expansión d<strong>el</strong> acceso a <strong>la</strong> enseñanza: <strong>la</strong><br />

tasa neta <strong>de</strong> esco<strong>la</strong>rización aumentó <strong>de</strong> 86,4% en<br />

1990 a 96,7% en 2000. La mayoría <strong>de</strong> los nuevos<br />

alumnos proce<strong>de</strong>n probablemente <strong>de</strong> grupos<br />

marginados. Su grado <strong>de</strong> pre<strong>para</strong>ción <strong>para</strong> <strong>la</strong><br />

escu<strong>el</strong>a 46 es generalmente menor que <strong>el</strong> <strong>de</strong> los<br />

niños pertenecientes a grupos que participan en<br />

<strong>el</strong> sistema esco<strong>la</strong>r <strong>de</strong>s<strong>de</strong> hace más tiempo. Por<br />

consiguiente, <strong>el</strong> hecho <strong>de</strong> que <strong>el</strong> promedio d<strong>el</strong><br />

aprovechamiento esco<strong>la</strong>r se haya mantenido<br />

constante durante <strong>el</strong> periodo <strong>de</strong> <strong>la</strong> ampliación<br />

d<strong>el</strong> acceso pue<strong>de</strong> consi<strong>de</strong>rarse en sí una mejora.<br />

A<strong>de</strong>más, en Brasil, <strong>la</strong> disparidad <strong>de</strong> rendimiento<br />

entre los alumnos que obtienen los mejores<br />

resultados y los que obtienen los resultados más<br />

bajos es r<strong>el</strong>ativamente reducida. El país ha<br />

realizado esfuerzos consi<strong>de</strong>rables en su política<br />

<strong>de</strong> educación <strong>para</strong> reducir <strong>la</strong>s <strong>de</strong>sigualda<strong>de</strong>s<br />

regionales y sociales en términos <strong>de</strong> aportes<br />

(sobre todo financieros) y aprovechamiento<br />

esco<strong>la</strong>r. El p<strong>la</strong>n <strong>de</strong>cenal <strong>de</strong> <strong>Educación</strong> <strong>para</strong><br />

Todos (1993-2003) comprendía dos proyectos<br />

emblemáticos: <strong>el</strong> d<strong>el</strong> Fondo <strong>para</strong> <strong>el</strong> Mantenimiento<br />

y Desarrollo <strong>de</strong> <strong>la</strong> Enseñanza Elemental<br />

y <strong>la</strong> Valorización d<strong>el</strong> Magisterio (FUNDEF) y <strong>el</strong> <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> “Bolsa Esco<strong>la</strong>” d<strong>el</strong> Programa <strong>de</strong> Erradicación<br />

d<strong>el</strong> Trabajo Infantil (PETI). El primero es un fondo<br />

<strong>de</strong> compensación que ha permitido reducir <strong>la</strong>s<br />

<strong>de</strong>sigualda<strong>de</strong>s regionales en <strong>la</strong> financiación <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

enseñanza primaria, pese a <strong>la</strong> compleja estructura<br />

en tres niv<strong>el</strong>es administrativos (local, estatal<br />

y fe<strong>de</strong>ral). Los fondos <strong>de</strong>stinados a <strong>la</strong>s escu<strong>el</strong>as<br />

más pobres aumentaron <strong>de</strong> manera significativa,<br />

lo cual explica <strong>el</strong> incremento <strong>de</strong> <strong>la</strong>s tasas <strong>de</strong><br />

esco<strong>la</strong>rización y <strong>el</strong> progreso <strong>de</strong> los su<strong>el</strong>dos y<br />

<strong>la</strong> formación <strong>de</strong> los docentes. La “Bolsa Esco<strong>la</strong>”<br />

y <strong>el</strong> PETI son iniciativas muy encomiadas que<br />

preten<strong>de</strong>n impulsar <strong>la</strong> esco<strong>la</strong>rización <strong>de</strong> los<br />

niños <strong>de</strong> familias pobres (UNESCO, 2003a).<br />

Otros proyectos realizados en <strong>el</strong> marco d<strong>el</strong> p<strong>la</strong>n<br />

<strong>de</strong>cenal son: FUNDESCOLA, <strong>de</strong>stinado a mejorar<br />

<strong>la</strong> asistencia a <strong>la</strong> escu<strong>el</strong>a y luchar contra <strong>la</strong><br />

<strong>de</strong>serción; PROFORMAÇAO, encaminado a<br />

formar a profesores no titu<strong>la</strong>dos mediante <strong>el</strong><br />

aprendizaje a distancia; <strong>el</strong> Programa Nacional<br />

<strong>de</strong> Manuales Esco<strong>la</strong>res, que ha permitido<br />

incrementar tanto <strong>el</strong> número <strong>de</strong> ejemp<strong>la</strong>res <strong>de</strong><br />

libros <strong>de</strong> texto como <strong>el</strong> <strong>de</strong> sus títulos; los Ciclos<br />

Esco<strong>la</strong>res, que han hecho automática <strong>la</strong> transición<br />

d<strong>el</strong> primer al segundo grado <strong>de</strong> primaria; y<br />

los Programas <strong>de</strong> Aprendizaje Ac<strong>el</strong>erado, gracias<br />

a los cuales los alumnos esco<strong>la</strong>rizados tardíamente<br />

pue<strong>de</strong>n recuperar su retraso. Estos<br />

programas reflejan <strong>la</strong>s diferentes maneras<br />

en que Brasil y Sudáfrica luchan contra <strong>la</strong>s <strong>de</strong>sigualda<strong>de</strong>s.<br />

Brasil ha optado por varios gran<strong>de</strong>s<br />

proyectos, cada uno <strong>de</strong> los cuales aborda un<br />

aspecto d<strong>el</strong> sistema educativo o <strong>de</strong> su contexto.<br />

Sudáfrica ha escogido una estrategia más<br />

amplia, centrándose en <strong>la</strong> igua<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> los<br />

recursos asignados a <strong>la</strong>s escu<strong>el</strong>as y haciendo<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>calidad</strong> <strong>de</strong> los docentes un <strong>el</strong>emento c<strong>la</strong>ve<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> reforma.<br />

Chile, al igual que Fin<strong>la</strong>ndia, ha hecho d<strong>el</strong>iberadamente<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> educación un <strong>el</strong>emento central<br />

<strong>de</strong> su estrategia <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo socioeconómico.<br />

A principios <strong>de</strong> los años noventa, <strong>el</strong> antiguo<br />

régimen militar había <strong>de</strong>jado al país ante <strong>el</strong> reto<br />

<strong>de</strong> revitalizar y mo<strong>de</strong>rnizar <strong>la</strong> economía, mejorar<br />

<strong>la</strong> cohesión social y construir una sociedad<br />

<strong>de</strong>mocrática. La proporción d<strong>el</strong> gasto público<br />

<strong>de</strong>dicada a <strong>la</strong> educación pasó d<strong>el</strong> 2,4% al 4,4%<br />

d<strong>el</strong> PIB entre 1990 y 2001. En términos<br />

absolutos, se triplicó, o más, entre 1990 y 2003, y<br />

<strong>el</strong> gasto privado también aumentó consi<strong>de</strong>rablemente.<br />

Se está acrecentando <strong>el</strong> número <strong>de</strong> horas<br />

lectivas por año, que pasará <strong>de</strong> 880 a 1.200, a fin<br />

<strong>de</strong> acabar con <strong>la</strong> práctica <strong>de</strong> <strong>la</strong>s c<strong>la</strong>ses que

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!