Licenciatura en Enfermería - Centro Universitario de Ciencias de la ...

Licenciatura en Enfermería - Centro Universitario de Ciencias de la ... Licenciatura en Enfermería - Centro Universitario de Ciencias de la ...

28.01.2015 Views

1 Universidad de Guadalajara

1<br />

Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara


C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

2


Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />

GUÍA DE INDUCCIÓN 2011 B<br />

LICENCIATURA EN ENFERMERÍA<br />

3


C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

UNIVERSIDAD DE GUADALAJARA<br />

Itzcóatl Tonatiuh Bravo Padil<strong>la</strong><br />

Rector G<strong>en</strong>eral<br />

Miguel Ángel Navarro Navarro<br />

Vicerrector Ejecutivo<br />

José Alfredo Peña Ramos<br />

Secretario G<strong>en</strong>eral<br />

CENTRO UNIVERSITARIO DE CIENCIAS DE LA SALUD<br />

4


Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />

Jaime Andra<strong>de</strong> Vil<strong>la</strong>nueva<br />

Rector<br />

Rogelio Zambrano Guzmán<br />

Secretario Académico<br />

Saralyn López y Taylor<br />

Secretario Administrativo<br />

Juan Víctor Manuel Lara Vélez<br />

Director <strong>de</strong> <strong>la</strong> División <strong>de</strong> Disciplinas Básicas<br />

Oscar Aguirre Jáuregui<br />

Director <strong>de</strong> <strong>la</strong> División <strong>de</strong> Disciplinas Básicas<br />

Alfredo <strong>de</strong> Jesús Celis <strong>de</strong> <strong>la</strong> Rosa<br />

Directora <strong>de</strong> <strong>la</strong> División <strong>de</strong> Disciplinas para el Desarrollo, Promoción y<br />

Preservación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

Fabio<strong>la</strong> <strong>de</strong> Santos Ávi<strong>la</strong><br />

Coordinación <strong>de</strong> Servicios Académicos<br />

Ignacio Avelino Rubio<br />

Coordinación <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Lic<strong>en</strong>ciatura</strong> <strong>en</strong> Psicología<br />

Martín Francisco González Vil<strong>la</strong>lobos<br />

Coordinador carrera Cultura Física y Deportes<br />

María Olga Romero Estrada<br />

Coordinadora <strong>de</strong> <strong>Lic<strong>en</strong>ciatura</strong> <strong>en</strong> Enfermería<br />

Héctor Ochoa Velázquez<br />

Coordinador Carrera <strong>de</strong> Odontología<br />

Gabrie<strong>la</strong> Macedo Ojeda<br />

Coordinadora Carrera <strong>de</strong> Nutrición<br />

5


C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

Eduardo Gómez Sánchez<br />

Coordinador Carrera <strong>de</strong> Medicina<br />

Yo<strong>la</strong>nda Leticia Romero Mariscal<br />

Coordinadora <strong>Lic<strong>en</strong>ciatura</strong> <strong>en</strong> Enfermería Semiesco<strong>la</strong>rizada<br />

Araceli Cortés Camacho<br />

Coordinadora <strong>de</strong> <strong>la</strong> carrera <strong>de</strong> Enfermería Básica<br />

Hugo Zaragoza Agui<strong>la</strong>r<br />

Coordinador <strong>de</strong> <strong>la</strong> carrera <strong>de</strong> Técnico Superior <strong>Universitario</strong> <strong>en</strong><br />

Radiología e Imag<strong>en</strong><br />

Reynaldo III Moisés Michel Durán<br />

Coordinación <strong>de</strong> <strong>la</strong> carrera <strong>de</strong> Técnico Superior <strong>Universitario</strong> <strong>en</strong><br />

Prótesis D<strong>en</strong>tal<br />

Adriana Cuel<strong>la</strong>r Espinoza<br />

Coordinación <strong>de</strong> Enfermería Básica Semiesco<strong>la</strong>rizada<br />

Luis Manuel Espinosa Castillo<br />

Coordinación <strong>de</strong> <strong>la</strong> carrera <strong>de</strong> Técnico Superior <strong>Universitario</strong> <strong>en</strong> Emerg<strong>en</strong>cias,<br />

Seguridad Laboral y Rescates<br />

6


Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />

GUÍA DE INDUCCIÓN 2011 B<br />

Coordinación G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong>l Proyecto Editorial<br />

Fabio<strong>la</strong> <strong>de</strong> Santos Ávi<strong>la</strong><br />

Autores Información G<strong>en</strong>eral<br />

Fabio<strong>la</strong> <strong>de</strong> Santos Ávi<strong>la</strong><br />

Irma Susana Pérez García<br />

Autores Información Carrera Lic. <strong>en</strong> Enfermería<br />

María Olga Romero Estrada<br />

Información Institucional<br />

Coordinación <strong>de</strong> P<strong>la</strong>neación <strong>de</strong>l CUCS<br />

Corrección <strong>de</strong> estilo<br />

Brígida Botello Aceves<br />

Diseño y diagramación<br />

Héctor Vidal Sánchez Cisneros<br />

Apoyo Logístico<br />

Patricia Franco Baeza<br />

Rebeca Medina Pérez<br />

Rigoberto Ruvalcaba P<strong>la</strong>sc<strong>en</strong>cia<br />

María Concepción Castro Mora<br />

Primera edición 2011<br />

© D.R. Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara. C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

Sierra Mojada No. 950, Puerta 7, Edificio A<br />

Colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

ISBN<br />

Impreso y hecho <strong>en</strong> México<br />

Printed and ma<strong>de</strong> in Mexico<br />

7


C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

ÍNDICE<br />

MENSAJE DE BIENVENIDA 10<br />

TU UNIVERSIDAD<br />

Historia 12<br />

Políticas institucionales 13<br />

TU CENTRO UNIVERSITARIO 15<br />

Misión 16<br />

Visión 16<br />

Objetivos 16<br />

Estructura académico-administrativa 18<br />

Organización Divisional y Departam<strong>en</strong>tal 18<br />

Coordinaciones <strong>de</strong> Carrera 20<br />

Mo<strong>de</strong>lo Académico<br />

Sistema Matricial 22<br />

Semiflexible 22<br />

Sistema <strong>de</strong> créditos 23<br />

El <strong>en</strong>foque educativo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s Compet<strong>en</strong>cias Profesionales Integradas 23<br />

Servicios a Estudiantes 26<br />

CARRERA DE LICENCIATURA EN ENFERMERÍA<br />

Bi<strong>en</strong>v<strong>en</strong>ida <strong>de</strong> <strong>la</strong> coordinadora <strong>de</strong> carrera 28<br />

Tu carrera 29<br />

Misión, visión y valores 31<br />

Perfil <strong>de</strong>l aspirante 32<br />

Perfil <strong>de</strong> egreso 32<br />

P<strong>la</strong>n <strong>de</strong> estudios 34<br />

Servicio social 51<br />

Modalida<strong>de</strong>s y opciones <strong>de</strong> titu<strong>la</strong>ción 60<br />

8


Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />

Acreditación <strong>de</strong> <strong>la</strong> lic<strong>en</strong>ciatura <strong>en</strong> Enfermería 63<br />

Opciones <strong>la</strong>borales <strong>de</strong> <strong>de</strong>sempeño profesional 63<br />

Bibliografía 66<br />

Anexos<br />

Directorio <strong>de</strong>l CUCS 68<br />

Mapa <strong>de</strong>l CUCS 78<br />

9


C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

MENSAJE DE BIENVENIDA<br />

Estimados alumnos y alumnas <strong>de</strong> primer ingreso:<br />

Me congratulo <strong>de</strong> que, a partir <strong>de</strong> hoy, sean miembros <strong>de</strong> <strong>la</strong> comunidad <strong>de</strong>l C<strong>en</strong>tro<br />

<strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud (CUCS). Sin duda, todos uste<strong>de</strong>s han<br />

cursado sus estudios con <strong>de</strong>dicación y perseverancia, y han invertido <strong>en</strong> ello un<br />

gran esfuerzo, apoyados por maestros, familiares y amigos.<br />

Han competido por un espacio <strong>en</strong> este c<strong>en</strong>tro con un gran número <strong>de</strong> compañeros<br />

que, <strong>la</strong>m<strong>en</strong>tablem<strong>en</strong>te, no tuvieron éxito. Si bi<strong>en</strong> sería nuestro <strong>de</strong>seo<br />

recibirlos a todos, <strong>la</strong>s limitaciones físicas y presupuestarias impid<strong>en</strong> este empeño<br />

que como institución pública mant<strong>en</strong>emos. Más <strong>de</strong> seis mil alumnos aspiran<br />

cada ciclo esco<strong>la</strong>r a pert<strong>en</strong>ecer al CUCS, pero sólo un poco más <strong>de</strong> veinte por<br />

ci<strong>en</strong>to pued<strong>en</strong> llegar a ser nuestros alumnos. Felicida<strong>de</strong>s por este significativo<br />

logro.<br />

Ser profesionales <strong>de</strong> <strong>la</strong> salud es un compromiso muy serio, que hoy asum<strong>en</strong><br />

y seguirá vig<strong>en</strong>te <strong>en</strong> toda su vida. La Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara y el CUCS ti<strong>en</strong><strong>en</strong><br />

también un compromiso <strong>de</strong> <strong>la</strong>rgo alcance al recibirlos. Nuestro propósito es<br />

impartir educación con calidad, equidad y pertin<strong>en</strong>cia, a fin <strong>de</strong> promover <strong>en</strong> los<br />

egresados, no sólo <strong>la</strong> excel<strong>en</strong>cia profesional, sino el compromiso con los valores<br />

<strong>de</strong>l humanismo, <strong>la</strong> justicia y <strong>la</strong> equidad. Es nuestra esperanza que sean uste<strong>de</strong>s<br />

un factor <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo humano y social, <strong>en</strong> el ejercicio <strong>de</strong> sus respectivas profesiones.<br />

Por ello, no escatimamos esfuerzos <strong>en</strong> proveerles <strong>de</strong> los recursos necesarios<br />

para su formación. Encontrarán profesores altam<strong>en</strong>te capacitados y <strong>en</strong> actualización<br />

continua; insta<strong>la</strong>ciones dignas y con frecu<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> muy alto nivel; apoyos<br />

académicos y administrativos que nos empeñamos <strong>en</strong> mejorar <strong>de</strong> forma perman<strong>en</strong>te;<br />

un importante impulso a <strong>la</strong> internacionalización que los haga ciudadanos<br />

<strong>de</strong>l mundo, así como un <strong>en</strong>torno promotor <strong>de</strong> estilos <strong>de</strong> vida saludable. En<br />

suma, una vida académica y social int<strong>en</strong>sa y <strong>de</strong> mucha calidad.<br />

10


Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />

Nuestro mo<strong>de</strong>lo educativo, por compet<strong>en</strong>cias profesionales, apuesta a <strong>la</strong><br />

formación integral <strong>de</strong>l estudiante, <strong>en</strong> <strong>la</strong> que éste es el protagonista <strong>de</strong> su propio<br />

apr<strong>en</strong>dizaje. Se trata <strong>de</strong> que los alumnos construyan el conocimi<strong>en</strong>to a partir<br />

<strong>de</strong> su interacción perman<strong>en</strong>te con los contextos social y natural, y el análisis<br />

<strong>de</strong> éstos a <strong>la</strong> luz <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to ci<strong>en</strong>tífico g<strong>en</strong>erado <strong>en</strong> los distintos campos<br />

disciplinarios. Esta propuesta <strong>de</strong>manda <strong>de</strong> uste<strong>de</strong>s una actitud activa, crítica y<br />

consci<strong>en</strong>te <strong>de</strong> su <strong>en</strong>torno, con una perspectiva <strong>de</strong> sust<strong>en</strong>tabilidad y, <strong>en</strong> particu<strong>la</strong>r,<br />

<strong>de</strong> rigor <strong>en</strong> el trabajo académico.<br />

Les reitero una cordial bi<strong>en</strong>v<strong>en</strong>ida a este c<strong>en</strong>tro universitario; mi felicitación y<br />

mis <strong>de</strong>seos <strong>de</strong> éxito <strong>en</strong> su vida como profesionales <strong>de</strong> <strong>la</strong> salud. Mant<strong>en</strong>gan sus<br />

aspiraciones <strong>de</strong> superación, así como <strong>la</strong> disciplina y <strong>de</strong>dicación que los ha traído<br />

hasta esta posición <strong>de</strong> privilegio.<br />

Afectuosam<strong>en</strong>te<br />

Dr. Jaime Andra<strong>de</strong> Vil<strong>la</strong>nueva<br />

Rector <strong>de</strong>l CUCS<br />

11


C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

TU UNIVERSIDAD<br />

Historia<br />

La historia <strong>de</strong> <strong>la</strong> Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara inició <strong>en</strong> <strong>la</strong> época colonial <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

región occid<strong>en</strong>tal <strong>de</strong>l país. Con el anteced<strong>en</strong>te <strong>de</strong>l Colegio <strong>de</strong> Santo Tomás,<br />

fundado <strong>en</strong> 1951 por los miembros <strong>de</strong> <strong>la</strong> Compañía <strong>de</strong> Jesús –que <strong>en</strong> 1767<br />

fueron expulsados <strong>de</strong>l país–, fray Antonio Alcal<strong>de</strong> y Barriga, obispo <strong>de</strong> <strong>la</strong> Nueva<br />

Galicia, gestionó ante el rey Carlos IV <strong>la</strong> creación <strong>de</strong> una universidad semejante<br />

a <strong>la</strong> <strong>de</strong> Sa<strong>la</strong>manca. En 1791, logró que se inaugurara, solemnem<strong>en</strong>te, <strong>la</strong> Real y<br />

Literaria Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara, <strong>la</strong> cual inició con <strong>la</strong>s cátedras <strong>de</strong> Medicina<br />

y Derecho.<br />

Entre 1826 y 1860, y a consecu<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>la</strong>s constantes pugnas <strong>en</strong>tre gobiernos<br />

conservadores y liberales, <strong>la</strong> Universidad sufrió cierres y reaperturas. En esa<br />

época, alternó su nombre <strong>en</strong>tre Instituto <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong>l Estado y Universidad <strong>de</strong><br />

Guada<strong>la</strong>jara, según el grupo <strong>en</strong> el po<strong>de</strong>r.<br />

En 1914 fue creada <strong>la</strong> Escue<strong>la</strong> Preparatoria <strong>de</strong> Jalisco. En 1925 se reconoció<br />

<strong>la</strong> fundación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara y se expidió su primera ley orgánica;<br />

<strong>en</strong> estos últimos logros <strong>de</strong>stacó <strong>la</strong> <strong>la</strong>bor <strong>de</strong> José Guadalupe Zuno Hernán<strong>de</strong>z<br />

y <strong>de</strong>l primer rector <strong>de</strong> <strong>la</strong> Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara, Enrique Díaz <strong>de</strong> León.<br />

Durante los años och<strong>en</strong>ta, <strong>la</strong> Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara fue <strong>de</strong>c<strong>la</strong>rada una<br />

institución educativa nacionalista, <strong>de</strong>mocrática y popu<strong>la</strong>r. En 1989, durante el<br />

rectorado <strong>de</strong>l lic<strong>en</strong>ciado Raúl Padil<strong>la</strong> López, se puso <strong>en</strong> marcha el proceso <strong>de</strong><br />

reforma universitaria, el cual actualizó el mo<strong>de</strong>lo académico y culminó con <strong>la</strong><br />

reestructuración <strong>de</strong> <strong>la</strong>s escue<strong>la</strong>s y faculta<strong>de</strong>s <strong>en</strong> campus temáticos y regionales<br />

l<strong>la</strong>mados c<strong>en</strong>tros universitarios, los cuales constituy<strong>en</strong> <strong>la</strong> Red Universitaria, que<br />

alcanza todo el territorio <strong>de</strong> Jalisco, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> integrar todas <strong>la</strong>s escue<strong>la</strong>s preparatorias<br />

<strong>en</strong> el Sistema <strong>de</strong> Educación Media Superior.<br />

En 2005 fue creado el Sistema <strong>de</strong> Universidad Virtual, que repres<strong>en</strong>ta el último<br />

es<strong>la</strong>bón <strong>de</strong> lo que hoy es <strong>la</strong> Red Universitaria <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara.<br />

P<strong>la</strong>n <strong>de</strong> Desarrollo Institucional<br />

12


Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />

Políticas institucionales<br />

• Funcionar como una red co<strong>la</strong>borativa o subsidiaria para el <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s funciones sustantivas, promovi<strong>en</strong>do <strong>la</strong> integración e interacción <strong>en</strong>tre<br />

los niveles educativos medio superior y superior.<br />

• Impulsar el <strong>de</strong>sarrollo equilibrado <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>en</strong>tida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>la</strong> Red Universitaria,<br />

at<strong>en</strong>di<strong>en</strong>do <strong>la</strong> <strong>de</strong>manda educativa <strong>de</strong> <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>tes regiones <strong>de</strong> Jalisco.<br />

• Fom<strong>en</strong>tar una cultura <strong>de</strong> innovación y calidad <strong>en</strong> todas <strong>la</strong>s activida<strong>de</strong>s,<br />

promovi<strong>en</strong>do <strong>la</strong> internacionalización <strong>de</strong> todas <strong>la</strong>s funciones universitarias.<br />

• Promover el compromiso social e impulsar <strong>la</strong> vincu<strong>la</strong>ción con el <strong>en</strong>torno,<br />

así como <strong>la</strong> equidad, el <strong>de</strong>sarrollo sust<strong>en</strong>table y <strong>la</strong> conci<strong>en</strong>cia ecológica,<br />

<strong>en</strong> el ejercicio <strong>de</strong> <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>tes activida<strong>de</strong>s universitarias.<br />

• Fom<strong>en</strong>tar <strong>la</strong> sust<strong>en</strong>tabilidad financiera, optimizando el uso <strong>de</strong> los recursos<br />

<strong>en</strong> todas <strong>la</strong>s <strong>en</strong>tida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>la</strong> Red Universitaria.<br />

13


C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

14


Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />

TU CENTRO UNIVERSITARIO<br />

El 4 <strong>de</strong> mayo <strong>de</strong> 1994 se creó el C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

(CUCS), el cual sustituyó <strong>la</strong> tradicional organización <strong>de</strong> escue<strong>la</strong>s y faculta<strong>de</strong>s por<br />

<strong>la</strong> estructura <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>tal y el sistema <strong>de</strong> créditos como ejes fundam<strong>en</strong>tales<br />

<strong>de</strong> una organización académico-administrativa <strong>de</strong> tipo matricial, con mayor flexibilidad<br />

curricu<strong>la</strong>r para cursar los estudios universitarios.<br />

El CUCS es un c<strong>en</strong>tro temático integrado <strong>en</strong> torno a los sigui<strong>en</strong>tes programas<br />

educativos:<br />

De pregrado:<br />

• Psicología<br />

• Cirujano D<strong>en</strong>tista<br />

• Médico Cirujano y Partero<br />

• Cultura Física y Deportes<br />

• Enfermería<br />

• Técnico <strong>en</strong> Enfermería<br />

De posgrado:<br />

• Maestría <strong>en</strong> Ci<strong>en</strong>cias Biomédicas, con <strong>la</strong>s ori<strong>en</strong>taciones <strong>en</strong> Inmunología<br />

y G<strong>en</strong>ética Humana<br />

• Maestría <strong>en</strong> Salud Pública<br />

• Maestría <strong>en</strong> Epi<strong>de</strong>miología<br />

• Maestría <strong>en</strong> Ci<strong>en</strong>cias Médicas<br />

• Doctorado <strong>en</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

• Doctorado <strong>en</strong> Geriatría, Psicogeriatría y Gerontología<br />

• Doctorado <strong>en</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud Comunitaria<br />

• Doctorado <strong>en</strong> Administración <strong>de</strong> los Servicios <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

Des<strong>de</strong> su fundación, <strong>la</strong> oferta académica <strong>de</strong>l CUCS se ha <strong>en</strong>riquecido con<br />

<strong>la</strong> inclusión <strong>de</strong> nuevos programas <strong>de</strong> pregrado y posgrado. En 1997 se puso<br />

<strong>en</strong> marcha <strong>la</strong> lic<strong>en</strong>ciatura <strong>en</strong> Nutrición, y <strong>en</strong> 2000 se reestructuró el p<strong>la</strong>n <strong>de</strong><br />

estudios <strong>en</strong> función <strong>de</strong>l mo<strong>de</strong>lo <strong>de</strong> compet<strong>en</strong>cias profesionales integradas y<br />

15


C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

se sumaron los programas <strong>de</strong> Técnico Superior <strong>Universitario</strong> (TSU) <strong>en</strong> Prótesis<br />

D<strong>en</strong>tal y <strong>en</strong> Radiología e Imag<strong>en</strong>, ambos con una duración <strong>de</strong> dos años.<br />

Actualm<strong>en</strong>te, el CUCS ofrece 89 programas educativos: dos <strong>de</strong> técnico medio<br />

profesional (uno semiesco<strong>la</strong>rizado); tres <strong>de</strong> técnico superior universitario; siete<br />

lic<strong>en</strong>ciaturas (una semiesco<strong>la</strong>rizada); 48 especialida<strong>de</strong>s médicas; seis especialida<strong>de</strong>s<br />

odontológicas; seis cursos posbásicos especializantes <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería; nueve<br />

maestrías; y ocho doctorados.<br />

Misión<br />

Es el C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud, formador <strong>de</strong> profesionales<br />

compet<strong>en</strong>tes, que g<strong>en</strong>era, aplica y difun<strong>de</strong> conocimi<strong>en</strong>to ci<strong>en</strong>tífico-tecnológico,<br />

innovador y pertin<strong>en</strong>te; que realiza activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> ext<strong>en</strong>sión y vincu<strong>la</strong>ción con los<br />

difer<strong>en</strong>tes actores <strong>de</strong> <strong>la</strong> sociedad, contribuy<strong>en</strong>do a mant<strong>en</strong>er y mejorar <strong>la</strong> salud<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción y su calidad <strong>de</strong> vida, con un <strong>en</strong>foque integral, s<strong>en</strong>tido humano,<br />

respeto, ética, id<strong>en</strong>tidad y compromiso social.<br />

Visión 2030<br />

Es un C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> con li<strong>de</strong>razgo y reconocimi<strong>en</strong>to internacional <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong> g<strong>en</strong>eración <strong>de</strong> conocimi<strong>en</strong>to e iniciativas <strong>en</strong> salud, con un mo<strong>de</strong>lo educativo<br />

pertin<strong>en</strong>te y vanguardista, que fom<strong>en</strong>ta <strong>en</strong> sus alumnos capacida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> integración<br />

a los diversos esc<strong>en</strong>arios. Es efici<strong>en</strong>te y transpar<strong>en</strong>te <strong>en</strong> el <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> sus<br />

procesos, mismos que contribuy<strong>en</strong> a <strong>la</strong> transformación <strong>de</strong> <strong>la</strong> sociedad.<br />

Objetivos<br />

El C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud ti<strong>en</strong>e los sigui<strong>en</strong>tes objetivos:<br />

1.- Constituir un marco integrador <strong>de</strong> los campos profesionales y <strong>la</strong>s disciplinas<br />

ci<strong>en</strong>tíficas, cuyo objeto <strong>de</strong> trabajo y estudio son los procesos <strong>de</strong> salud y <strong>en</strong>fermedad<br />

<strong>en</strong> cualquiera <strong>de</strong> sus manifestaciones, niveles y complejidad.<br />

2.- Formar profesionales capaces <strong>de</strong> abordar al objeto <strong>de</strong> <strong>la</strong> salud-<strong>en</strong>fermedad<br />

16


Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />

como un proceso integral y multi<strong>de</strong>terminado <strong>en</strong> los difer<strong>en</strong>tes campos que integran<br />

<strong>la</strong>s Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud.<br />

3.- Producir, <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>r y vincu<strong>la</strong>r el conocimi<strong>en</strong>to ci<strong>en</strong>tífico y tecnológico que<br />

<strong>de</strong>mandan <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción, <strong>en</strong> los rubros <strong>de</strong> <strong>la</strong> prev<strong>en</strong>ción, <strong>la</strong><br />

terapéutica, <strong>la</strong> rehabilitación y <strong>la</strong> reducción <strong>de</strong>l riesgo, así como <strong>la</strong> investigación<br />

que exige el avance <strong>de</strong> <strong>la</strong>s Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud.<br />

4.- Conformar un espacio académico <strong>en</strong> el que <strong>la</strong> interacción multidisciplinar e<br />

interdisciplinar sean el eje <strong>de</strong> un nuevo mo<strong>de</strong>lo <strong>de</strong> formación <strong>de</strong> profesionales,<br />

<strong>de</strong> producción <strong>de</strong> conocimi<strong>en</strong>to ci<strong>en</strong>tífico y <strong>de</strong> vincu<strong>la</strong>ción con los sectores pob<strong>la</strong>cionales<br />

y <strong>de</strong> salud.<br />

17


C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

Estructura académico-administrativa<br />

La organización <strong>de</strong>l CUCS se sust<strong>en</strong>ta <strong>en</strong> una estructura <strong>de</strong> 19 <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>tos<br />

integrados <strong>en</strong> tres divisiones, que <strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> Rectoría <strong>de</strong>l c<strong>en</strong>tro. Como<br />

instancias auxiliares <strong>de</strong> <strong>la</strong> Rectoría están <strong>la</strong>s secretarías académica y administrativa,<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s que <strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong> diversas coordinaciones y unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> apoyo para el<br />

<strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s activida<strong>de</strong>s sustantivas <strong>de</strong>l CUCS.<br />

Organización divisional y <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>tal<br />

Las divisiones son estructuras académico-administrativas que articu<strong>la</strong>n los<br />

programas <strong>de</strong> doc<strong>en</strong>cia, investigación y ext<strong>en</strong>sión <strong>de</strong>l c<strong>en</strong>tro. Para su funcionami<strong>en</strong>to,<br />

cu<strong>en</strong>tan con un director, un secretario y responsables <strong>de</strong> doc<strong>en</strong>cia, investigación<br />

y ext<strong>en</strong>sión. Su máximo órgano <strong>de</strong> gobierno es el consejo <strong>de</strong> división.<br />

A <strong>la</strong>s divisiones se adscrib<strong>en</strong>, <strong>en</strong> función <strong>de</strong> un objeto <strong>de</strong> estudio, los diversos<br />

<strong>de</strong>partam<strong>en</strong>tos. La figura 2 muestra el organigrama g<strong>en</strong>eral <strong>de</strong>l CUCS.<br />

Consejo <strong>de</strong> C<strong>en</strong>tro<br />

Rector <strong>de</strong> C<strong>en</strong>tro<br />

Coordinaciones <strong>de</strong><br />

Apoyo<br />

Secretaría Académica<br />

Secretaría<br />

Administrativa<br />

Coordinaciones <strong>de</strong><br />

Apoyo<br />

Unidad <strong>de</strong> Asuntos<br />

Juridicos<br />

Unidad <strong>de</strong><br />

Comunicación Social<br />

División <strong>de</strong><br />

Disciplinas Básicas<br />

Departam<strong>en</strong>tos<br />

División <strong>de</strong><br />

Disciplinas Clínicas<br />

Departam<strong>en</strong>tos<br />

División <strong>de</strong> Disciplinas<br />

para el Desarrollo<br />

Departam<strong>en</strong>tos<br />

18


Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />

Los <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>tos constituy<strong>en</strong> <strong>la</strong>s unida<strong>de</strong>s académicas básicas <strong>en</strong> <strong>la</strong>s cuales<br />

se organizan y administran directam<strong>en</strong>te <strong>la</strong>s funciones sustantivas <strong>de</strong> doc<strong>en</strong>cia,<br />

investigación y ext<strong>en</strong>sión, vincu<strong>la</strong>ción y difusión. A ellos están adscritas <strong>la</strong>s<br />

asignaturas o unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje <strong>de</strong> los p<strong>la</strong>nes <strong>de</strong> estudio <strong>de</strong> <strong>la</strong>s carreras<br />

que ofrece el c<strong>en</strong>tro universitario. Su adscripción o pert<strong>en</strong><strong>en</strong>cia está <strong>en</strong> razón <strong>de</strong>l<br />

objeto <strong>de</strong> estudio <strong>de</strong> cada <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>to.<br />

De igual forma, se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran adscritos a los <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>tos los programas<br />

<strong>de</strong> posgrado, <strong>la</strong>boratorios, c<strong>en</strong>tros e institutos <strong>de</strong> investigación que correspond<strong>en</strong><br />

a su campo <strong>de</strong> estudio.<br />

La organización <strong>de</strong> <strong>la</strong> doc<strong>en</strong>cia, <strong>la</strong> investigación y <strong>la</strong> ext<strong>en</strong>sión está sust<strong>en</strong>tada<br />

<strong>en</strong> pequeñas célu<strong>la</strong>s <strong>de</strong> académicos d<strong>en</strong>ominadas aca<strong>de</strong>mias, <strong>la</strong>s cuales se<br />

integran a partir <strong>de</strong> asignaturas afines por su cont<strong>en</strong>ido y ori<strong>en</strong>tación.<br />

Lo anterior permite que sea el <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>to el c<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> <strong>la</strong> vida académica,<br />

el principal motor y g<strong>en</strong>erador <strong>de</strong> dinámicas <strong>de</strong> trabajo colegiado, y <strong>la</strong> primera<br />

p<strong>la</strong>taforma <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo académico <strong>de</strong>l c<strong>en</strong>tro universitario. La figura 3 muestra<br />

<strong>la</strong> estructura y organización <strong>de</strong> un <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>to.<br />

Coligio Departam<strong>en</strong>tal<br />

Jefe <strong>de</strong> Departam<strong>en</strong>to<br />

Programas <strong>de</strong><br />

Posgrado<br />

Académia<br />

Académia<br />

Académia<br />

Instituto<br />

C<strong>en</strong>tro <strong>de</strong><br />

Investigación<br />

o Servicios<br />

Académia<br />

19


C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

Coordinaciones <strong>de</strong> carrera<br />

La coordinación <strong>de</strong> carrera es <strong>la</strong> responsable <strong>de</strong> articu<strong>la</strong>r los procesos educativos<br />

que se produc<strong>en</strong> a lo <strong>la</strong>rgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> trayectoria esco<strong>la</strong>r <strong>de</strong> los alumnos <strong>en</strong> cada<br />

lic<strong>en</strong>ciatura o programa educativo.<br />

El coordinador (a) <strong>de</strong> carrera se <strong>en</strong>carga <strong>de</strong> apoyar a los estudiantes para<br />

integrar lo mejor posible su programa personal <strong>de</strong> estudio y ati<strong>en</strong><strong>de</strong> sus necesida<strong>de</strong>s<br />

académico-administrativas <strong>en</strong> re<strong>la</strong>ción con cada programa educativo.<br />

A<strong>de</strong>más, es el repres<strong>en</strong>tante oficial <strong>de</strong> cada programa tanto al interior como al<br />

exterior <strong>de</strong>l c<strong>en</strong>tro. Sus funciones son <strong>la</strong>s sigui<strong>en</strong>tes:<br />

• Co<strong>la</strong>borar con <strong>la</strong>s <strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias correspondi<strong>en</strong>tes para solv<strong>en</strong>tar <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s<br />

<strong>de</strong> doc<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> el p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> estudios <strong>de</strong> carrera o posgrado que<br />

está bajo su responsabilidad.<br />

• Ori<strong>en</strong>tar a los alumnos inscritos <strong>en</strong> <strong>la</strong> carrera <strong>en</strong> los diversos aspectos<br />

re<strong>la</strong>cionados con <strong>la</strong>s <strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias académicas <strong>de</strong>l c<strong>en</strong>tro, <strong>en</strong> los p<strong>la</strong>nes<br />

y programas <strong>de</strong> estudio respectivos, así como informar sobre <strong>la</strong>s condiciones<br />

<strong>de</strong> forma, tiempo y lugar <strong>en</strong> que los profesores ofrec<strong>en</strong> tutorías y<br />

<strong>de</strong>más servicios <strong>de</strong> asesoría académica.<br />

• Gestionar lo necesario para el <strong>de</strong>sarrollo y operación <strong>de</strong>l p<strong>la</strong>n y programas<br />

<strong>de</strong> estudio bajo su responsabilidad.<br />

• Ori<strong>en</strong>tar a los alumnos <strong>en</strong> los trámites correspondi<strong>en</strong>tes a <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>tación<br />

<strong>de</strong> proyectos <strong>de</strong> tesis y <strong>de</strong>más docum<strong>en</strong>tos terminales, trámites <strong>de</strong> titu<strong>la</strong>ción,<br />

revalidación, convalidación y equival<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> estudios.<br />

• Pres<strong>en</strong>tar ante <strong>la</strong>s autorida<strong>de</strong>s compet<strong>en</strong>tes un programa <strong>de</strong> activida<strong>de</strong>s<br />

al inicio <strong>de</strong> cada ciclo lectivo.<br />

• Promover <strong>la</strong> integración <strong>de</strong>l programa académico a su cargo con los distintos<br />

<strong>de</strong>partam<strong>en</strong>tos que ofrec<strong>en</strong> los cursos <strong>de</strong> su p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> estudios.<br />

• Procurar <strong>la</strong> continuidad y calidad <strong>de</strong>l proceso educativo <strong>en</strong> su conjunto,<br />

<strong>de</strong> conformidad con los p<strong>la</strong>nes y programas <strong>de</strong> estudio, políticas y normas<br />

institucionales.<br />

20


Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />

• R<strong>en</strong>dir un informe <strong>de</strong> activida<strong>de</strong>s <strong>en</strong> los términos <strong>de</strong> <strong>la</strong> normativa aplicable.<br />

• Promover <strong>la</strong>s activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> difusión sobre su p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> estudios.<br />

• Apoyar <strong>la</strong>s comisiones <strong>de</strong>l Consejo <strong>de</strong>l c<strong>en</strong>tro universitario re<strong>la</strong>cionadas<br />

con su programa académico.<br />

• Definir, junto con los directores <strong>de</strong> división o jefes <strong>de</strong> <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>to, <strong>en</strong>tre<br />

otros, los sigui<strong>en</strong>tes rubros:<br />

a) Los requerimi<strong>en</strong>tos para el <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> los p<strong>la</strong>nes y programas<br />

<strong>de</strong> estudio.<br />

b) Las asignaciones <strong>de</strong> asesorías para los proyectos terminales.<br />

c) Las condiciones <strong>de</strong> forma, tiempo y lugar <strong>de</strong> <strong>la</strong>s asesorías <strong>de</strong> los<br />

alumnos <strong>de</strong> <strong>la</strong> carrera o <strong>de</strong> posgrado.<br />

d) La promoción, cuando <strong>la</strong>s circunstancias lo requieran, <strong>de</strong> <strong>la</strong> integración<br />

<strong>de</strong> los comités consultivos a los que se refiere el artículo<br />

153 <strong>de</strong>l Estatuto G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> <strong>la</strong> Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara.<br />

• Apoyar los procesos <strong>de</strong> formación y actualización <strong>de</strong>l personal académico.<br />

• Proponer, junto con <strong>la</strong>s aca<strong>de</strong>mias, los criterios y estrategias <strong>de</strong> evaluación<br />

<strong>de</strong> los p<strong>la</strong>nes <strong>de</strong> estudio para su actualización y flexibilización.<br />

• Coadyuvar <strong>en</strong> los procesos <strong>de</strong> innovación y diversificación educativa.<br />

• Apoyar <strong>en</strong> los programas <strong>de</strong> investigación educativa.<br />

• Proponer formas <strong>de</strong> evaluación y seguimi<strong>en</strong>to a los procesos <strong>de</strong> titu<strong>la</strong>ción<br />

<strong>en</strong> el c<strong>en</strong>tro.<br />

• Las <strong>de</strong>más que le asigne <strong>la</strong> normativa universitaria.<br />

21


C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

Mo<strong>de</strong>lo académico<br />

Sistema matricial<br />

Implica el tránsito <strong>de</strong>l alumno por varios <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>tos y con compañeros <strong>de</strong><br />

diversas carreras, como se muestra <strong>en</strong> <strong>la</strong> figura 4.<br />

Carrer<br />

as<br />

Figura 4. Sistema matricial<br />

19<br />

Departam<strong>en</strong>tos<br />

Departam<strong>en</strong>tos<br />

Departam<strong>en</strong>tos<br />

Semiflexible<br />

El mo<strong>de</strong>lo curricu<strong>la</strong>r semiflexible está integrado por tres áreas, que se ilustran <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong> figura 5.<br />

Área especializante<br />

Áreas<br />

Materias obligatorias<br />

básica común y<br />

Área optativa<br />

básica particu<strong>la</strong>r<br />

abierta<br />

- Materias selectivas<br />

Figura 5. Áreas <strong>de</strong>l mo<strong>de</strong>lo curricu<strong>la</strong>r semiflexible<br />

El mo<strong>de</strong>lo semiflexible ti<strong>en</strong>e <strong>la</strong>s sigui<strong>en</strong>tes características:<br />

• Se pued<strong>en</strong> elegir algunas materias <strong>de</strong>l p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> estudios.<br />

22


Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />

• Se pue<strong>de</strong> optar <strong>en</strong>tre distintas ori<strong>en</strong>taciones o especializaciones <strong>de</strong>l p<strong>la</strong>n.<br />

• El alumno ti<strong>en</strong>e que inscribirse a cada materia u ori<strong>en</strong>tación.<br />

• En <strong>de</strong>terminados puntos <strong>de</strong>l p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> estudios, los alumnos <strong>de</strong> distintas<br />

carreras interactúan.<br />

• El alumno id<strong>en</strong>tifica sus avances con base <strong>en</strong> el número <strong>de</strong> créditos que<br />

va acumu<strong>la</strong>ndo.<br />

• El mo<strong>de</strong>lo semiflexible exige una mayor participación y responsabilidad<br />

<strong>de</strong> los alumnos.<br />

• El mo<strong>de</strong>lo <strong>de</strong>manda una mayor profesionalización <strong>de</strong> los profesores y una<br />

actualización constante <strong>de</strong> sus conocimi<strong>en</strong>tos, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> c<strong>en</strong>trarse <strong>en</strong><br />

los apr<strong>en</strong>dizajes <strong>de</strong> los alumnos.<br />

• El mo<strong>de</strong>lo implica una actualización constante <strong>de</strong> los p<strong>la</strong>nes <strong>de</strong> estudio.<br />

Sistema <strong>de</strong> créditos<br />

Para hacer efectiva esta posibilidad <strong>de</strong> elección, se requiere un sistema administrativo<br />

que contabilice y controle los avances que se van logrando <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

trayectoria <strong>de</strong> estudios.<br />

Un crédito es una unidad <strong>de</strong> medida <strong>de</strong> <strong>la</strong>s horas <strong>de</strong> teoría y práctica <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

asignaturas. Cada materia ti<strong>en</strong>e asignado un número <strong>de</strong> créditos, según su carga<br />

horaria teórica y práctica.<br />

Cada p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> estudios ti<strong>en</strong>e un número <strong>de</strong> créditos mínimo necesario para<br />

alcanzar el título o grado. El sistema <strong>de</strong> créditos permite a los alumnos ir “acumu<strong>la</strong>ndo<br />

puntos” conforme se van cursando <strong>la</strong>s asignaturas, obligatorias u optativas,<br />

<strong>de</strong> su p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> estudios.<br />

El <strong>en</strong>foque educativo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s compet<strong>en</strong>cias profesionales integradas<br />

Ante un contexto complejo y global como el que hoy se reconoce, uno <strong>de</strong> los<br />

retos y compromisos más importantes <strong>de</strong> <strong>la</strong>s instituciones <strong>de</strong> educación superior<br />

es mejorar <strong>la</strong> calidad y pertin<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>la</strong> formación profesional. Particu<strong>la</strong>rm<strong>en</strong>te,<br />

<strong>en</strong> nuestro caso, se <strong>de</strong>b<strong>en</strong> at<strong>en</strong><strong>de</strong>r los perman<strong>en</strong>tes cambios <strong>en</strong> cuanto a <strong>la</strong>s<br />

23


C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

<strong>de</strong>mandas <strong>de</strong> <strong>la</strong> sociedad <strong>en</strong> dos aspectos: uno es <strong>la</strong> formación integral <strong>de</strong> profesionales<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> salud, y otro, <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s y los problemas que <strong>la</strong> sociedad<br />

p<strong>la</strong>ntea <strong>en</strong> este campo.<br />

Para respon<strong>de</strong>r a <strong>la</strong>s <strong>de</strong>mandas <strong>de</strong> este mundo cambiante, se hace necesario<br />

innovar <strong>de</strong> manera perman<strong>en</strong>te los procesos formativos. Ante ello, y buscando<br />

mejorar <strong>la</strong> calidad y pertin<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>la</strong> formación profesional, <strong>en</strong> el CUCS se ha<br />

asumido un <strong>en</strong>foque educativo d<strong>en</strong>ominado por “compet<strong>en</strong>cias profesionales<br />

integradas”, el cual p<strong>la</strong>ntea una visión integral <strong>de</strong> <strong>la</strong> educación: más allá <strong>de</strong><br />

impartir sólo conocimi<strong>en</strong>tos, se trata <strong>de</strong> reconocer los valores éticos y <strong>de</strong> compromiso<br />

social que <strong>la</strong> sust<strong>en</strong>tan, <strong>en</strong>tre ellos: el respeto a <strong>la</strong> dignidad humana, el<br />

cuidado <strong>de</strong>l ambi<strong>en</strong>te y <strong>la</strong> corresponsabilidad ciudadana, así como <strong>la</strong> creatividad,<br />

<strong>la</strong> cooperación, <strong>la</strong> comunicación, <strong>la</strong> tolerancia y <strong>la</strong> honestidad.<br />

La propuesta educativa <strong>de</strong> <strong>la</strong>s compet<strong>en</strong>cias profesionales integradas reconoce<br />

el <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> compet<strong>en</strong>cias para <strong>la</strong> vida cotidiana y profesional. Formar<br />

profesionales <strong>de</strong>s<strong>de</strong> este <strong>en</strong>foque implica reconocer situaciones o problemas<br />

reales a partir <strong>de</strong> los cuales se vincule <strong>la</strong> teoría a <strong>la</strong> práctica, y <strong>de</strong>stacar el trabajo<br />

<strong>en</strong> equipo, cooperativo y co<strong>la</strong>borativo.<br />

Para <strong>la</strong> institución, formar por compet<strong>en</strong>cias profesionales p<strong>la</strong>ntea <strong>la</strong> necesidad<br />

<strong>de</strong> privilegiar el apr<strong>en</strong>dizaje y el papel transformador <strong>de</strong>l alumno, no sólo<br />

como persona, sino como futuro profesional, que <strong>en</strong> su vida cotidiana busca<br />

compr<strong>en</strong><strong>de</strong>r e interactuar <strong>en</strong> <strong>de</strong>terminados contextos socioculturales, refer<strong>en</strong>tes<br />

con base <strong>en</strong> los cuales construye y reori<strong>en</strong>ta proyectos <strong>de</strong> vida para b<strong>en</strong>eficio<br />

personal con alto s<strong>en</strong>tido ético y social.<br />

Para el estudiante <strong>en</strong> ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> salud, <strong>la</strong> formación integral implica<br />

promover una educación que a lo <strong>la</strong>rgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> vida sea significativa, ori<strong>en</strong>tada a<br />

reforzar <strong>la</strong>s compet<strong>en</strong>cias para: apr<strong>en</strong><strong>de</strong>r a conocer; apr<strong>en</strong><strong>de</strong>r a hacer; apr<strong>en</strong><strong>de</strong>r<br />

24


Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />

a vivir juntos; y apr<strong>en</strong><strong>de</strong>r a ser. El alumno se concibe como un ser <strong>en</strong> <strong>de</strong>sarrollo<br />

perman<strong>en</strong>te, <strong>en</strong> re<strong>la</strong>ción con los <strong>de</strong>más y con su <strong>en</strong>torno <strong>de</strong>s<strong>de</strong> sus dim<strong>en</strong>siones<br />

biológica, psicológica, sociocultural e histórica; como un ser intelig<strong>en</strong>te, autónomo,<br />

crítico, creativo, capaz <strong>de</strong> vivir <strong>en</strong> paz, con salud, felicidad y <strong>de</strong> manera<br />

digna.<br />

Para los doc<strong>en</strong>tes, formar por compet<strong>en</strong>cias, requiere el <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> estrategias<br />

didácticas que consi<strong>de</strong>ran <strong>la</strong> práctica <strong>en</strong> esc<strong>en</strong>arios reales; diseñar y probar<br />

nuevas metodologías para <strong>la</strong> <strong>en</strong>señanza, el apr<strong>en</strong>dizaje y <strong>la</strong> comunicación; reforzar<br />

el uso <strong>de</strong> <strong>la</strong>s tecnologías <strong>de</strong> <strong>la</strong> información y <strong>la</strong> comunicación como apoyos<br />

a este proceso. Se busca formar personas al g<strong>en</strong>erar ambi<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje<br />

que favorezcan y <strong>de</strong>sarroll<strong>en</strong> sus capacida<strong>de</strong>s analíticas, críticas y reflexivas; sus<br />

compet<strong>en</strong>cias profesionales, responsabilidad y compromiso social. Se trata <strong>de</strong><br />

un proceso continuo <strong>en</strong> el que <strong>la</strong> responsabilidad por el apr<strong>en</strong>dizaje se comparte<br />

<strong>de</strong> igual manera por alumnos y profesores. Este proceso, por otra parte, no se<br />

limita a <strong>la</strong> perman<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l alumno <strong>en</strong> <strong>la</strong> institución educativa, sino que se exti<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

a lo <strong>la</strong>rgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> vida.<br />

El reto es formar profesionales compet<strong>en</strong>tes, capaces <strong>de</strong> integrar actitu<strong>de</strong>s,<br />

valores, conocimi<strong>en</strong>tos y habilida<strong>de</strong>s <strong>en</strong> el mundo <strong>de</strong> <strong>la</strong> práctica profesional para<br />

resolver problemas <strong>de</strong> manera autónoma y flexible <strong>de</strong>s<strong>de</strong> una perspectiva multidisciplinaria<br />

e interdisciplinaria.<br />

25


C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

Servicios a estudiantes<br />

El CUCS ofrece un conjunto <strong>de</strong> servicios dirigidos a promover el <strong>de</strong>sarrollo integral<br />

<strong>de</strong> los alumnos que cursan sus programas educativos. La Coordinación <strong>de</strong><br />

Servicios Académicos, a fin <strong>de</strong> ori<strong>en</strong>tar a tutores y alumnos <strong>en</strong> <strong>la</strong> localización <strong>de</strong><br />

estos servicios, ha integrado el Catálogo <strong>de</strong> Servicios a Estudiantes, organizado<br />

<strong>en</strong> dos categorías g<strong>en</strong>erales, con sus respectivas subcategorías según se <strong>de</strong>tal<strong>la</strong><br />

a continuación:<br />

• Servicios <strong>de</strong> apoyo académico<br />

a) At<strong>en</strong>ción psicopedagógica<br />

b) Asesoría académica especializada<br />

c) Acceso a equipami<strong>en</strong>to especializado<br />

d) Servicios <strong>de</strong> información<br />

e) Intercambio académico<br />

• Servicios <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción integral a <strong>la</strong> salud<br />

a) At<strong>en</strong>ción <strong>en</strong> psicología<br />

b) Servicios <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería<br />

c) At<strong>en</strong>ción médica g<strong>en</strong>eral<br />

d) At<strong>en</strong>ción médica especializada<br />

e) At<strong>en</strong>ción odontológica<br />

f) Análisis clínicos<br />

g) Asesoría <strong>en</strong> actividad física y <strong>de</strong>porte<br />

h) At<strong>en</strong>ción <strong>en</strong> nutrición<br />

El catálogo se pue<strong>de</strong> consultar <strong>en</strong> línea <strong>en</strong> <strong>la</strong> página: http://www.cucs.udg.mx/serviciosaca<strong>de</strong>micos<br />

Por otra parte, <strong>la</strong> Coordinación G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> Servicios a <strong>Universitario</strong>s, a través<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> Coordinación <strong>de</strong> Servicios Estudiantiles, ofrece servicios y programas<br />

26


Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />

<strong>de</strong> apoyo a los estudiantes <strong>de</strong> toda <strong>la</strong> Red Universitaria, <strong>en</strong>tre los que <strong>de</strong>stacan<br />

activida<strong>de</strong>s para mejorar <strong>la</strong>s habilida<strong>de</strong>s académicas y socioafectivas; talleres<br />

<strong>de</strong> ori<strong>en</strong>tación vocacional; foros culturales; afiliación al IMSS y servicios médicos<br />

gratuitos, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> consultas y asesorías <strong>en</strong> temas <strong>de</strong> interés, como educación<br />

sexual, <strong>de</strong>rechos estudiantiles y prev<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> adicciones. Para conocer los <strong>de</strong>talles<br />

<strong>de</strong> estos servicios, consulta <strong>la</strong> página http://www.estudiantes.udg.mx/v2/<br />

27


C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

LICENCIATURA EN ENFERMERÍA<br />

La <strong>en</strong>fermería, como una disciplina especializada <strong>en</strong> el cuidado <strong>de</strong> <strong>la</strong> salud-<strong>en</strong>fermedad,<br />

exige a sus miembros activida<strong>de</strong>s basadas <strong>en</strong> conocimi<strong>en</strong>tos ci<strong>en</strong>tíficos<br />

que sólo <strong>la</strong>s personas <strong>de</strong>bidam<strong>en</strong>te cualificadas están autorizadas a ejercer.<br />

La evolución <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>en</strong>fermería está ligada a <strong>la</strong>s ci<strong>en</strong>cias sociales y humanísticas,<br />

al explicar y at<strong>en</strong><strong>de</strong>r <strong>la</strong>s experi<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> salud-<strong>en</strong>fermedad y curación<br />

<strong>de</strong> los seres humanos, mediante cuidados profesionales, personales, ci<strong>en</strong>tíficos,<br />

estéticos, humanos y éticos.<br />

Estimados alumnos, durante su formación t<strong>en</strong>drán <strong>la</strong> oportunidad <strong>de</strong> interactuar<br />

<strong>en</strong> los mom<strong>en</strong>tos más significativos <strong>de</strong>l ser humano, y reconocer <strong>en</strong><br />

todo mom<strong>en</strong>to <strong>la</strong>s bonda<strong>de</strong>s que nutr<strong>en</strong> y le dan forma a esta profesión. Con su<br />

<strong>de</strong>cidida participación y compromiso, podremos avanzar cada vez más hacia <strong>la</strong><br />

calidad y excel<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> esta noble tarea que <strong>la</strong> sociedad nos ha confiado.<br />

Estamos ciertos <strong>de</strong> que han tomado <strong>la</strong> mejor <strong>de</strong>cisión y hacemos propicio<br />

el mom<strong>en</strong>to para darles <strong>la</strong> más cordial bi<strong>en</strong>v<strong>en</strong>ida a esta lic<strong>en</strong>ciatura. El C<strong>en</strong>tro<br />

<strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud (CUCS) se propone facilitarles <strong>la</strong> compr<strong>en</strong>sión<br />

<strong>de</strong>l proceso que están por iniciar. Esta guía conti<strong>en</strong>e los elem<strong>en</strong>tos c<strong>en</strong>trales<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> carrera que han elegido; ori<strong>en</strong>tará sus <strong>de</strong>cisiones, los integrará, <strong>de</strong> una forma<br />

gradual e informada, a este programa educativo, y optimizará los procesos<br />

<strong>de</strong> su trayectoria esco<strong>la</strong>r.<br />

Estaremos at<strong>en</strong>tos a sus suger<strong>en</strong>cias para consolidar <strong>la</strong> efici<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> nuestros<br />

servicios académicos administrativos. Bi<strong>en</strong>v<strong>en</strong>idos a su universidad y muéstr<strong>en</strong>se<br />

orgullosos <strong>de</strong> formar parte <strong>de</strong> el<strong>la</strong>.<br />

Afectuosam<strong>en</strong>te<br />

Dra. María Olga Romero Estrada<br />

Coordinadora <strong>de</strong> <strong>la</strong> carrera<br />

28


Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />

TU CARRERA<br />

Anteced<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> <strong>la</strong> profesión<br />

El avance <strong>en</strong> el conocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> ci<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería pret<strong>en</strong><strong>de</strong> retomar <strong>en</strong><br />

los últimos años <strong>la</strong> dirección real <strong>de</strong> su <strong>de</strong>sempeño profesional, fr<strong>en</strong>te a una sociedad<br />

cada vez más <strong>de</strong>mandante y conocedora <strong>de</strong> los cambios que se g<strong>en</strong>eran<br />

<strong>en</strong> el mundo <strong>en</strong>tero.<br />

El cuidado <strong>de</strong> <strong>la</strong> salud-<strong>en</strong>fermedad ha existido <strong>en</strong> <strong>la</strong> sociedad <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong> historia<br />

<strong>de</strong>l hombre mismo. Su <strong>de</strong>sarrollo ha pasado <strong>de</strong> ser una actividad realizada<br />

por <strong>la</strong>s mujeres <strong>de</strong> <strong>la</strong> familia a una actividad profesional <strong>en</strong> nuestros días. Flor<strong>en</strong>ce<br />

Nightingale (1820-1910) es reconocida como <strong>la</strong> creadora <strong>de</strong>l primer mo<strong>de</strong>lo<br />

conceptual <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería. El<strong>la</strong> fundó <strong>la</strong> primera escue<strong>la</strong> para <strong>en</strong>fermeras<br />

profesionales. Su bril<strong>la</strong>nte <strong>la</strong>bor consiguió bajar <strong>la</strong> mortalidad <strong>en</strong> los hospitales<br />

militares y contribuyó a corregir los problemas <strong>de</strong> higi<strong>en</strong>e <strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral.<br />

De 1920 a 1950, egresaron profesionales <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería cuyas propuestas<br />

teóricas establecieron los fundam<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>en</strong>fermería mo<strong>de</strong>rna, acor<strong>de</strong>s con<br />

<strong>la</strong>s exig<strong>en</strong>cias sociales y el <strong>de</strong>sarrollo ci<strong>en</strong>tífico y tecnológico, que han posicionado<br />

<strong>la</strong> práctica profesional <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería como una ci<strong>en</strong>cia y disciplina al<br />

cuidado <strong>de</strong> <strong>la</strong> salud o <strong>en</strong>fermedad <strong>de</strong> <strong>la</strong>s personas. Como tal, esta propuesta<br />

c<strong>en</strong>tró su campo <strong>de</strong> aplicación <strong>en</strong> <strong>la</strong> respuesta humana ante el f<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>o <strong>de</strong><br />

29


C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

<strong>la</strong> salud-<strong>en</strong>fermedad. La emerg<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> este paradigma proyecta el ejercicio<br />

profesional <strong>en</strong> dos gran<strong>de</strong>s ámbitos: el in<strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te y el inter<strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te o<br />

<strong>de</strong> co<strong>la</strong>boración.<br />

La <strong>en</strong>fermería es consi<strong>de</strong>rada <strong>en</strong> <strong>la</strong> actualidad una disciplina que fundam<strong>en</strong>ta<br />

su actividad profesional <strong>en</strong> principios ci<strong>en</strong>tíficos, técnicos y procedim<strong>en</strong>tales<br />

propios, <strong>en</strong> los aspectos prev<strong>en</strong>tivos, curativos y <strong>de</strong> rehabilitación (Marriner,<br />

2004).<br />

La profesionalización <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>en</strong>fermería p<strong>la</strong>ntea <strong>la</strong> necesidad <strong>de</strong> elevar <strong>la</strong><br />

calidad formativa <strong>de</strong> sus egresados con programas educativos <strong>de</strong> lic<strong>en</strong>ciatura.<br />

Nuestra universidad, at<strong>en</strong>ta a estos cambios, se propuso transformar <strong>la</strong> p<strong>la</strong>nta<br />

académica <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería a través <strong>de</strong> un programa <strong>de</strong> nive<strong>la</strong>ción a <strong>la</strong> lic<strong>en</strong>ciatura<br />

dirigido a profesionales <strong>de</strong> nivel técnico. En febrero <strong>de</strong> 1992, fecha <strong>en</strong> que el<br />

H. Consejo G<strong>en</strong>eral <strong>Universitario</strong> dictaminó el p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> nive<strong>la</strong>ción “A” y “B”, se<br />

estableció esta modalidad con el propósito <strong>de</strong> que trabajadores <strong>de</strong> este campo,<br />

con nivel técnico, pudieran obt<strong>en</strong>er el título <strong>de</strong> lic<strong>en</strong>ciado <strong>en</strong> Enfermería, y fueran<br />

sust<strong>en</strong>to para <strong>la</strong> formación <strong>de</strong> recursos humanos <strong>en</strong> esta disciplina.<br />

30


Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />

Misión<br />

Ser una carrera que proporciona un servicio integral e innovador, a través <strong>de</strong><br />

sus programas <strong>en</strong> modalida<strong>de</strong>s educativas, conv<strong>en</strong>cional y no conv<strong>en</strong>cional,<br />

acor<strong>de</strong>s con <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> los estudiantes; formadora <strong>de</strong> lic<strong>en</strong>ciados <strong>en</strong><br />

Enfermería responsables, honestos, compet<strong>en</strong>tes y humanistas <strong>en</strong> sus funciones<br />

asist<strong>en</strong>ciales, doc<strong>en</strong>tes, administrativas y <strong>de</strong> investigación para at<strong>en</strong><strong>de</strong>r <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s<br />

<strong>de</strong> salud o <strong>en</strong>fermedad <strong>de</strong>l individuo, <strong>la</strong> familia y <strong>la</strong> sociedad.<br />

Visión<br />

Formar profesionales comprometidos <strong>en</strong> el <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong>l ser humano <strong>en</strong> su<br />

contexto familiar y social, que valor<strong>en</strong>, respet<strong>en</strong> y muestr<strong>en</strong> acciones a favor <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> vida y <strong>la</strong> protección al ambi<strong>en</strong>te. Ser un programa educativo, acreditado e<br />

innovador, <strong>de</strong> excel<strong>en</strong>cia y con reconocimi<strong>en</strong>to nacional, que le permita a sus<br />

egresados <strong>la</strong> movilidad e internacionalización para recertificar sus compet<strong>en</strong>cias<br />

profesionales, a fin <strong>de</strong> garantizar a <strong>la</strong> sociedad servicios <strong>de</strong> salud <strong>de</strong> calidad.<br />

Objetivos<br />

• Formar lic<strong>en</strong>ciados <strong>en</strong> Enfermería con excel<strong>en</strong>cia académica y dominio<br />

<strong>de</strong> un segundo idioma, compet<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> <strong>la</strong>s funciones propias <strong>de</strong> <strong>la</strong> disciplina,<br />

con un alto s<strong>en</strong>tido humanitario <strong>en</strong> <strong>la</strong> resolución <strong>de</strong> problemas <strong>de</strong><br />

salud-<strong>en</strong>fermedad <strong>de</strong>l individuo, <strong>la</strong> familia y <strong>la</strong> comunidad.<br />

• Desarrol<strong>la</strong>r <strong>en</strong> el futuro egresado compet<strong>en</strong>cias integrales con p<strong>en</strong>sami<strong>en</strong>to<br />

crítico y reflexivo para influir positivam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>la</strong> promoción, prev<strong>en</strong>ción<br />

y <strong>en</strong> <strong>la</strong> educación, at<strong>en</strong>di<strong>en</strong>do <strong>la</strong>s políticas vig<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> salud.<br />

• Impulsar <strong>la</strong> movilidad estudiantil <strong>en</strong> los ámbitos nacional e internacional<br />

que le permita al estudiante crearse una apreciación global <strong>de</strong> su quehacer<br />

profesional.<br />

31


C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

• Propiciar <strong>la</strong> formación <strong>de</strong> compet<strong>en</strong>cias para <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>tación, discusión,<br />

<strong>de</strong>bate y <strong>de</strong>f<strong>en</strong>soría <strong>en</strong> público <strong>de</strong>l trabajo <strong>de</strong> investigación clínico-ci<strong>en</strong>tífico.<br />

Perfil <strong>de</strong>l aspirante<br />

Conocimi<strong>en</strong>tos: <strong>de</strong> bachillerato y los <strong>de</strong>más que marque <strong>la</strong> legis<strong>la</strong>ción vig<strong>en</strong>te<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara.<br />

Interés: para integrarse a un mo<strong>de</strong>lo educativo incluy<strong>en</strong>te, integrador, que<br />

rescata un papel más activo <strong>de</strong>l alumno y lo ori<strong>en</strong>ta a <strong>la</strong> obt<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizajes<br />

significativos.<br />

Aptitud: para ori<strong>en</strong>tar sus actuaciones disciplinarias al integrarse a esc<strong>en</strong>arios<br />

reales <strong>de</strong>l ejercicio profesional, que le d<strong>en</strong> s<strong>en</strong>tido a <strong>la</strong> teoría y le propici<strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

construcción <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizajes. Para <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>r un p<strong>en</strong>sami<strong>en</strong>to analítico y sintético,<br />

<strong>de</strong> observación, trabajo <strong>en</strong> equipo, bu<strong>en</strong>a comunicación, adaptabilidad y<br />

organización.<br />

Actitud: para <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>r valores éticos congru<strong>en</strong>tes con <strong>la</strong> profesión, espíritu <strong>de</strong><br />

servicio, madurez y control emocional, s<strong>en</strong>tido <strong>de</strong> responsabilidad, compromiso<br />

con <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s sociales, bu<strong>en</strong>a condición <strong>de</strong> salud, hábitos higiénicos, y<br />

amabilidad.<br />

Perfil <strong>de</strong> egreso<br />

Es un profesional compet<strong>en</strong>te, at<strong>en</strong>to al f<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>o <strong>de</strong> <strong>la</strong> internacionalización, con<br />

una visión vanguardista. Poseedor <strong>de</strong> conocimi<strong>en</strong>tos ci<strong>en</strong>tíficos, técnicos y humanísticos,<br />

así como dominio <strong>de</strong> un segundo idioma, que le permit<strong>en</strong> integrarse<br />

32


Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />

a <strong>la</strong> toma <strong>de</strong> <strong>de</strong>cisiones con el equipo interdisciplinario <strong>en</strong> <strong>la</strong> solución <strong>de</strong> problemas<br />

<strong>de</strong> salud. Capaz <strong>de</strong> g<strong>en</strong>erar nuevos conocimi<strong>en</strong>tos y tecnología para influir<br />

positivam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> el bi<strong>en</strong>estar <strong>de</strong>l individuo y <strong>la</strong> familia, al fom<strong>en</strong>tar conductas<br />

para el autocuidado <strong>de</strong> <strong>la</strong> salud y <strong>de</strong>l <strong>en</strong>torno <strong>en</strong> <strong>la</strong>s diversas etapas <strong>de</strong> <strong>la</strong> vida.<br />

El futuro profesional <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>rá los sigui<strong>en</strong>tes valores:<br />

Ser: honestos, leales, responsables, lí<strong>de</strong>res, innovadores, empr<strong>en</strong><strong>de</strong>dores, competitivos<br />

e íntegros ética y bioéticam<strong>en</strong>te.<br />

Poseer: espíritu <strong>de</strong> superación y actualización personal y profesional perman<strong>en</strong>te;<br />

cultura <strong>de</strong> calidad y productividad; habilidad para <strong>la</strong> solución <strong>de</strong> problemas y<br />

<strong>la</strong> toma <strong>de</strong> <strong>de</strong>cisiones; formación para el autoapr<strong>en</strong>dizaje; dominio <strong>de</strong> <strong>la</strong> información<br />

y tecnología aplicada a su ámbito profesional; manejo <strong>de</strong> otro idioma;<br />

y p<strong>en</strong>sami<strong>en</strong>to crítico.<br />

Expresar: capacidad <strong>de</strong> análisis, síntesis y evaluación; cultura <strong>de</strong> trabajo individual<br />

y <strong>en</strong> equipo; trabajo multi- e interdisciplinario; cultura <strong>de</strong> calidad personal<br />

y profesional <strong>en</strong> todo cuanto hac<strong>en</strong>; cultura <strong>de</strong>l autocuidado para su bi<strong>en</strong>estar<br />

físico y psicológico; una comunicación efectiva oral y escrita; participación intelig<strong>en</strong>te<br />

e informada; respeto y cuidado <strong>de</strong> <strong>la</strong> vida, <strong>la</strong> libertad y <strong>la</strong> muerte; respeto<br />

y cuidado <strong>de</strong>l medio ambi<strong>en</strong>te, así como <strong>de</strong>l individuo.<br />

33


C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

P<strong>la</strong>n <strong>de</strong> estudios<br />

El programa educativo <strong>de</strong> lic<strong>en</strong>ciado <strong>en</strong> Enfermería fue dictaminado el 1 <strong>de</strong><br />

septiembre <strong>de</strong> 1994 como una <strong>de</strong> <strong>la</strong>s carreras ofrecidas por el CUCS, con una<br />

matrícu<strong>la</strong> inicial <strong>de</strong> cincu<strong>en</strong>ta estudiantes. El p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> estudios actual respon<strong>de</strong> a<br />

<strong>la</strong> propuesta curricu<strong>la</strong>r por créditos, con base <strong>en</strong> el mo<strong>de</strong>lo educativo <strong>de</strong> compet<strong>en</strong>cias<br />

profesionales integradas, dictaminado el 13 <strong>de</strong> marzo <strong>de</strong> 2000. En virtud<br />

<strong>de</strong> que el programa está inscrito <strong>en</strong> <strong>la</strong> modalidad <strong>de</strong> créditos, su trayectoria<br />

esco<strong>la</strong>r podrá ser concluida <strong>en</strong> un periodo mínimo <strong>de</strong> siete ciclos (semestres), y<br />

máximo diez, <strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>do <strong>de</strong> <strong>la</strong> gestión que cada alumno haga <strong>de</strong> su proceso<br />

educativo. Requiere un año <strong>de</strong> servicio social, realizado una vez cumplidos los<br />

440 créditos <strong>de</strong>l p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> estudios.<br />

C<strong>la</strong>ves<br />


<br />

El
TIPO
<strong>de</strong>
<strong>la</strong>
materia
se
<br />

<strong>de</strong>fine
según

su
re<strong>la</strong>ción
<br />

teórico‐práctico
<br />

Indica
 el
 NOMBRE
<br />

oficial
 <strong>de</strong>
 <strong>la</strong>
 unidad
<br />

<strong>de</strong>
apr<strong>en</strong>dizaje

<br />

C

=

Curso

<br />

CL=
Curso
<strong>la</strong>boratorio
<br />

CT=
Curso
taller
<br />

N

=

Campo
clínico
<br />

P


=
Práctica
profesional
<br />


<br />

Carga
horaria
<br />

Práctica
<br />

Créditos
<br />

asignados
a
<br />

<strong>la</strong>
materia
<br />

UNIDAD DE<br />

APRENDIZAJE<br />

FISIOLOGÍA<br />

BÁSICA<br />

CN=
Clínica
<br />

T


=
Taller
<br />

CLAVE TIPO HT HP HTL CRÉD. PRERREQ.<br />


<br />

FO110 C 50 0 50 7 FO120<br />

Está
integrada
por
<br />

<strong>la</strong>
c<strong>la</strong>ve
<strong>de</strong>l

<br />

<strong>de</strong>partam<strong>en</strong>to
al
<br />

que
pert<strong>en</strong>ece
y
un
<br />

número
<br />

consecutivo
<br />

Carga
horaria
<br />

Teoría
<br />


<br />

Carga
horaria
<br />

Total
<br />

Prerrequisitos
<strong>de</strong>
<strong>la</strong>
<br />

materia.
Se
necesita
<br />

tomar
primero
<br />

prerreq.
para
po<strong>de</strong>r
<br />

inscribirse
<strong>en</strong>
<strong>la</strong>
<br />

materia
<br />

34


Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />

P<strong>la</strong>n <strong>de</strong> estudios <strong>de</strong> <strong>la</strong> lic<strong>en</strong>ciatura <strong>en</strong> Enfermería<br />

Área <strong>de</strong> formación Horas Créditos %<br />

Área <strong>de</strong> formación básico común obligatoria 780 95 21.59<br />

Área <strong>de</strong> formación básico particu<strong>la</strong>r obligatoria 3640 323 73.40<br />

Área <strong>de</strong> formación especializante selectiva<br />

16 3.63<br />

Subsistema I<br />

Subsistema II<br />

Subsistema III<br />

Subsistema IV<br />

160<br />

Área <strong>de</strong> formación optativa abierta 80 6 1.36<br />

Total <strong>de</strong> créditos para obt<strong>en</strong>er el título 4460 440 100<br />

Área <strong>de</strong> formación básico común obligatoria<br />

Unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje C<strong>la</strong>ve Tip HT HP HT CR PRER.<br />

o<br />

Morfología MF113 CL 100 20 120 14<br />

Fisiología FO163 CL 130 50 180 20 MF113<br />

Bioquímica FO164 CL 78 42 120 13<br />

Psicología PB124 C 60 0 60 8<br />

Metodología<br />

FM135 C 80 0 80 11<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> investigación<br />

Salud pública I SP131 C 60 0 60 8<br />

Bioética y normatividad CS146 C 40 0 40 5<br />

Sociología CS126 C 60 0 60 8<br />

Farmacología FO165 C 60 0 60 8 FO163<br />

T o t a l 668 112 780 95<br />

Área <strong>de</strong> formación básico particu<strong>la</strong>r obligatoria<br />

Enfermería <strong>de</strong> <strong>la</strong> mujer EA152 CL 60 40 100 11 EA159<br />

Enfermería geriátrica EA148 C 40 0 40 5<br />

Enfermería infantil EA153 CL 60 40 100 11 EA159<br />

Enfermería fundam<strong>en</strong>tal EA159 CL 80 80 160 16<br />

Enfermería médica <strong>en</strong> el adulto EA154 CL 80 40 120 14 EA159<br />

Enfermería quirúrgica <strong>en</strong> el adulto EA158 CL 80 40 120 14 EA159<br />

Enfermería comunitaria FC108 C 60 0 60 8 SP131<br />

Psiquiatría SM117 CT 18 22 40 3 PB124<br />

Investigación epi<strong>de</strong>miológica <strong>en</strong><br />

SP132 CT 40 20 60 6 FM135<br />

<strong>en</strong>fermería<br />

Prácticas <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería comunitaria FC109 N 0 200 200 13 FC108<br />

Campo clínico <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería<br />

EA160 N 0 200 200 13 EA159<br />

fundam<strong>en</strong>tal<br />

Campo clínico <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería médica <strong>en</strong> EA136 N 0 200 200 13 EA154<br />

el adulto<br />

Campo clínico <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería quirúrgica EA137 N 0 200 200 13 EA158<br />

<strong>en</strong> el adulto<br />

Campo clínico <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería <strong>en</strong> <strong>la</strong> mujer EA138 N 0 200 200 13 EA152<br />

Enfermería ambi<strong>en</strong>tal FC110 CT 20 20 40 4<br />

Enfermería <strong>la</strong>boral FC111 CT 20 20 40 4<br />

Enfermería psiquiátrica EA150 C 20 0 20 3 SM11<br />

7<br />

Proceso <strong>de</strong> administración <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería EA149 CT 40 20 60 6<br />

35


C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

Proceso <strong>de</strong> administración <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería EA149 CT 40 20 60 6<br />

Campo clínico <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería infantil EA139 N 0 200 200 13 EA153<br />

Rotación hospita<strong>la</strong>ria <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería EA140 N 0 180 180 12<br />

Enfermería avanzada EA141 CL 80 20 100 12 EA159<br />

Farmacología clínica FO166 CL 40 20 60 6 FO165<br />

Microbiología y parasitología básica PT130 CL 40 40 80 8<br />

Nutrición SP133 CL 40 40 80 8<br />

Fisiopatología FO167 CL 80 20 100 12 FO163<br />

Enfermería <strong>en</strong> salud m<strong>en</strong>tal SM118 C 20 0 20 3<br />

Epi<strong>de</strong>miología SP134 C 60 20 80 9 SP131<br />

Estadísticas FM138 CT 40 20 60 6 FM135<br />

Investigación aplicada a <strong>la</strong> <strong>en</strong>fermería EA142 CT 40 20 60 6 FM135<br />

clínica<br />

Desarrollo humano PB123 CT 20 20 40 4<br />

Administración y gestión <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> EA143 C 40 0 40 5<br />

<strong>en</strong>fermería<br />

Educación <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería CS150 CT 40 40 80 8<br />

Campo clínico <strong>en</strong> administración y EA144 N 0 120 120 8 EA143<br />

gestión <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería<br />

Campo clínico <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería avanzada EA145 N 0 200 200 13 EA141<br />

Enfermería <strong>en</strong> urg<strong>en</strong>cias y <strong>de</strong>sastres EA146 CL 40 40 80 8 EA159<br />

Enfermería crítica EA147 CL 80 20 100 12 EA159<br />

T o t a l 127 236 364 323<br />

8 2 0<br />

Área <strong>de</strong> formación especializante selectiva<br />

Subsistema I<br />

Vigi<strong>la</strong>ncia epi<strong>de</strong>miológica <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería I FC113 CT 0 0 0 4 SP131<br />

Vigi<strong>la</strong>ncia epi<strong>de</strong>miológica <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería II FC114 CT 0 0 40 4 SP131<br />

Subsistema II<br />

Proceso <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería <strong>en</strong> el autocuidado<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> salud<br />

FC115 CT 0 0 0 4<br />

Educación para <strong>la</strong> salud FC112 CT 0 0 0 4<br />

Subsistema III<br />

P<strong>la</strong>neación estratégica <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería EA157 CT 0 0 0 4<br />

Reing<strong>en</strong>iería <strong>de</strong> proceso <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería EA155 CT 0 0 0 4<br />

Subsistema IV<br />

Herrami<strong>en</strong>tas básicas para <strong>la</strong> calidad <strong>en</strong> EA156 CT 0 0 0 4<br />

<strong>en</strong>fermería<br />

Li<strong>de</strong>razgo participativo <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería PA137 CT 0 0 0 4<br />

Área <strong>de</strong> formación optativa abierta<br />

Prácticas <strong>de</strong>portivas MH248 CT 0 0 0 3<br />

Administración <strong>de</strong> hospitales CS148 CT 0 0 0 6<br />

Taller expresión oral y escrita CS147 CT 0 0 0 6<br />

Habilida<strong>de</strong>s directivas PA136 CT 0 0 0 5<br />

Derechos humanos CS128 CT 0 0 0 8<br />

Biomatemáticas FM136 CT 0 0 0 6<br />

Sexualidad humana RC141 CT 0 0 0 8<br />

36


Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />

Masajes y v<strong>en</strong>dajes MH203 CT 0 0 0 7<br />

Enfermería <strong>en</strong> economía <strong>de</strong> <strong>la</strong> salud EA151 CT 8 0 8 6<br />

Propiedad intelectual I T 0 0 0 7<br />

Propiedad intelectual II T 6 0 6 8<br />

Ruta sugerida para <strong>la</strong> inscripción <strong>de</strong> unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje<br />

Primer ciclo<br />

CLAVE MATERIA PRERREQ. CRÉD. HRS<br />

Mf113 Morfología 14 120<br />

Fo164 Bioquímica 13 120<br />

Sp131 Salud pública I 8 60<br />

Cs126 Sociología 8 60<br />

Pb124 Psicología 8 60<br />

Fm135 Metodología <strong>de</strong> <strong>la</strong> investigación 11 80<br />

Segundo ciclo 62 500<br />

CLAVE MATERIA PRERREQ. CRÉD. HRS<br />

Fc110 Enfermería ambi<strong>en</strong>tal 4 40<br />

Fo163 Fisiología MF113 20 180<br />

Pb123 Desarrollo humano 4 40<br />

Sp134 Epi<strong>de</strong>miología SP131 9 80<br />

Pt130 Microbiología y parasitología básica 8 80<br />

Cs150 Educación <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería 8 80<br />

Fm138 Estadística FM135 6 60<br />

Tercer ciclo 59 560<br />

CLAVE MATERIA PRERREQ. CRÉD. HRS<br />

CS146 Bioética y normatividad 5 60<br />

SP132 Investigación epi<strong>de</strong>miológica <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería FM135 6 60<br />

SP133 Nutrición 8 80<br />

FO165 Farmacología FO163 8 60<br />

FO167 Fisiopatología FO163 12 100<br />

EA159 Enfermería fundam<strong>en</strong>tal 16 160<br />

Cuarto ciclo 55 520<br />

CLAVE MATERIA PRERREQ. CRÉD. HRS<br />

EA160 Campo clínico <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería fundam<strong>en</strong>tal EA159 13 200<br />

EA154 Enfermería medica <strong>en</strong> el adulto EA159 14 120<br />

FC108 Enfermería comunitaria SP131 8 60<br />

EA148 Enfermería geriátrica 5 40<br />

FO166 Farmacología clínica FO165 6 60<br />

SM117 Psiquiatría PB124 3 40<br />

FC111 Enfermería <strong>la</strong>boral 4 40<br />

Quinto ciclo 53 560<br />

CLAVE MATERIA 37<br />

PRERREQ. CRÉD. HRS<br />

EA158 Enfermería quirúrgica <strong>en</strong> el adulto EA159 14 120


C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

Quinto ciclo 53 560<br />

CLAVE MATERIA PRERREQ. CRÉD. HRS<br />

EA158 Enfermería quirúrgica <strong>en</strong> el adulto EA159 14 120<br />

FC109 Prácticas <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería comunitaria FC108 13 200<br />

EA136 Campo clínico <strong>en</strong>fermería médica <strong>en</strong> el adulto EA154 13 200<br />

EA150 Enfermería psiquiátrica SM117 3 20<br />

SM118 Enfermería <strong>en</strong> salud m<strong>en</strong>tal 3 20<br />

Sexto ciclo 46 560<br />

CLAVE MATERIA PRERREQ. CRÉD. HRS<br />

EA137<br />

Campo clínico <strong>en</strong>fermería quirúrgica <strong>en</strong> el<br />

adulto Ea158 13 200<br />

EA143<br />

Administración y gestión <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad <strong>en</strong><br />

<strong>en</strong>fermería 5 40<br />

EA152 Enfermería <strong>de</strong> <strong>la</strong> mujer Ea159 11 100<br />

EA142 Investigación aplicada a <strong>la</strong> <strong>en</strong>fermería clínica Fm135 6 60<br />

EA146 Enfermería <strong>en</strong> urg<strong>en</strong>cias y <strong>de</strong>sastres Ea159 8 80<br />

EA149 Proceso <strong>de</strong> administración <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería 6 60<br />

Subsistema I 8 80<br />

Séptimo ciclo 57 620<br />

CLAVE MATERIA PRERREQ. CRÉD. HRS<br />

EA138 Campo clínico <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería <strong>de</strong> <strong>la</strong> mujer EA152 13 00<br />

EA153 Enfermería infantil EA159 11 100<br />

EA147 Enfermería crítica EA159 12 80<br />

EA144<br />

Campo clínico administración y gestión calidad<br />

<strong>en</strong>fermería EA143 8 120<br />

EA141 Enfermería avanzada EA159 12 100<br />

Octavo ciclo 56 600<br />

CLAVE MATERIA PRERREQ. CRÉD. HRS<br />

EA139 Campo clínico <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería infantil EA153 13 200<br />

EA140 Rotación hospita<strong>la</strong>ria <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería 12 180<br />

EA145 Campo clínico <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería avanzada EA141 13 200<br />

Subsistema II 8 80<br />

46 660<br />

38


Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />

Distribución <strong>de</strong> <strong>la</strong>s unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje <strong>de</strong>l programa <strong>de</strong> lic<strong>en</strong>ciatura <strong>en</strong><br />

Enfermería por <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>tos responsables<br />

EA = ENFERMERÍA CLÍNICA INTEGRAL APLICADA<br />

CLAVE UNIDAD DE APRENDIZAJE PRERREQ.<br />

EA159 Enfermería fundam<strong>en</strong>tal<br />

EA160 Campo clínico <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería fundam<strong>en</strong>tal EA159<br />

EA154 Enfermería médica <strong>en</strong> el adulto EA159<br />

EA136 Campo clínico <strong>en</strong>fermería médica <strong>en</strong> el adulto EA154<br />

EA158 Enfermería quirúrgica <strong>en</strong> el adulto EA159<br />

EA137 Campo clínico <strong>en</strong>fermería quirúrgica <strong>de</strong>l adulto EA158<br />

EA152 Enfermería <strong>de</strong> <strong>la</strong> mujer EA159<br />

EA148 Enfermería geriátrica<br />

EA153 Enfermería infantil EA159<br />

EA149 Proceso <strong>de</strong> administración <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería<br />

EA138 Campo clínico <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería <strong>en</strong> <strong>la</strong> mujer EA152<br />

EA141 Enfermería avanzada EA159<br />

EA146 Enfermería <strong>en</strong> urg<strong>en</strong>cias y <strong>de</strong>sastres EA159<br />

EA143 Administración y gestión <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad <strong>en</strong><br />

<strong>en</strong>fermería<br />

EA145 Campo clínico <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería avanzada EA141<br />

EA139 Campo clínico <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería infantil EA153<br />

EA150 Enfermería psiquiátrica SM117<br />

EA142 Investigación aplicada a <strong>la</strong> <strong>en</strong>fermería clínica FM135<br />

EA147 Enfermería crítica EA159<br />

EA 140 Rotación hospita<strong>la</strong>ria <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería<br />

EA144 Campo clínico administración y gestión calidad EA143<br />

<strong>en</strong>fermería<br />

EA157 P<strong>la</strong>neación estratégica <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería<br />

EA155 Reing<strong>en</strong>iería <strong>de</strong> procesos <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería<br />

EA 156 Herrami<strong>en</strong>tas básicas para <strong>la</strong> calidad <strong>en</strong><br />

<strong>en</strong>fermería<br />

EA151 Enfermería <strong>en</strong> economía <strong>de</strong> <strong>la</strong> salud<br />

FC = ENFERMERÍA PARA LA ATENCIÓN, DESARROLLO Y<br />

PRESERVACIÓN DE LA SALUD COMUNITARIA<br />

FC108 Enfermería comunitaria SP131<br />

FC109 Prácticas <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería comunitaria FC108<br />

FC111 Enfermería <strong>la</strong>boral<br />

39<br />

FC110 Enfermería ambi<strong>en</strong>tal


C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

FC = ENFERMERÍA PARA LA ATENCIÓN, DESARROLLO Y<br />

PRESERVACIÓN DE LA SALUD COMUNITARIA<br />

FC108 Enfermería comunitaria SP131<br />

FC109 Prácticas <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería comunitaria FC108<br />

FC111 Enfermería <strong>la</strong>boral<br />

FC110 Enfermería ambi<strong>en</strong>tal<br />

FC113 Vigi<strong>la</strong>ncia epi<strong>de</strong>miológica <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería I SP131<br />

FC114 Vigi<strong>la</strong>ncia epi<strong>de</strong>miológica <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería II SP131<br />

FC112 Educación para <strong>la</strong> salud<br />

FC115 Proceso <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería <strong>en</strong> el autocuidado<br />

CS = DEPARTAMENTO DE CIENCIAS SOCIALES<br />

CS126 Sociología<br />

CS150 Educación <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería<br />

CS146 Bioética y normatividad<br />

CS148 Administración <strong>de</strong> hospitales<br />

CS146 Expresión oral y escrita<br />

CS128<br />

Derechos humanos<br />

MF = DEPARTAMENTO DE MORFOLOGÍA<br />

MF113 Morfología<br />

DEPARTAMENTO FILOSÓFICO, METODOLÓGICO E INSTRUMENTALES<br />

FM135 Metodología <strong>de</strong> <strong>la</strong> investigación<br />

FM138 Estadística FM135<br />

FM136 Biomatemáticas<br />

SP = DEPARTAMENTO DE SALUD PÚBLICA<br />

SP131 Salud publica I<br />

SP134 Epi<strong>de</strong>miología SP131<br />

SP132 Nutrición<br />

SP132 Investigación epi<strong>de</strong>miológica <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería FM135<br />

FO = DEPARTAMENTO DE FISIOLOGÍA<br />

FO164 Bioquímica<br />

FO163 Fisiología MF113<br />

FO167 Fisiopatología FO163<br />

FO165 Farmacología FO163<br />

FO166 Farmacología clínica FO165<br />

SM = DEPARTAMENTO DE SALUD MENTAL<br />

SM118 Enfermería <strong>en</strong> salud m<strong>en</strong>tal<br />

SM117 Psiquiatría PB124<br />

PB = DEPARTAMENTO DE PSICOLOGÍA BÁSICA<br />

PB123 Desarrollo humano 40<br />

PB124 Psicología


Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />

PB = DEPARTAMENTO DE PSICOLOGÍA BÁSICA<br />

PB123 Desarrollo humano<br />

PB124 Psicología<br />

PT = DEPARTAMENTO DE PATOLOGÍA<br />

PT130 Microbiología y parasitología básica EA159<br />

PA = DEPARTAMENTO DE PSICOLOGÍA APLICADA<br />

PA137 Li<strong>de</strong>razgo participativo <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería<br />

PA136 Habilida<strong>de</strong>s directivas<br />

Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong>l movimi<strong>en</strong>to humano<br />

MH203 Masajes y v<strong>en</strong>dajes<br />

MH248 Prácticas <strong>de</strong>portivas<br />

DEPARTAMENTO DE REPRODUCCIÓN HUMANA<br />

RC141 Sexualidad humana<br />

Campos clínicos<br />

El programa educativo <strong>de</strong> <strong>la</strong> lic<strong>en</strong>ciatura <strong>de</strong> Enfermería, a partir <strong>de</strong>l cuarto ciclo,<br />

complem<strong>en</strong>ta <strong>la</strong> formación impartida <strong>en</strong> <strong>la</strong>s au<strong>la</strong>s con prácticas profesionales<br />

<strong>en</strong> c<strong>en</strong>tros <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción primaria o <strong>de</strong> medicina familiar, y <strong>en</strong> los hospitales <strong>de</strong>l<br />

sector salud. Con ello, los estudiantes logran <strong>la</strong> integración <strong>de</strong> <strong>la</strong>s compet<strong>en</strong>cias<br />

que los acreditan para el trabajo <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería.<br />

De acuerdo con <strong>la</strong> Norma Oficial Mexicana para <strong>la</strong> Utilización <strong>de</strong> Campos<br />

Clínicos, <strong>en</strong> <strong>la</strong>s instituciones <strong>de</strong> salud éstos <strong>de</strong>b<strong>en</strong> distribuirse con base <strong>en</strong> los<br />

conv<strong>en</strong>ios específicos <strong>de</strong> co<strong>la</strong>boración y <strong>en</strong> el número <strong>de</strong> alumnos por paci<strong>en</strong>te<br />

y profesor: “En <strong>la</strong>s áreas <strong>de</strong> hospitalización <strong>la</strong>s activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>en</strong>señanza clínica<br />

<strong>de</strong>b<strong>en</strong> realizarse con un máximo <strong>de</strong> cinco alumnos por paci<strong>en</strong>te y profesor” y <strong>en</strong><br />

“consultorios, <strong>la</strong>s activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>en</strong>señanza <strong>de</strong>b<strong>en</strong> realizarse con un máximo <strong>de</strong><br />

tres alumnos”.<br />

Se pret<strong>en</strong><strong>de</strong> que, a partir <strong>de</strong> sus experi<strong>en</strong>cias, los alumnos construyan su<br />

propio conocimi<strong>en</strong>to y le d<strong>en</strong> s<strong>en</strong>tido y significado a su apr<strong>en</strong>dizaje, mediante<br />

41


C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

<strong>la</strong> acción e interacción que t<strong>en</strong>drán con el usuario <strong>de</strong> los servicios <strong>de</strong> salud, <strong>en</strong><br />

cualquier etapa <strong>de</strong> su vida y ante cualquier problema <strong>de</strong> salud, con <strong>la</strong> conducción<br />

y ori<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> un profesor que los acompañará y les facilitará este proceso<br />

<strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje.<br />

En este s<strong>en</strong>tido, es importante <strong>de</strong>scribir, <strong>de</strong> manera g<strong>en</strong>eral, los hospitales<br />

y servicios don<strong>de</strong> uste<strong>de</strong>s realizarán sus activida<strong>de</strong>s prácticas. Son dos los <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>tos<br />

<strong>de</strong> su carrera vincu<strong>la</strong>dos a <strong>la</strong>s instituciones <strong>de</strong> salud: el Departam<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong> Enfermería Clínica Integral Aplicada (EA), a través <strong>de</strong> <strong>la</strong> Aca<strong>de</strong>mia <strong>de</strong><br />

Doc<strong>en</strong>cia Clínica y <strong>de</strong> Campo, y el Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Enfermería Comunitaria<br />

para <strong>la</strong> Promoción y Preservación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud (FC), a través <strong>de</strong> <strong>la</strong> Aca<strong>de</strong>mia <strong>de</strong><br />

Enfermería Comunitaria.<br />

El Campo clínico <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería fundam<strong>en</strong>tal es el primero <strong>en</strong> realizarse.<br />

Incorpora a los alumnos, mediante <strong>la</strong> consulta externa y consulta externa, c<strong>en</strong>tral<br />

<strong>de</strong> esterilización y equipos (CEyE), a los procesos <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción al <strong>en</strong>fermo<br />

hospitalizado, a fin <strong>de</strong> que obt<strong>en</strong>gan los apr<strong>en</strong>dizajes básicos sobre los cuidados<br />

<strong>de</strong> carácter asist<strong>en</strong>cial requeridos. Esta unidad <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje repres<strong>en</strong>ta un prerrequisito<br />

para efectuar <strong>la</strong>s <strong>de</strong>más unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje <strong>de</strong> campo clínico. Su<br />

gestión correspon<strong>de</strong> al Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Enfermería Clínica Integral Aplicada y,<br />

<strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral, se <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong>s sigui<strong>en</strong>tes instituciones:<br />

Institución<br />

Hospitales civiles <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara <strong>de</strong>l<br />

Organismo Público Desc<strong>en</strong>tralizado (OPD),<br />

Juan I. M<strong>en</strong>chaca y Fray Antonio Alcal<strong>de</strong><br />

Servicios<br />

CEyE, hospitalización <strong>de</strong> adultos y<br />

cuidado asist<strong>en</strong>cial<br />

42


Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />

Mural Fray Antonio Alcal<strong>de</strong>, localizado <strong>en</strong> el Salón <strong>de</strong> Medios <strong>de</strong>l Hospital Civil<br />

Fray Antonio Alcal<strong>de</strong>.<br />

La materia Prácticas <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería comunitaria ori<strong>en</strong>ta <strong>la</strong>s actuaciones<br />

para <strong>la</strong> formación <strong>de</strong> saberes <strong>en</strong> los esc<strong>en</strong>arios <strong>de</strong> <strong>la</strong> salud pública, medicina<br />

prev<strong>en</strong>tiva y epi<strong>de</strong>miología. Su gestión correspon<strong>de</strong> al Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Enfermería<br />

para <strong>la</strong> At<strong>en</strong>ción, Desarrollo y Preservación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud Comunitaria<br />

y se lleva a cabo <strong>en</strong>:<br />

Institución<br />

Unidad <strong>de</strong> Medicina Familiar<br />

<strong>de</strong>l IMSS o ISSSTE<br />

Servicios<br />

Medina prev<strong>en</strong>tiva, d<strong>en</strong>tal, materno infantil, curaciones, visita<br />

domiciliaria, campañas <strong>de</strong> vacunación, diagnóstico <strong>de</strong> familia y<br />

comunidad<br />

43


C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

Los <strong>de</strong>más campos clínicos correspond<strong>en</strong> a <strong>la</strong> gestión <strong>de</strong>l Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />

Enfermería Clínica Integral Aplicada y son realizados <strong>en</strong> instituciones asist<strong>en</strong>ciales<br />

<strong>de</strong>l sector salud con <strong>la</strong>s cuales <strong>la</strong> Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara ti<strong>en</strong>e conv<strong>en</strong>io.<br />

A continuación se pres<strong>en</strong>ta <strong>la</strong> programación más usual.<br />

Campos clínicos correspondi<strong>en</strong>tes al Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Enfermería Clínica Integral<br />

Aplicada<br />

Campo clínico <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería médica <strong>en</strong> el adulto<br />

Institución<br />

Hospitales civiles <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara <strong>de</strong>l<br />

Organismo Público Desc<strong>en</strong>tralizado (OPD)<br />

IMSS, hospitales <strong>de</strong> segundo nivel<br />

Servicios<br />

Hospitalización adultos y cuidados<br />

específicos a <strong>la</strong> patología<br />

Campo clínico <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería quirúrgica <strong>en</strong> el adulto<br />

Hospitales Civiles <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />

Recuperación, CEyE y quirófanos<br />

IMSS, HGR núm. 45 y HGR núm. 110<br />

Campo clínico <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería <strong>en</strong> <strong>la</strong> mujer<br />

Hospitales civiles <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara,<br />

IMSS, HGR núm. 45, HGR núm. 110,<br />

Hospital <strong>de</strong> SSA, Hospital G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong><br />

Zoquipan<br />

Campo clínico <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería infantil<br />

Hospitales civiles <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />

IMSS, HGR núm. 110, UMAE Pediatría<br />

Hospitalización, toco quirúrgico<br />

<strong>la</strong>bor, sa<strong>la</strong> <strong>de</strong> expulsión,<br />

recuperación <strong>de</strong> recién nacidos y<br />

cuneros<br />

Urg<strong>en</strong>cias y hospitalización <strong>de</strong><br />

pediatría<br />

Campo clínico <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería avanzada<br />

Hospitales civiles <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />

Urg<strong>en</strong>cias adultos, UCI y coronarios<br />

IMSS, HGR núm. 110, UMAE, Hospital <strong>de</strong><br />

Adultos<br />

Campo clínico <strong>en</strong> administración y gestión <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería<br />

Hospitales civiles <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />

44<br />

Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Enfermería, jefe <strong>de</strong>


Campo clínico <strong>en</strong> administración y gestión <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería<br />

Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />

Hospitales civiles <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />

IMSS, HGR núm. 110, UMAE, Hospital <strong>de</strong><br />

Especialida<strong>de</strong>s<br />

Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Enfermería, jefe <strong>de</strong><br />

piso y supervisión<br />

Rotación hospita<strong>la</strong>ria <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería<br />

Hospitales civiles <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />

IMSS, HGR núm. 110, UMAE, Hospital <strong>de</strong><br />

Adultos<br />

Hospital <strong>de</strong> SSA, Hospital G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong><br />

Zoquipan<br />

Hemodiálisis, inhaloterapia,<br />

psiquiatría, clínica <strong>de</strong>l dolor y<br />

hematología<br />

Para <strong>la</strong>s prácticas clínicas se requiere el uso <strong>de</strong> un uniforme clínico, que se<br />

complem<strong>en</strong>ta, <strong>en</strong> algunos servicios, con uno quirúrgico. En <strong>en</strong>fermería comunitaria<br />

se recomi<strong>en</strong>da pantalón azul marino y blusa b<strong>la</strong>nca, que se acuerda con el<br />

profesor <strong>en</strong> esa unidad <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje. Es importante que el uso <strong>de</strong>l uniforme,<br />

invariablem<strong>en</strong>te, vaya acompañado <strong>de</strong> conductas y comportami<strong>en</strong>tos acor<strong>de</strong>s<br />

con un prestador <strong>de</strong> servicios <strong>de</strong> salud, por lo que se sugiere mostrar recato y<br />

<strong>de</strong>coro tanto <strong>en</strong> <strong>la</strong>s actitu<strong>de</strong>s como <strong>en</strong> <strong>la</strong>s expresiones siempre que se porte. A<br />

continuación incluimos el reg<strong>la</strong>m<strong>en</strong>to vig<strong>en</strong>te <strong>de</strong> campo clínico.<br />

Lineami<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> campo clínico y uso <strong>de</strong>l uniforme<br />

El pres<strong>en</strong>te ord<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to ti<strong>en</strong>e como objetivo regu<strong>la</strong>r el proceso <strong>en</strong>señanza-apr<strong>en</strong>dizaje<br />

<strong>de</strong> los alumnos al transitar por <strong>la</strong>s áreas asist<strong>en</strong>ciales<br />

<strong>de</strong> doc<strong>en</strong>cia clínica y <strong>de</strong> campo; <strong>de</strong> conformidad con lo dispuesto<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> normativa vig<strong>en</strong>te y los p<strong>la</strong>nes <strong>de</strong> estudio <strong>de</strong> <strong>la</strong> lic<strong>en</strong>ciatura <strong>en</strong><br />

Enfermería <strong>en</strong> <strong>la</strong> Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara:<br />

45


C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

5. El alumno(a) <strong>de</strong>be comprometerse y respetar los estatutos <strong>de</strong> <strong>la</strong> ley<br />

orgánica y aquellos reg<strong>la</strong>m<strong>en</strong>tos emanados <strong>de</strong> el<strong>la</strong> para <strong>la</strong> aplicación<br />

<strong>de</strong> criterios <strong>de</strong> perman<strong>en</strong>cia y <strong>de</strong>sarrollo d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> <strong>la</strong> Universidad<br />

<strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara.<br />

6. Deberá acudir a su campo clínico correctam<strong>en</strong>te uniformado. El<br />

uniforme clínico reg<strong>la</strong>m<strong>en</strong>tario es un atu<strong>en</strong>do que se utiliza <strong>en</strong> los<br />

servicios <strong>de</strong> hospitalización y consulta externa y el uniforme quirúrgico<br />

es <strong>de</strong> uso exclusivo para áreas restringidas.<br />

7. Invariablem<strong>en</strong>te, el alumno <strong>de</strong>berá asistir a su hospital o área con<br />

uniforme clínico, y sólo <strong>en</strong> los servicios así seña<strong>la</strong>dos por <strong>la</strong>s normas<br />

propias <strong>de</strong> <strong>la</strong> institución portará el uniforme quirúrgico. Deberá<br />

cambiarse <strong>en</strong> los vestidores específicos <strong>de</strong> dicho servicio. Por<br />

ningún motivo, el alumno <strong>de</strong>berá portar este uniforme fuera <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

áreas seña<strong>la</strong>das.<br />

8. El uniforme quirúrgico será <strong>en</strong> te<strong>la</strong> <strong>de</strong> algodón azul plúmbago,<br />

pantalón <strong>de</strong> corte recto holgado, con resorte a <strong>la</strong> cintura y bolsas<br />

<strong>de</strong> parche trasera, y <strong>la</strong> filipina <strong>en</strong> cuello V bolsa <strong>de</strong> parche superior<br />

izquierda. El uniforme no <strong>de</strong>berá portarse muy ajustado al cuerpo;<br />

se recomi<strong>en</strong>da <strong>la</strong> tal<strong>la</strong> apropiada que permita <strong>la</strong> libertad <strong>de</strong> movimi<strong>en</strong>tos.<br />

9. El alumno <strong>de</strong>be asistir puntualm<strong>en</strong>te al área clínica; dispondrá <strong>de</strong><br />

una tolerancia para llegar tar<strong>de</strong> <strong>de</strong> quince minutos, que se marcará<br />

con retardo; <strong>de</strong>spués <strong>de</strong>l minuto quince no se permitirá <strong>la</strong><br />

<strong>en</strong>trada a ningún alumno.<br />

10. Para <strong>la</strong> doc<strong>en</strong>cia clínica se requiere t<strong>en</strong>er 90 por ci<strong>en</strong>to <strong>de</strong> cumplimi<strong>en</strong>to<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong>s horas seña<strong>la</strong>das <strong>en</strong> <strong>la</strong> unidad <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje que<br />

dará <strong>de</strong>recho a evaluación, por ser materia <strong>de</strong> índole práctica; por<br />

lo tanto, el número <strong>de</strong> horas justificadas por ningún motivo <strong>de</strong>berá<br />

exce<strong>de</strong>r diez por ci<strong>en</strong>to, sin excepción alguna.<br />

11. Los alumnos no <strong>de</strong>b<strong>en</strong> abandonar el área hospita<strong>la</strong>ria don<strong>de</strong> se<br />

46


Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />

<strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran realizando sus prácticas si no existe motivo que justifique<br />

su aus<strong>en</strong>cia y previa autorización <strong>de</strong>l doc<strong>en</strong>te.<br />

12. De no pres<strong>en</strong>tarse el profesor <strong>de</strong>l grupo, los alumnos se ubicarán<br />

<strong>en</strong> sus respectivos servicios y uno <strong>de</strong> los alumnos avisará a algún<br />

(a) profesor (a) <strong>de</strong> <strong>la</strong> doc<strong>en</strong>cia clínica, para recibir indicaciones.<br />

Queda prohibido, por lo tanto, el conglomerarse <strong>en</strong> los distribuidores<br />

o pasillos <strong>de</strong>l hospital, ya que esto <strong>de</strong>teriora <strong>la</strong> imag<strong>en</strong> <strong>de</strong><br />

propios y aj<strong>en</strong>os <strong>en</strong> <strong>la</strong> institución.<br />

13. El alumno <strong>de</strong>be dirigirse con respeto al personal doc<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

institución; dicho personal está autorizado para corregir al alumno<br />

cuando observe alguna conducta inapropiada o incurra <strong>en</strong> falta<br />

d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong>l área clínica, así como para brindar apoyo a <strong>la</strong> <strong>en</strong>señanza<br />

clínica.<br />

14. El alumno <strong>de</strong>be abst<strong>en</strong>erse <strong>de</strong> recibir y hacer l<strong>la</strong>madas telefónicas<br />

d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> horario <strong>de</strong> prácticas, así como recibir personas aj<strong>en</strong>as a<br />

<strong>la</strong> práctica. Conductas contrarias requerirán amonestaciones y, <strong>en</strong><br />

caso reincidir, se proce<strong>de</strong>rá a susp<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> activida<strong>de</strong>s.<br />

15. El alumno t<strong>en</strong>drá un <strong>de</strong>scanso para refrigerio <strong>de</strong> veinte minutos <strong>en</strong><br />

el lugar que el profesor le indique, <strong>de</strong> acuerdo con cada institución.<br />

Será responsable <strong>de</strong> <strong>de</strong>jar el área limpia y <strong>en</strong> ord<strong>en</strong>.<br />

16. Cuando se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tre <strong>en</strong> campo clínico, los alumnos <strong>de</strong>berán portar<br />

el sigui<strong>en</strong>te material:<br />

• Reloj con segun<strong>de</strong>ro<br />

• Pinza Kelly<br />

• Tijeras <strong>de</strong> botón<br />

• Pluma con tinta (azul, rojo, ver<strong>de</strong>)<br />

• Liga para torniquete<br />

• Termómetro<br />

• Estetoscopio y baumanómetro<br />

• Lápiz, borrador y libreta<br />

47


C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

17. Invariablem<strong>en</strong>te, traerán consigo su cua<strong>de</strong>rno <strong>de</strong> trabajo, programa<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> unidad <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje, que sirve como ag<strong>en</strong>da personal<br />

para verificar el avance programático, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong>l p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> doc<strong>en</strong>cia<br />

y el p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> rotación.<br />

18. El alumno podrá justificar sus inasist<strong>en</strong>cias directam<strong>en</strong>te con el<br />

profesor y pres<strong>en</strong>tar el docum<strong>en</strong>to a<strong>de</strong>cuado, expedido por una<br />

institución oficial. Cuando no sea así, <strong>de</strong>berá tramitar su memorándum<br />

con <strong>la</strong>s autorida<strong>de</strong>s correspondi<strong>en</strong>tes para <strong>la</strong> justificación<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> falta o permiso, <strong>en</strong> el <strong>en</strong>t<strong>en</strong>dido <strong>de</strong> que no <strong>de</strong>berá exce<strong>de</strong>r <strong>de</strong><br />

diez por ci<strong>en</strong>to.<br />

19. Las activida<strong>de</strong>s seña<strong>la</strong>das <strong>en</strong> su unidad <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje son <strong>de</strong> carácter<br />

obligatorio, con el seguimi<strong>en</strong>to y <strong>la</strong> asesoría <strong>de</strong>l profesor (a).<br />

Debe implem<strong>en</strong>tar el proceso <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería <strong>en</strong> un caso clínico<br />

concreto que posibilite <strong>la</strong> evaluación <strong>de</strong> compet<strong>en</strong>cias profesionales<br />

integrales.<br />

20. La at<strong>en</strong>ción que se brin<strong>de</strong> al usuario será amable, efici<strong>en</strong>te, eficaz<br />

y libre <strong>de</strong> riesgo, cuidando <strong>en</strong> todo mom<strong>en</strong>to su integridad física y<br />

emocional. Asimismo, evitar cualquier com<strong>en</strong>tario que pueda g<strong>en</strong>erar<br />

suspicacias <strong>en</strong> el <strong>en</strong>fermo o el familiar.<br />

21. Queda prohibido hacer <strong>la</strong>bor <strong>de</strong> agitación o susp<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> activida<strong>de</strong>s<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong>s horas <strong>de</strong> <strong>la</strong> práctica.<br />

22. D<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>tes áreas <strong>de</strong> <strong>la</strong> práctica clínica queda estrictam<strong>en</strong>te<br />

prohibido: fumar, tomar alim<strong>en</strong>tos, refrescos, masticar chicle,<br />

y expresar pa<strong>la</strong>bras altisonantes.<br />

23. Se <strong>de</strong>berá cuidar <strong>la</strong> imag<strong>en</strong> <strong>de</strong>l prestador <strong>de</strong>l servicio y evitar hacer<br />

grupos <strong>en</strong> <strong>la</strong> sa<strong>la</strong> o controles por más <strong>de</strong> dos personas (P<strong>la</strong>n Estratégico<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> Aca<strong>de</strong>mia <strong>de</strong> Doc<strong>en</strong>cia Clínica y <strong>de</strong> Campo, 2004).<br />

48


Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />

Características <strong>de</strong>l uniforme clínico<br />

fem<strong>en</strong>ino<br />

• Pantalón b<strong>la</strong>nco <strong>de</strong> corte recto y te<strong>la</strong> no<br />

transpar<strong>en</strong>te.<br />

• Saco b<strong>la</strong>nco que cubra <strong>la</strong> ca<strong>de</strong>ra, con cierre<br />

<strong>de</strong>spr<strong>en</strong>dible al fr<strong>en</strong>te, cuello sport, manga<br />

corta con el escudo bordado <strong>de</strong> <strong>la</strong> Universidad<br />

<strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara sobre <strong>la</strong> manga izquierda,<br />

y nombre bordado sobre <strong>la</strong> región superior<br />

izquierda.<br />

• Suéter azul marino liso, cuello V, con bolsas<br />

<strong>de</strong> parche al fr<strong>en</strong>te sin adornos. No se permite<br />

chaleco u otro tipo <strong>de</strong> pr<strong>en</strong>da.<br />

• Portafolio negro con asas mo<strong>de</strong>lo unificado<br />

por el grupo; gafete reg<strong>la</strong>m<strong>en</strong>tario por el<br />

CUCS.<br />

• Ropa interior b<strong>la</strong>nca, medias b<strong>la</strong>ncas íntegras<br />

y limpias; no se permit<strong>en</strong> mal<strong>la</strong>s ni calcetas.<br />

• Zapatos tipo choclo b<strong>la</strong>nco, con agujetas al<br />

fr<strong>en</strong>te <strong>de</strong>l mismo color, sin adornos, limpios<br />

y lustrados.<br />

• El pelo no <strong>de</strong>be cubrir <strong>la</strong> fr<strong>en</strong>te; cuando se<br />

use corto, no <strong>de</strong>be tocar el cuello <strong>de</strong>l uniforme,<br />

y cuando se use <strong>la</strong>rgo, <strong>de</strong>berá recogerse<br />

con mal<strong>la</strong> <strong>de</strong> cont<strong>en</strong>ción (no se permite ningún<br />

otro tipo <strong>de</strong> accesorio); no se aceptarán<br />

tintes l<strong>la</strong>mativos o estrid<strong>en</strong>tes.<br />

• Cofia b<strong>la</strong>nca recta <strong>de</strong> tamaño mediano.<br />

• Maquil<strong>la</strong>je discreto, sin tatuajes, alhajas ni<br />

adornos.<br />

49


C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

Uniforme clínico masculino<br />

• Pantalón b<strong>la</strong>nco <strong>de</strong> corte recto y te<strong>la</strong> no<br />

transpar<strong>en</strong>te.<br />

• Saco b<strong>la</strong>nco con cierre <strong>de</strong>spr<strong>en</strong>dible al<br />

fr<strong>en</strong>te, cuello sport, manga corta con el<br />

escudo bordado <strong>de</strong> <strong>la</strong> Universidad <strong>de</strong><br />

Guada<strong>la</strong>jara <strong>en</strong> <strong>la</strong> manga izquierda; sobre<br />

<strong>la</strong> costura <strong>de</strong> los hombros una presil<strong>la</strong><br />

para galones; bolsa <strong>de</strong> parche a los <strong>la</strong>dos<br />

y una <strong>en</strong> <strong>la</strong> región superior izquierda.<br />

• Nombre completo bordado <strong>en</strong> <strong>la</strong> bolsa superior<br />

izquierda.<br />

• Suéter azul marino liso, cuello V, con bolsas<br />

<strong>de</strong> parche al fr<strong>en</strong>te sin adornos. No se<br />

permite chaleco ni otro tipo <strong>de</strong> pr<strong>en</strong>da.<br />

• Portafolio negro con asas mo<strong>de</strong>lo unificado<br />

por el grupo; gafete reg<strong>la</strong>m<strong>en</strong>tario por<br />

el CUCS.<br />

• Zapato tipo choclo b<strong>la</strong>nco con agujetas al<br />

fr<strong>en</strong>te <strong>de</strong>l mismo color, sin adornos, limpios<br />

y lustrados.<br />

• Pelo corte tipo militar, sin tinte ni barba;<br />

cuando se use bigote, éste <strong>de</strong>berá estar<br />

bi<strong>en</strong> recortado.<br />

• No se permite el uso <strong>de</strong> tatuajes, alhajas<br />

ni adornos, aros o incrustaciones <strong>en</strong> alguna<br />

parte <strong>de</strong>l cuerpo.<br />

50


Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />

Servicio social<br />

Una vez que se cubr<strong>en</strong> los créditos <strong>de</strong>l programa educativo, se pue<strong>de</strong> realizar el<br />

servicio social. En <strong>la</strong>s sigui<strong>en</strong>tes páginas se pres<strong>en</strong>tan algunos fundam<strong>en</strong>tos que<br />

dan forma a este requisito. Con base <strong>en</strong> <strong>la</strong> normativa vig<strong>en</strong>te <strong>en</strong> nuestro país, se<br />

citan algunos elem<strong>en</strong>tos que ayudan a compr<strong>en</strong><strong>de</strong>r <strong>la</strong> importancia <strong>de</strong>l servicio<br />

social para concluir con éxito <strong>la</strong> formación profesional.<br />

51


C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

En nuestro país, <strong>en</strong> 2004 se publicaron los lineami<strong>en</strong>tos para <strong>la</strong> operación<br />

<strong>de</strong>l Programa Nacional <strong>de</strong> Servicio Social <strong>de</strong> Enfermería <strong>en</strong> el Sistema Nacional<br />

<strong>de</strong> Salud. Se ofrec<strong>en</strong>, <strong>de</strong> manera textual, los sigui<strong>en</strong>tes preceptos:<br />

El servicio social pret<strong>en</strong><strong>de</strong> que el pasante <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería <strong>de</strong>sarrolle activida<strong>de</strong>s<br />

teórico prácticas <strong>de</strong> carácter temporal y obligatorio, que contribuyan<br />

<strong>en</strong> su formación integral y que, al aplicar sus conocimi<strong>en</strong>tos, <strong>de</strong>strezas y<br />

aptitu<strong>de</strong>s, compr<strong>en</strong>da <strong>la</strong> función social <strong>de</strong> su perfil académico.<br />

El servicio social <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería <strong>de</strong>be ser un espacio para el <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tro, <strong>la</strong><br />

vincu<strong>la</strong>ción e interacción <strong>en</strong>tre instituciones educativas y <strong>de</strong> salud, <strong>en</strong> el<br />

cual juntas impuls<strong>en</strong> <strong>la</strong> formación integral <strong>de</strong> este recurso, <strong>en</strong> b<strong>en</strong>eficio<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>en</strong>fermería mexicana, pero sobre todo, <strong>en</strong> b<strong>en</strong>eficio <strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción<br />

mexicana, que se merece una at<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería <strong>de</strong> calidad.<br />

Justificación<br />

El pasante <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería requiere integrarse al Sistema Nacional <strong>de</strong> Salud<br />

y a los programas <strong>de</strong> acción que <strong>de</strong> él eman<strong>en</strong>, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> una perspectiva<br />

integral que consi<strong>de</strong>re todas <strong>la</strong>s dim<strong>en</strong>siones <strong>de</strong>l individuo y <strong>en</strong>torno,<br />

para aplicar sus conocimi<strong>en</strong>tos éticos, humanísticos, legales y ci<strong>en</strong>tíficos,<br />

principalm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> el primer nivel <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción <strong>en</strong> unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> salud que<br />

estén ubicadas <strong>en</strong> zonas <strong>de</strong> alta y muy alta marginación y, <strong>de</strong> esta forma,<br />

coadyuvar <strong>en</strong> <strong>la</strong> mejora <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería. De<br />

esta manera favorecer que el pasante <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería adquiera habilida<strong>de</strong>s<br />

y <strong>de</strong>strezas y, por <strong>en</strong><strong>de</strong>, seguridad profesional <strong>en</strong> cada una <strong>de</strong> sus interv<strong>en</strong>ciones<br />

<strong>en</strong> el ámbito asist<strong>en</strong>cial, doc<strong>en</strong>te, administrativo y <strong>de</strong> investigación,<br />

y sobre todo, ofrecerle el ambi<strong>en</strong>te idóneo <strong>en</strong> el cual fortalezca los valores<br />

<strong>de</strong> respeto, responsabilidad, co<strong>la</strong>boración, compromiso y vocación <strong>de</strong> servicio,<br />

lo que reforzará su compromiso personal, institucional y social.<br />

52


Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />

VI. Disposiciones g<strong>en</strong>erales<br />

Los pasantes adquirirán los sigui<strong>en</strong>tes <strong>de</strong>rechos y obligaciones a<br />

partir <strong>de</strong>l inicio <strong>de</strong> <strong>la</strong> promoción <strong>de</strong>l servicio social y hasta el término <strong>de</strong><br />

éste, previo registro oficial <strong>en</strong> el Programa Nacional <strong>de</strong> Servicio Social.<br />

[…]<br />

6.1. Instrum<strong>en</strong>tación <strong>de</strong>l servicio social <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería<br />

A. Se <strong>en</strong>ti<strong>en</strong><strong>de</strong> por servicio social “el conjunto <strong>de</strong> activida<strong>de</strong>s teórico prácticas<br />

<strong>de</strong> carácter temporal y obligatorio que contribuy<strong>en</strong> a <strong>la</strong> formación<br />

integral <strong>de</strong>l estudiante, y que le permit<strong>en</strong>, al aplicar sus conocimi<strong>en</strong>tos,<br />

<strong>de</strong>strezas, aptitu<strong>de</strong>s, actitu<strong>de</strong>s y valores, compr<strong>en</strong><strong>de</strong>r el compromiso social<br />

<strong>de</strong> su perfil académico, realizando funciones educativas, <strong>de</strong> investigación,<br />

<strong>de</strong> asist<strong>en</strong>cia, <strong>de</strong> administración, <strong>de</strong> difusión, productivas, <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo<br />

tecnológico, económico y social <strong>en</strong> b<strong>en</strong>eficio <strong>de</strong> <strong>la</strong> sociedad” .<br />

B. Los periodos <strong>de</strong> servicio social compr<strong>en</strong><strong>de</strong>rán doce meses, iniciándose<br />

el primer día <strong>de</strong> febrero y agosto <strong>de</strong> cada año.<br />

C. Los programas <strong>de</strong> servicio social <strong>de</strong>b<strong>en</strong> ori<strong>en</strong>tarse a los sigui<strong>en</strong>tes propósitos:<br />

• Fortalecer el primer nivel <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción, a través <strong>de</strong> <strong>la</strong> utilización <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> estrategia <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción primaria a <strong>la</strong> salud, <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>ndo los programas<br />

prioritarios <strong>en</strong> <strong>la</strong> comunidad para contribuir <strong>en</strong> el cuidado<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> salud <strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción.<br />

• Contribuir a <strong>la</strong> protección <strong>de</strong> <strong>la</strong> salud <strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción <strong>de</strong>l país, brindando<br />

servicios <strong>de</strong> calidad.<br />

• Apoyar <strong>la</strong>s acciones estipu<strong>la</strong>das <strong>en</strong> el Programa Nacional <strong>de</strong> Salud<br />

vig<strong>en</strong>te.<br />

53


C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

6.2. Derechos <strong>de</strong> los pasantes<br />

I. Recibir beca económica <strong>en</strong> tiempo y forma (otorgada por <strong>la</strong> <strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

fe<strong>de</strong>ral, estatal o paraestatal).<br />

II. Contar con seguro <strong>de</strong> vida por parte <strong>de</strong> <strong>la</strong> institución receptora (fe<strong>de</strong>ral,<br />

estatal o paraestatal).<br />

III. Disfrutar <strong>de</strong> dos periodos vacacionales <strong>de</strong> 10 días cada uno, los cuales<br />

se otorgarán <strong>de</strong> acuerdo con el cal<strong>en</strong>dario aprobado por <strong>la</strong>s autorida<strong>de</strong>s<br />

respectivas <strong>en</strong> sus lugares <strong>de</strong> adscripción.<br />

IV. Recibir curso <strong>de</strong> introducción previo al servicio social por parte <strong>de</strong>l p<strong>la</strong>ntel<br />

educativo. Posteriorm<strong>en</strong>te, otro <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>legación, jurisdicción o unidad<br />

se<strong>de</strong> con duración mínima <strong>de</strong> cuar<strong>en</strong>ta horas. Participar <strong>de</strong> los b<strong>en</strong>eficios<br />

<strong>de</strong> los programas <strong>de</strong> educación continua internos y externos como asist<strong>en</strong>te<br />

o pon<strong>en</strong>te.<br />

V. Disfrutar <strong>de</strong> los alim<strong>en</strong>tos <strong>en</strong> su horario <strong>de</strong> servicio <strong>de</strong> acuerdo con los<br />

conv<strong>en</strong>ios establecidos <strong>en</strong> cada institución.<br />

VI. Disfrutar lic<strong>en</strong>cia por gravi<strong>de</strong>z, con una duración <strong>de</strong> nov<strong>en</strong>ta días naturales,<br />

treinta antes <strong>de</strong>l parto y ses<strong>en</strong>ta <strong>de</strong>spués <strong>de</strong>l parto, sin <strong>de</strong>trim<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l<br />

pago <strong>de</strong> beca ni <strong>de</strong>l cómputo <strong>de</strong>l tiempo <strong>de</strong>l servicio. En el caso especial<br />

<strong>de</strong> que el prestador <strong>de</strong> servicio social requiera faltar <strong>de</strong> manera justificada,<br />

tiempo adicional a <strong>la</strong> lic<strong>en</strong>cia, <strong>la</strong>s instituciones <strong>de</strong> salud y educativa<br />

<strong>de</strong>berán valorar, al s<strong>en</strong>o <strong>de</strong>l Subcomité <strong>de</strong> Enfermería <strong>de</strong>l Comité Estatal<br />

Interinstitucional, <strong>la</strong> pertin<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>la</strong> continuación <strong>de</strong>l servicio social.<br />

VII. Recibir <strong>la</strong>s vacunas <strong>de</strong> tétanos, doble viral (rubéo<strong>la</strong> y sarampión), hepatitis<br />

“B” e influ<strong>en</strong>za estacional, cuando no <strong>la</strong>s haya recibido y <strong>la</strong>s que por<br />

necesidad e indicación epi<strong>de</strong>miológica se requieran.<br />

VIII. Ser escuchado y obt<strong>en</strong>er dictam<strong>en</strong> por <strong>la</strong> coordinación <strong>de</strong>l servicio social<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> institución educativa y <strong>de</strong> salud cuando <strong>en</strong> situación “especial”<br />

pres<strong>en</strong>te inasist<strong>en</strong>cias que sean justificadas posteriorm<strong>en</strong>te.<br />

IX. Recibir asist<strong>en</strong>cia médica, quirúrgica, hospita<strong>la</strong>ria y medicam<strong>en</strong>tos du-<br />

54


Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />

rante <strong>la</strong> prestación <strong>de</strong>l servicio social por parte <strong>de</strong> <strong>la</strong> institución a <strong>la</strong> cual<br />

estén adscritos o sean <strong>de</strong>rechohabi<strong>en</strong>tes. Dicha asist<strong>en</strong>cia será ext<strong>en</strong>siva<br />

a sus familiares <strong>en</strong> línea directa <strong>en</strong> el lugar <strong>de</strong> resid<strong>en</strong>cia.<br />

X. Po<strong>de</strong>r retirarse <strong>de</strong> su unidad <strong>de</strong> adscripción por causas <strong>de</strong> salud, previa<br />

autorización <strong>de</strong>l responsable <strong>de</strong> servicio social, <strong>de</strong>bi<strong>en</strong>do comprobar dicha<br />

causa a <strong>la</strong> institución, <strong>en</strong> un p<strong>la</strong>zo no mayor <strong>de</strong> set<strong>en</strong>ta y dos horas, mediante<br />

el justificante médico otorgado por <strong>la</strong> instancia <strong>de</strong> salud a <strong>la</strong> cual<br />

esté adscrito o sea <strong>de</strong>rechohabi<strong>en</strong>te.<br />

XI. Recibir una cantidad por <strong>la</strong> aseguradora equival<strong>en</strong>te a <strong>la</strong> preescrita<br />

para <strong>la</strong> responsabilidad civil por causa contractual, <strong>de</strong> acuerdo con lo que<br />

seña<strong>la</strong> el Código Civil <strong>de</strong>l Distrito Fe<strong>de</strong>ral <strong>en</strong> materia común y para toda <strong>la</strong><br />

república <strong>en</strong> materia fe<strong>de</strong>ral, cuando por accid<strong>en</strong>te resulte una incapacidad<br />

total o parcial o cuando sufra algún accid<strong>en</strong>te <strong>en</strong> el cumplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />

sus activida<strong>de</strong>s d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong>l servicio social.<br />

XII. En caso <strong>de</strong> <strong>de</strong>función, los b<strong>en</strong>eficiarios recibirán <strong>la</strong> cantidad correspondi<strong>en</strong>te<br />

al seguro <strong>de</strong> vida.<br />

XIII. En situaciones <strong>de</strong> conting<strong>en</strong>cia, ser ubicado fuera <strong>de</strong> <strong>la</strong> línea epi<strong>de</strong>miológica.<br />

XIV. Ser tratado <strong>en</strong> forma at<strong>en</strong>ta y respetuosa por sus superiores, iguales y<br />

subalternos, así como ser escuchado por <strong>la</strong>s autorida<strong>de</strong>s respectivas.<br />

XV. Recibir viáticos o gastos <strong>de</strong> camino, según sea el caso, para asistir a<br />

<strong>la</strong>s reuniones o activida<strong>de</strong>s convocadas por <strong>la</strong> institución <strong>de</strong> salud, siempre<br />

que su asist<strong>en</strong>cia le implique <strong>de</strong>sp<strong>la</strong>zarse <strong>de</strong> su unidad <strong>de</strong> adscripción a<br />

otra localidad o ser transportado por <strong>la</strong> propia institución <strong>de</strong> salud.<br />

XVI. Realizar el servicio social <strong>en</strong> <strong>la</strong> p<strong>la</strong>za <strong>de</strong> adscripción original. Cualquier<br />

cambio <strong>de</strong>berá contar con el cons<strong>en</strong>timi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l pasante, <strong>la</strong> institución<br />

educativa y <strong>la</strong> Jefatura <strong>de</strong> Enseñanza Estatal.<br />

XVII. Disfrutar <strong>de</strong> permiso para realizar trámites académicos-administrativos<br />

autorizados por <strong>la</strong> escue<strong>la</strong>, para lo cual <strong>de</strong>berá pres<strong>en</strong>tar docum<strong>en</strong>to<br />

ava<strong>la</strong>do por ésta.<br />

55


C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

XVIII. Contar con un oficio o constancia por parte <strong>de</strong> <strong>la</strong> institución <strong>de</strong> salud<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> que estuvo adscrito, por el tiempo que haya permanecido <strong>en</strong> <strong>la</strong> p<strong>la</strong>za<br />

<strong>de</strong> servicio social.<br />

XIX. Contar con una constancia <strong>de</strong> adscripción y aceptación y una constancia<br />

<strong>de</strong> terminación <strong>de</strong>l nivel fe<strong>de</strong>ral al inicio y conclusión <strong>de</strong> manera<br />

satisfactoria <strong>de</strong>l servicio social, respectivam<strong>en</strong>te.<br />

XX. Contar con <strong>la</strong> carta <strong>de</strong> término y <strong>de</strong> no a<strong>de</strong>udo firmadas y sel<strong>la</strong>das por<br />

<strong>la</strong> institución <strong>de</strong> salud al término satisfactorio <strong>de</strong>l servicio social.<br />

6.3. Obligaciones <strong>de</strong> los pasantes<br />

I. Cumplir <strong>en</strong> todos los términos con el programa <strong>de</strong> servicio social, y<br />

asistir a <strong>la</strong>s reuniones que convoqu<strong>en</strong> sus jefes inmediatos <strong>en</strong> el horario<br />

asignado.<br />

II. Conocer y respetar el Decálogo <strong>de</strong> Ética para <strong>la</strong>s Enfermeras y Enfermeros<br />

<strong>de</strong> México.<br />

III. Comunicar al responsable <strong>de</strong>l servicio social <strong>de</strong>l establecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />

salud, <strong>en</strong> un p<strong>la</strong>zo no mayor <strong>de</strong> tres días hábiles, cualquier aus<strong>en</strong>cia y el<br />

motivo <strong>de</strong> ésta.<br />

IV. Comunicar por escrito inmediatam<strong>en</strong>te a sus superiores cualquier irregu<strong>la</strong>ridad<br />

que afecte el <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> sus activida<strong>de</strong>s <strong>en</strong> el servicio.<br />

V. Tratar y dirigirse con respeto a sus superiores, iguales y subalternos, así<br />

como a los usuarios <strong>de</strong> servicios <strong>de</strong> salud que acudan al establecimi<strong>en</strong>to<br />

don<strong>de</strong> prest<strong>en</strong> el servicio.<br />

VI. Asumir <strong>la</strong> responsabilidad <strong>de</strong> forma conjunta con el personal <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> institución receptora <strong>de</strong>l manejo <strong>de</strong> docum<strong>en</strong>tos, material y<br />

equipo que t<strong>en</strong>gan bajo su cuidado con motivo <strong>de</strong> sus activida<strong>de</strong>s como<br />

prestador <strong>de</strong> servicio social.<br />

VII. Entregar los fondos, valores o bi<strong>en</strong>es <strong>de</strong> cuya administración o guarda<br />

56


Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />

sea responsable quince días naturales antes <strong>de</strong> concluir el servicio social.<br />

VIII. Cumplir con el tiempo estipu<strong>la</strong>do <strong>en</strong> <strong>la</strong> constancia <strong>de</strong> adscripción y<br />

aceptación al Programa Nacional <strong>de</strong> Servicio Social <strong>en</strong> el Sistema Nacional<br />

<strong>de</strong> Salud.<br />

IX. Laborar cinco días a <strong>la</strong> semana <strong>de</strong> lunes a viernes y <strong>de</strong>scansar sábados,<br />

domingos y días festivos oficiales. Cumplir con los horarios según el<br />

tipo <strong>de</strong> beca:<br />

a) En los campos clínicos con beca tipo A será <strong>de</strong> seis horas.<br />

b) En los <strong>de</strong> tipo B no será m<strong>en</strong>or <strong>de</strong> seis ni mayor <strong>de</strong> ocho horas por día.<br />

c) En el caso <strong>de</strong> becas C o CC será <strong>de</strong> ocho horas diarias y con disponibilidad<br />

<strong>de</strong> tiempo fuera <strong>de</strong> este horario, siempre y cuando el pasante<br />

cu<strong>en</strong>te con ayuda <strong>de</strong> vivi<strong>en</strong>da y alim<strong>en</strong>tación <strong>en</strong> <strong>la</strong> unidad médica.<br />

X. Realizar el servicio social <strong>en</strong> el turno matutino. Otros turnos estarán<br />

permitidos siempre y cuando <strong>la</strong> unidad <strong>de</strong> salud cu<strong>en</strong>te con el personal<br />

<strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería necesario para proporcionar asesoría y supervisión al pasante<br />

o exista solicitud <strong>de</strong>l prestador <strong>de</strong> servicio social y lo acuerd<strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

institución educativa y <strong>la</strong> <strong>de</strong> salud.<br />

XI. Realizar y cumplir con el programa anual <strong>de</strong> trabajo <strong>de</strong> servicio social<br />

<strong>de</strong>rivado <strong>de</strong> los programas académico y operativo, diagnóstico situacional<br />

y <strong>de</strong> salud, basándose <strong>en</strong> los lineami<strong>en</strong>tos establecidos y asesorado<br />

por el p<strong>la</strong>ntel educativo y <strong>la</strong> institución <strong>de</strong> salud.<br />

XII. Cumplir con los lineami<strong>en</strong>tos establecidos <strong>en</strong> el reg<strong>la</strong>m<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

institución <strong>de</strong> salud. Portar gafete con fotografía durante el horario <strong>de</strong><br />

servicio.<br />

57


C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

Faltas imputables a los pasantes<br />

I. Incurrir <strong>en</strong> cualquier vio<strong>la</strong>ción al Decálogo <strong>de</strong>l Código <strong>de</strong> Ética para <strong>la</strong>s<br />

Enfermeras y Enfermeros <strong>en</strong> México.<br />

II. Aus<strong>en</strong>tarse <strong>de</strong> sus activida<strong>de</strong>s sin autorización escrita <strong>de</strong> su jefe inmediato<br />

o faltar a <strong>la</strong>s reuniones académicas o <strong>de</strong> trabajo sin causa justificada.<br />

III. Abandonar el servicio sin haber obt<strong>en</strong>ido <strong>la</strong> autorización por escrito previo<br />

al disfrute <strong>de</strong> vacaciones, lic<strong>en</strong>cia por gravi<strong>de</strong>z e incapacidad médica.<br />

IV. Distraer su at<strong>en</strong>ción durante el horario <strong>de</strong> servicio para realizar otras<br />

activida<strong>de</strong>s distintas a <strong>la</strong>s que se les asignaron.<br />

V. Comprometer con su imprud<strong>en</strong>cia, <strong>de</strong>scuido o neglig<strong>en</strong>cia, <strong>la</strong> seguridad<br />

<strong>de</strong>l lugar don<strong>de</strong> realiza su servicio social o <strong>la</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong>s personas que ahí se<br />

<strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran, así como causar daños o <strong>de</strong>struir int<strong>en</strong>cionalm<strong>en</strong>te mobiliario,<br />

útiles <strong>de</strong> trabajo, materiales y <strong>de</strong>más objetos que estén al servicio <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

institución <strong>de</strong> adscripción.<br />

VI. Aprovechar los servicios o al personal <strong>en</strong> asuntos particu<strong>la</strong>res aj<strong>en</strong>os a<br />

los <strong>de</strong> <strong>la</strong> institución a <strong>la</strong> cual estén adscritos.<br />

VII. Propiciar y celebrar <strong>en</strong> el establecimi<strong>en</strong>to don<strong>de</strong> esté adscrito cualquier<br />

reunión aj<strong>en</strong>a a los intereses <strong>de</strong> <strong>la</strong> institución.<br />

VIII. Cobrar por cualquier servicio que esté incluido <strong>en</strong> sus activida<strong>de</strong>s, así<br />

como v<strong>en</strong><strong>de</strong>r medicam<strong>en</strong>tos para b<strong>en</strong>eficio personal d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong>l horario<br />

seña<strong>la</strong>do y d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> los establecimi<strong>en</strong>tos don<strong>de</strong> prest<strong>en</strong> sus servicios.<br />

IX. Proponer y/o realizar estudios y tratami<strong>en</strong>tos a usuarios fuera <strong>de</strong> <strong>la</strong> institución<br />

a <strong>la</strong> que esté adscrito.<br />

X. Incurrir <strong>en</strong> actos <strong>de</strong> viol<strong>en</strong>cia, amagos, injurias o malos tratos contra sus<br />

jefes y/o compañeros o contra los familiares <strong>de</strong> unos u otros, ya sea d<strong>en</strong>tro<br />

o fuera <strong>de</strong> <strong>la</strong>s horas <strong>de</strong> servicio.<br />

XI. Sustraer <strong>de</strong>l establecimi<strong>en</strong>to don<strong>de</strong> presta su servicio social materiales<br />

o medicam<strong>en</strong>tos pert<strong>en</strong>eci<strong>en</strong>tes a <strong>la</strong> unidad médica a <strong>la</strong> cual esté adscrito.<br />

XII. Pres<strong>en</strong>tarse a su unidad <strong>de</strong> adscripción durante el horario <strong>de</strong> servicio<br />

bajo los efectos <strong>de</strong> bebidas embriagantes, estupefaci<strong>en</strong>tes o psicotrópicos.<br />

58


Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />

Modalida<strong>de</strong>s y opciones <strong>de</strong> titu<strong>la</strong>ción<br />

La titu<strong>la</strong>ción es el proceso académico administrativo que se <strong>de</strong>be realizar una vez<br />

concluido el servicio social, con el propósito <strong>de</strong> obt<strong>en</strong>er el docum<strong>en</strong>to legal que<br />

faculta para el ejercicio pl<strong>en</strong>o <strong>de</strong> <strong>la</strong>s compet<strong>en</strong>cias profesionales. Repres<strong>en</strong>ta <strong>la</strong><br />

culminación <strong>de</strong>l programa educativo. El título es un requisito que <strong>la</strong> sociedad, a<br />

través <strong>de</strong> sus instituciones, exige para el <strong>de</strong>sempeño <strong>de</strong> activida<strong>de</strong>s profesionales<br />

<strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería; resulta un indicador <strong>de</strong> calidad <strong>de</strong> los procesos educativos <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

institución y <strong>la</strong> garantía que ofrece a <strong>la</strong> sociedad <strong>de</strong> <strong>la</strong>s compet<strong>en</strong>cias profesionales<br />

que permitirán no sólo integrarse al sector productivo, sino <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>rse <strong>en</strong><br />

el trabajo, con <strong>la</strong>s habilida<strong>de</strong>s y <strong>de</strong>strezas adquiridas.<br />

Requisitos<br />

La titu<strong>la</strong>ción es un proceso que va <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong> requisición <strong>de</strong> <strong>la</strong> docum<strong>en</strong>tación necesaria<br />

y <strong>la</strong> elección <strong>de</strong> <strong>la</strong> modalidad <strong>de</strong> evaluación, hasta <strong>la</strong> firma <strong>de</strong>l acta <strong>de</strong><br />

exam<strong>en</strong> profesional <strong>en</strong> <strong>la</strong> Coordinación <strong>de</strong>l programa. Es necesario:<br />

• Cubrir <strong>la</strong> ord<strong>en</strong> <strong>de</strong> pago por el concepto <strong>de</strong> titu<strong>la</strong>ción.<br />

• Notificación <strong>de</strong> liberación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Secretaría <strong>de</strong> Salud (cuando se efectuó<br />

<strong>en</strong> esta <strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia).<br />

• Constancia <strong>de</strong> realización <strong>de</strong> servicio social <strong>de</strong> <strong>la</strong> Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara.<br />

• Constancia <strong>de</strong> no a<strong>de</strong>udo <strong>de</strong> <strong>la</strong> Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara.<br />

• Ll<strong>en</strong>ar solicitud <strong>de</strong> modalidad <strong>de</strong> titu<strong>la</strong>ción, datos <strong>de</strong>l egresado, <strong>en</strong>tre<br />

otros.<br />

• Acta <strong>de</strong> nacimi<strong>en</strong>to.<br />

• Kar<strong>de</strong>x <strong>de</strong> estudios certificado por Control Esco<strong>la</strong>r.<br />

• Constancia <strong>de</strong> lectocompr<strong>en</strong>sión <strong>de</strong>l inglés (por institución acreditada).<br />

• Comprobante <strong>de</strong> computación básica (por institución acreditada).<br />

• Pres<strong>en</strong>tar el testimonial <strong>de</strong> <strong>de</strong>sempeño académico.<br />

59


C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

Modalida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> titu<strong>la</strong>ción<br />

El Reg<strong>la</strong>m<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Titu<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> <strong>la</strong> Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara prevé <strong>la</strong>s formas<br />

mediante <strong>la</strong>s cuales sus egresados pued<strong>en</strong> titu<strong>la</strong>rse. El dictam<strong>en</strong> <strong>de</strong>l programa<br />

<strong>de</strong> lic<strong>en</strong>ciatura <strong>en</strong> Enfermería incluye <strong>la</strong>s sigui<strong>en</strong>tes:<br />

Desempeño académico sobresali<strong>en</strong>te. Es el reconocimi<strong>en</strong>to a los alumnos que<br />

<strong>de</strong>mostraron constancia y <strong>de</strong>dicación por el estudio <strong>de</strong> <strong>la</strong>s materias que integran<br />

el currículo <strong>de</strong> <strong>la</strong> lic<strong>en</strong>ciatura <strong>en</strong> Enfermería:<br />

• Excel<strong>en</strong>cia académica. Es <strong>la</strong> obt<strong>en</strong>ción automática <strong>de</strong>l título por los<br />

pasantes que durante su trayectoria esco<strong>la</strong>r:<br />

a) Obtuvieron un promedio global mínimo <strong>de</strong> 95.<br />

b) Aprobaron 90 por ci<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong>s unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje <strong>en</strong><br />

periodo ordinario.<br />

• Titu<strong>la</strong>ción por promedio. Es <strong>la</strong> obt<strong>en</strong>ción automática <strong>de</strong>l título por los<br />

pasantes que durante su trayectoria esco<strong>la</strong>r:<br />

a) Obtuvieron un promedio global mínimo <strong>de</strong> 90.<br />

b) Aprobaron <strong>la</strong> totalidad <strong>de</strong> <strong>la</strong>s unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje <strong>en</strong> periodo<br />

ordinario.<br />

Exám<strong>en</strong>es. Es el reconocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los alumnos como nuevos profesionales <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> lic<strong>en</strong>ciatura <strong>en</strong> Enfermería, mediante <strong>la</strong> aplicación <strong>de</strong> procedimi<strong>en</strong>tos teóricos<br />

y prácticos <strong>de</strong> los conocimi<strong>en</strong>tos, actitu<strong>de</strong>s y prácticas adquiridas durante su<br />

formación.<br />

• Exam<strong>en</strong> teórico-práctico. En esta modalidad, el egresado es evaluado<br />

por un grupo <strong>de</strong> profesores expertos <strong>en</strong> doc<strong>en</strong>cia clínica; el egresado<br />

pone <strong>en</strong> juego sus compet<strong>en</strong>cias profesionales para brindar<br />

60


Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />

cuidado integral a un usuario <strong>de</strong> los servicios <strong>de</strong> salud <strong>en</strong> tiempo<br />

y esc<strong>en</strong>ario real, y da evid<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> dominio <strong>de</strong> <strong>la</strong> metodología <strong>de</strong>l<br />

proceso <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería. La evaluación se <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong> <strong>en</strong> cualquier institución<br />

<strong>de</strong> salud que t<strong>en</strong>ga conv<strong>en</strong>io con <strong>la</strong> Universidad y requiere<br />

un mínimo <strong>de</strong> 60 puntos para po<strong>de</strong>r ser acreditado.<br />

• Exam<strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> lic<strong>en</strong>ciatura. Es <strong>la</strong> evaluación aplicada por el<br />

C<strong>en</strong>tro Nacional <strong>de</strong> Evaluación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Educación Superior (C<strong>en</strong>eval)<br />

a pasantes <strong>de</strong>l programa educativo <strong>de</strong> lic<strong>en</strong>ciatura <strong>en</strong> Enfermería;<br />

establece y certifica el puntaje obt<strong>en</strong>ido. Para su aplicación se requiere:<br />

a) Haber acreditado todas <strong>la</strong>s asignaturas correspondi<strong>en</strong>tes al<br />

p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> estudios.<br />

b) Obt<strong>en</strong>er como criterio <strong>de</strong> <strong>de</strong>sempeño satisfactorio o sobresali<strong>en</strong>te,<br />

pl<strong>en</strong>am<strong>en</strong>te acreditado por el organismo.<br />

• Exam<strong>en</strong> <strong>de</strong> capacitación profesional o técnico profesional. Es <strong>la</strong> <strong>de</strong>f<strong>en</strong>sa<br />

oral <strong>de</strong> un trabajo <strong>de</strong> investigación sobre un conjunto <strong>de</strong> asignaturas o<br />

campos <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l currículo <strong>de</strong> <strong>la</strong> carrera.<br />

Producción <strong>de</strong> materiales educativos. Estas modalida<strong>de</strong>s están ori<strong>en</strong>tadas a<br />

reconocer a los alumnos que <strong>de</strong>mostraron interés por <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>r conocimi<strong>en</strong>tos<br />

y habilida<strong>de</strong>s <strong>en</strong> el campo <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>en</strong>señanza y le <strong>de</strong>dicaron tiempo extraordinario<br />

a ello. Requiere:<br />

a) Demostrar su perman<strong>en</strong>cia mínima <strong>de</strong> dos años <strong>en</strong> el área disciplinaria.<br />

b) Haber obt<strong>en</strong>ido un promedio global mínimo <strong>de</strong> 85.<br />

c) Pres<strong>en</strong>tar refer<strong>en</strong>cia y copia <strong>de</strong> su participación <strong>en</strong> un trabajo publicado.<br />

• Guías com<strong>en</strong>tadas o ilustradas. Son docum<strong>en</strong>tos pedagógicos <strong>de</strong> carácter<br />

61


C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

ori<strong>en</strong>tador, cuyo objetivo es facilitar el proceso <strong>de</strong> <strong>en</strong>señanza-apr<strong>en</strong>dizaje<br />

con base <strong>en</strong> el diseño <strong>de</strong> técnicas, manuales, programas y procedimi<strong>en</strong>tos<br />

para el apoyo <strong>de</strong> cont<strong>en</strong>idos disciplinarios <strong>de</strong> un programa específico<br />

<strong>de</strong> curso o asignatura. Pued<strong>en</strong> ser: textos, prototipos didácticos, audiovisuales,<br />

o instructivos para prácticas <strong>de</strong> <strong>la</strong>boratorio y taller.<br />

• Paquete didáctico. Es una investigación educativa cuyo producto sirve <strong>de</strong><br />

apoyo didáctico para una disciplina específica.<br />

• Propuestas pedagógicas. Es un proyecto <strong>de</strong> innovación <strong>en</strong> el campo pedagógico,<br />

mediante propuestas <strong>de</strong> estudios e interv<strong>en</strong>ción <strong>en</strong> aspectos<br />

teóricos, metodológicos, instrum<strong>en</strong>tales, <strong>de</strong> cont<strong>en</strong>ido y organización esco<strong>la</strong>r.<br />

• Trabajo monográfico <strong>de</strong> actualización. Son docum<strong>en</strong>tos prácticos para<br />

ori<strong>en</strong>tadores profesionales y <strong>de</strong>b<strong>en</strong> incluir datos sistematizados, t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>tes<br />

a <strong>la</strong> constante actualización <strong>de</strong> materiales y métodos aplicados a <strong>la</strong><br />

disciplina <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería.<br />

• Seminario <strong>de</strong> titu<strong>la</strong>ción. Se dirige al personal egresado <strong>de</strong> <strong>la</strong> Universidad<br />

<strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara que no ha obt<strong>en</strong>ido su título profesional; se les proporciona<br />

una metodología g<strong>en</strong>eral y técnicas específicas <strong>de</strong> trabajo para <strong>la</strong><br />

pres<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> productos docum<strong>en</strong>tales.<br />

Tesis, tesina e informes<br />

• Tesis. Es un trabajo <strong>de</strong> investigación inédito que g<strong>en</strong>era nuevos conocimi<strong>en</strong>tos,<br />

métodos e interpretaciones sobre aspectos <strong>de</strong> una realidad<br />

social <strong>de</strong>terminada; el producto final pue<strong>de</strong> ser un proyecto, un prototipo<br />

o un mo<strong>de</strong>lo.<br />

62


Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />

• Tesina. Es un trabajo escrito no exhaustivo sobre un tema específico disciplinario;<br />

<strong>de</strong>be cont<strong>en</strong>er <strong>de</strong> 45 a 60 cuartil<strong>la</strong>s.<br />

• Informe <strong>de</strong> prácticas profesionales. En éste el pasante manifiesta los problemas<br />

que <strong>en</strong>fr<strong>en</strong>tó <strong>en</strong> el ejercicio <strong>de</strong> su profesión y <strong>la</strong>s medidas para<br />

solucionarlos; <strong>en</strong> esta opción se <strong>de</strong>b<strong>en</strong> acreditar dos años <strong>de</strong> práctica<br />

profesional.<br />

• Informe <strong>de</strong>l servicio social. Es un reporte para explicar cómo el alumno<br />

aplicó los conocimi<strong>en</strong>tos adquiridos y los nuevos que asimiló, con resultados<br />

<strong>de</strong> su experi<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> el lugar don<strong>de</strong> prestó su servicio social<br />

Acreditación <strong>de</strong> <strong>la</strong> lic<strong>en</strong>ciatura <strong>en</strong> Enfermería<br />

En esta lic<strong>en</strong>ciatura se ha <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>do un programa <strong>de</strong> mejora continua para<br />

obt<strong>en</strong>er criterios <strong>de</strong> calidad y excel<strong>en</strong>cia educativa, disminuir <strong>la</strong>s situaciones <strong>de</strong><br />

riesgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> trayectoria esco<strong>la</strong>r y fortalecer el egreso. Ello le valió el reconocimi<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong> organismos externos que han visitado sus insta<strong>la</strong>ciones y verificado<br />

su proceso educativo. La lic<strong>en</strong>ciatura mereció <strong>la</strong> acreditación <strong>de</strong> programa <strong>de</strong><br />

calidad por parte <strong>de</strong> <strong>la</strong> Comisión Mexicana para <strong>la</strong> Acreditación a Carreras <strong>de</strong><br />

Enfermería (Comace) <strong>en</strong> mayo <strong>de</strong> 2006, con una vig<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> cinco años, y <strong>de</strong>l<br />

Comité Interinstitucional <strong>de</strong> Evaluación a <strong>la</strong> Educación Superior (CIEES) con<br />

nivel 1, <strong>en</strong> mayo <strong>de</strong> 2007.<br />

Opciones <strong>la</strong>borales <strong>de</strong> <strong>de</strong>sempeño profesional<br />

La <strong>en</strong>fermería ha evolucionado: <strong>de</strong> ser una tarea altruista, un oficio provisto<br />

<strong>de</strong> herrami<strong>en</strong>tas técnicas, se convirtió <strong>en</strong> una profesión, cuyas La Enfermería<br />

ti<strong>en</strong>e como finalidad proporcionar cuidados <strong>de</strong> óptimo nivel ci<strong>en</strong>tífico, humano<br />

y profesional, que respondan a <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s físicas, psíquicas y espirituales<br />

63


C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

<strong>de</strong> cada uno <strong>de</strong> los paci<strong>en</strong>tes. Cactivida<strong>de</strong>s especializadas <strong>de</strong>fin<strong>en</strong> su id<strong>en</strong>tidad.<br />

Su misión es proporcionar una at<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> calidad al ser humano fr<strong>en</strong>te a los<br />

procesos <strong>de</strong> salud-<strong>en</strong>fermedad que pueda experim<strong>en</strong>tar a lo <strong>la</strong>rgo <strong>de</strong>l ciclo vital.<br />

Para ello, requiere formación ci<strong>en</strong>tífico- técnica, habilida<strong>de</strong>s y <strong>de</strong>strezas que le<br />

permitan at<strong>en</strong><strong>de</strong>r <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>la</strong> persona, <strong>la</strong> familia y <strong>la</strong> comunidad, e<br />

interv<strong>en</strong>ir <strong>de</strong> manera holística situaciones <strong>de</strong> salud-<strong>en</strong>fermedad. Sus funciones,<br />

responsabilidad y autoridad <strong>la</strong>s <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong>s distintas áreas asist<strong>en</strong>ciales, administrativas,<br />

doc<strong>en</strong>tes y <strong>de</strong> investigación, <strong>en</strong> los ámbitos <strong>de</strong> <strong>la</strong> iniciativa pública,<br />

privada o como trabajo in<strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te.<br />

La creci<strong>en</strong>te <strong>de</strong>manda <strong>de</strong> profesionales <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería <strong>en</strong> el mundo docum<strong>en</strong>ta<br />

que, <strong>de</strong> no existir estrategias c<strong>la</strong>ras para <strong>la</strong> formación <strong>de</strong> recursos humanos<br />

<strong>en</strong> este sector, se podría sufrir un déficit <strong>en</strong> el corto p<strong>la</strong>zo <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermeras y<br />

<strong>en</strong>fermeros para at<strong>en</strong><strong>de</strong>r <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s <strong>en</strong> <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>tes regiones, <strong>en</strong> particu<strong>la</strong>r<br />

<strong>en</strong> el Occid<strong>en</strong>te. Lo anterior p<strong>la</strong>ntea un panorama ocupacional atractivo para<br />

el futuro profesional <strong>de</strong> esta disciplina.<br />

El ejercicio profesional <strong>de</strong>l lic<strong>en</strong>ciado <strong>en</strong> Enfermería respon<strong>de</strong> a cuatro gran<strong>de</strong>s<br />

rubros ocupacionales: el asist<strong>en</strong>cial, el administrativo, el doc<strong>en</strong>te y el <strong>de</strong> investigación.<br />

Desarrol<strong>la</strong> actuaciones: propias, que se basan <strong>en</strong> responsabilida<strong>de</strong>s<br />

inher<strong>en</strong>tes a su área <strong>de</strong> compromiso, sin existir otro tipo <strong>de</strong> trabajador que pueda<br />

llevar<strong>la</strong>s a cabo, y <strong>de</strong>rivadas, <strong>la</strong>s cuales asume por <strong>de</strong>legación y co<strong>la</strong>boración<br />

con otros profesionales con los que trabaja.<br />

En esta dinámica, se inserta <strong>en</strong> el ámbito asist<strong>en</strong>cial <strong>de</strong> acuerdo con tres<br />

niveles <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción:<br />

• En el primero, <strong>la</strong>s acciones que <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong> son primordialm<strong>en</strong>te para preservar<br />

<strong>la</strong> salud, <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción es ambu<strong>la</strong>toria y los recursos son <strong>de</strong> poca<br />

complejidad.<br />

• En el segundo, <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción es ambu<strong>la</strong>toria y hospita<strong>la</strong>ria <strong>en</strong> <strong>la</strong>s especialida<strong>de</strong>s<br />

<strong>de</strong> medicina, pediatría, cirugía y ginecoobstetricia. El profesional<br />

64


Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>en</strong>fermería se integra, <strong>en</strong> co<strong>la</strong>boración con el equipo interdisciplinario<br />

<strong>de</strong> salud, para resolver problemas <strong>de</strong> salud-<strong>en</strong>fermedad <strong>de</strong>l usuario, y<br />

<strong>en</strong> el proceso <strong>de</strong> gestión <strong>de</strong> los recursos para lograr mant<strong>en</strong>er o consolidar<br />

<strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> los servicios.<br />

• En el tercero, el profesional <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería co<strong>la</strong>bora <strong>en</strong> el diagnóstico y<br />

tratami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> problemas <strong>de</strong> salud; brinda cuidado especializado según<br />

<strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s <strong>de</strong>l usuario; administra recursos, realiza investigación y<br />

co<strong>la</strong>bora <strong>en</strong> <strong>la</strong> formación y capacitación <strong>de</strong> recursos humanos <strong>en</strong> <strong>la</strong> disciplina.<br />

Asimismo, pue<strong>de</strong> incorporarse <strong>en</strong> el ámbito <strong>la</strong>boral empresarial o <strong>en</strong> el ejercicio<br />

in<strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te, como profesor, consultor, consejero o asesor <strong>en</strong> problemas<br />

concretos <strong>de</strong> salud, <strong>de</strong> acuerdo con <strong>la</strong>s regu<strong>la</strong>ciones y disposiciones propias <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> disciplina.<br />

Se asume que para alcanzar una formación que se ajuste a estas exig<strong>en</strong>cias,<br />

el proceso <strong>en</strong>señanza-apr<strong>en</strong>dizaje <strong>de</strong> este programa <strong>de</strong>be utilizar estrategias<br />

que contribuyan al afianzami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> conocimi<strong>en</strong>tos que permitan una aplicación<br />

práctica consolidada <strong>en</strong> los campos clínicos, don<strong>de</strong> el alumno se integre<br />

al proceso <strong>de</strong> <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción y el cuidado <strong>de</strong> los usuarios que solicitan servicio <strong>en</strong><br />

los c<strong>en</strong>tros hospita<strong>la</strong>rios.<br />

65


C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

Bibliografía<br />

CISS. “Marco conceptual <strong>de</strong>l servicio social universitario. Comisión Interuniversitaria<br />

<strong>de</strong> Servicio Social”, Cua<strong>de</strong>rno <strong>de</strong> trabajo, núm.3, pp. 15-16.<br />

González, G. M. y cols. “La profesionalización <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>en</strong>fermería <strong>en</strong> el siglo XX <strong>en</strong><br />

el estado <strong>de</strong> Jalisco”. Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara/CUCS, 2000.<br />

Ley G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> Salud. Leyes y códigos <strong>de</strong> México, décimo tercera edición actualizada.<br />

México, 2004.<br />

Ley Orgánica <strong>de</strong> <strong>la</strong> Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara, 2004.<br />

Marriner Tomey, Ann y Martha Raile Alligood. Mo<strong>de</strong>los y teorías <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería,<br />

sexta edición. Madrid, 2007.<br />

Secretaría <strong>de</strong> Salud. “Compi<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> docum<strong>en</strong>tos técnico-normativos para el<br />

<strong>de</strong>sarrollo académico y operativo <strong>de</strong>l servicio social <strong>de</strong> Enfermería 1996”.<br />

Norma Oficial Mexicana NOM-234-SSA1-2003, Utilización <strong>de</strong> campos clínicos<br />

para ciclos clínicos e internado <strong>de</strong> pregrado. Consultado <strong>en</strong> http://www.salud.<br />

gob.mx/unida<strong>de</strong>s/cdi/nom/234ssa103.html<br />

Compi<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> docum<strong>en</strong>tos técnico-normativos para el <strong>de</strong>sarrollo académico y<br />

operativo <strong>de</strong>l servicio social <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería. Subsecretaría <strong>de</strong> Servicios <strong>de</strong> Salud-<br />

Dirección G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> Enseñanza, 1996. Consultado <strong>en</strong> www.secretaria<strong>de</strong>salud.<br />

gob.mx<br />

Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara. Tradición, formación, resultados. México, 2010.<br />

66


Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />

Capítulo II “El C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud”, <strong>en</strong> Guía <strong>de</strong>l alumno<br />

2007 “A”. México, 2007.<br />

P<strong>la</strong>n <strong>de</strong> estudios <strong>de</strong> <strong>la</strong> lic<strong>en</strong>ciatura <strong>en</strong> Enfermería, dictam<strong>en</strong> <strong>de</strong>l 13 <strong>de</strong> marzo <strong>de</strong><br />

2000, CUCS.<br />

P<strong>la</strong>n estratégico <strong>de</strong> trabajo <strong>de</strong> <strong>la</strong> Aca<strong>de</strong>mia <strong>de</strong> Doc<strong>en</strong>cia Clínica y <strong>de</strong> Campo.<br />

Programa <strong>de</strong> lic<strong>en</strong>ciatura <strong>en</strong> Enfermería, CUCS, 2004.<br />

Reg<strong>la</strong>m<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Titu<strong>la</strong>ción, dictam<strong>en</strong> NOR/96/1047 por el H. Consejo G<strong>en</strong>eral<br />

<strong>Universitario</strong> <strong>en</strong> sesión <strong>de</strong>l 10 <strong>de</strong> agosto <strong>de</strong> 1996. Consultado <strong>en</strong> http://secgral.<br />

udg.mx/normatividad/ng<strong>en</strong>eral/Reg<strong>la</strong>m<strong>en</strong>toG<strong>en</strong>eral<strong>de</strong>Titu<strong>la</strong>cion.pdf<br />

Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara. Tradición, formación resultados (2010). México:<br />

Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara.<br />

Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara-CUCS (2007) Capítulo II. El C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong><br />

<strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud, <strong>en</strong> Guía <strong>de</strong>l alumno 2007 “A”. México: Universidad <strong>de</strong><br />

Guada<strong>la</strong>jara.<br />

67


C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

ANEXOS<br />

RECTORÍA<br />

Directorio<br />

Rector<br />

Dr. Jaime Andra<strong>de</strong> Vil<strong>la</strong>nueva<br />

Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio A, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5200<br />

drjandra<strong>de</strong>v@cucs.udg.mx<br />

Secretaria particu<strong>la</strong>r <strong>de</strong>l rector<br />

drjandra<strong>de</strong>v@cucs.udg.mx<br />

Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio A, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5200, ext. 33606<br />

beatrizc@cucs.udg.mx<br />

Secretaria <strong>de</strong> Rectoría<br />

Lic. Adriana Elizabeth Díaz Barba<br />

Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio A, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5200, ext. 33601<br />

adriana.diaz@cucs.udg.mx<br />

Comunicación Social<br />

LAAV. Enrique Del Moral Rodríguez<br />

Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio A, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5200, ext. 33803<br />

e<strong>de</strong>lmoral@cucs.udg.mx<br />

SECRETARÍA ACADÉMICA<br />

Secretario académico<br />

Mtro. Rogelio Zambrano Guzmán<br />

Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio A, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5225, 1058-5226 y 1058-5227<br />

rogelio@cucs.udg.mx<br />

Coordinación <strong>de</strong> P<strong>la</strong>neación<br />

Mtra. Irma Susana Pérez García<br />

Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio Q, primer nivel, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5200 y 1058-5866, exts. 33861 y 33862<br />

isperez@cucs.udg.mx<br />

Coordinación <strong>de</strong> Investigación<br />

Dr. Adrián Daneri Navarro<br />

Sierra Mojada 950, edificio P, primer nivel, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5200, ext. 33871<br />

daneri@cucs.udg.mx<br />

Coordinación <strong>de</strong> Posgrado<br />

Dra. Mónica Vázquez <strong>de</strong>l Mercado<br />

Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio P, cuarto nivel, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5200, ext. 33912<br />

posgrado@cucs.udg.mx<br />

Coordinación <strong>de</strong> Especialida<strong>de</strong>s<br />

Dr. Eusebio Angulo Castel<strong>la</strong>nos<br />

Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio V, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5200, ext. 33866<br />

anguloc@cucs.udg.mx<br />

Coordinación <strong>de</strong> Servicios Académicos<br />

Mtra. Fabio<strong>la</strong> <strong>de</strong> Santos Ávi<strong>la</strong><br />

Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio Q, primer nivel, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5315, ext. 33894, fax: 33896<br />

fsantos@cucs.udg.mx<br />

68


Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />

Unidad <strong>de</strong> Becas e Intercambio Académico<br />

Dr. Esteban González Díaz<br />

Terraza Norte <strong>de</strong> <strong>la</strong> Asociación Médica <strong>de</strong> Jalisco<br />

Sierra Nevada 910, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5249 directo, y 1058-5200, exts. 33776 y 33775<br />

esteban.gonzalez@cucs.udg.mx<br />

Unidad <strong>de</strong> Desarrollo Bibliotecario<br />

Mtro. Raúl Armando Romero Esquivel<br />

Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio R, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5256 directo, y 1058-5200, ext. 33772<br />

romeroe@cucs.udg.mx<br />

Coordinación <strong>de</strong> Tecnologías para el Apr<strong>en</strong>dizaje<br />

Dr. Igor Martín Ramos Herrera<br />

Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio Q, piso -1, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5200, ext. 33780<br />

iramos@cucs.udg.mx<br />

Coordinación <strong>de</strong> Ext<strong>en</strong>sión<br />

Dr. Marco Antonio Castillo Morán<br />

Sierra Nevada 1067, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5241 directo, ext. 33943<br />

maracamo@hotmail.com<br />

Unidad Editorial<br />

Lic. Moisés Romero Vargas<br />

C<strong>en</strong>tro Médico, puerta 18, edificio L, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5200, ext. 34128<br />

editorialcucs@gmail.com<br />

SECRETARÍA ADMINISTRATIVA<br />

Secretario administrativo<br />

Mtra. Saralyn López y Taylor<br />

Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio A, p<strong>la</strong>nta alta, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5200<br />

saralyn.lopez@cucs.udg.mx<br />

Coordinación <strong>de</strong> Control Esco<strong>la</strong>r<br />

Lic. Lucía Paz Navarro<br />

Sierra Mojada 950, puerta 3, edificio N, p<strong>la</strong>nta baja, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5234 y 1058-5200, exts. 33810 y 33809<br />

lpaz@cucs.udg.mx<br />

Unidad <strong>de</strong> Ingreso<br />

Lic. Rosa María Carranza Ibarra<br />

Sierra Mojada 950, puerta 3, edificio N, p<strong>la</strong>nta baja, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5200, ext. 33816<br />

rosam.carranza@cucs.udg.mx<br />

Coordinación <strong>de</strong> Servicios G<strong>en</strong>erales<br />

Arq. José <strong>de</strong> Jesús Castro Ochoa<br />

Sierra Mojada 950, puerta 18, edificio K, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5200, ext. 33837<br />

jesus.castro@cucs.udg.mx<br />

Unidad <strong>de</strong> Mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to y Conservación<br />

Ing. Andrés Ariel González Huerta<br />

Sierra Mojada 950, puerta 18, edificio K, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5200, ext. 34048<br />

andres.a.gonzalez@cucs.udg.mx<br />

Unidad <strong>de</strong> Adquisiciones y Suministros<br />

Lic. Gloria Esther Hernán<strong>de</strong>z Lomelí<br />

Sierra Mojada 950, puerta 18, edificio K, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5200, ext. 33840<br />

69


C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

gloria.hernan<strong>de</strong>z@cucs.udg.mx<br />

Coordinación <strong>de</strong> Finanzas<br />

LCP. Verónica Fabio<strong>la</strong> Rojas Leal<br />

Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio Q, primer nivel, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5200, ext. 33825<br />

veronica.rojas@cucs.udg.mx<br />

Unidad <strong>de</strong> Nómina<br />

Lic. Luis Miguel <strong>de</strong> <strong>la</strong> Torre Zambrano<br />

Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio Q, primer nivel, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5251, ext. 33826<br />

luist@cucs.udg.mx<br />

Unidad <strong>de</strong> Contabilidad<br />

LCP María <strong>de</strong>l Carm<strong>en</strong> Robledo Cabrera<br />

Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio Q, primer nivel, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5200, ext. 33831<br />

carm<strong>en</strong>.robledo@cucs.udg.mx<br />

Coordinación <strong>de</strong> Personal<br />

Dr. Jorge Gregorio Bautista López<br />

Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio A, p<strong>la</strong>nta baja, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5200, ext. 33846<br />

jorge.bautista@cucs.udg.mx<br />

Unidad <strong>de</strong> Personal Académico<br />

Mtro. Francisco Yáñez López<br />

Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio A, p<strong>la</strong>nta baja, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5243, ext. 33850<br />

francisco.yanez@cucs.udg.mx<br />

Unidad <strong>de</strong> Personal Administrativo<br />

LAE Silvia Lour<strong>de</strong>s Quintero Hernán<strong>de</strong>z<br />

Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio A, p<strong>la</strong>nta baja, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5243, ext. 33852<br />

silvia.quintero@cucs.udg.mx<br />

DIVISIÓN DE DISCIPLINAS BÁSICAS PARA LA SALUD<br />

Director <strong>de</strong> División<br />

Dr. Juan Víctor Manuel Lara Vélez<br />

Sierra Mojada 950, puerta 1, edificio N, p<strong>la</strong>nta baja, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5258 y 1058-5200, ext. 33625<br />

victorl@cucs.udg.mx<br />

Secretario <strong>de</strong> <strong>la</strong> División<br />

Mtro. Luis Arturo González Lozano<br />

Sierra Mojada 950, puerta 3, edificio N, p<strong>la</strong>nta baja, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5200, ext. 33624<br />

arturo.glozano@cucs.udg.mx<br />

Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Psicología Básica<br />

Dra. Elsy C<strong>la</strong>udia Chan Gamboa<br />

Sierra Mojada 950, puerta 16, edificio I, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5200, exts. 33945 y 33947<br />

c<strong>la</strong>udia.chan@cucs.udg.mx<br />

Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Morfología<br />

Dr. Mauricio Bañuelos Rizo<br />

Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio C, primer nivel, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5322, exts. 33631 y 33632<br />

mauricio.banuelos@cucs.udg.mx<br />

Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Fisiología<br />

Dr. Ernesto Germán Cardona Muñoz<br />

70


Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio P, primer nivel, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5322, ext. 33643<br />

cardona@cucs.udg.mx<br />

Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Microbiología y Patología<br />

Dra. Gabrie<strong>la</strong> Guadalupe Carrillo Núñez<br />

Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio O, p<strong>la</strong>nta baja, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5200, ext. 33663<br />

gabrie<strong>la</strong>.carillo@cucs.udg.mx<br />

Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Neuroci<strong>en</strong>cias<br />

Dr. Rodrigo Ramos Zúñiga<br />

Sierra Mojada 950, puerta 3, edificio N, p<strong>la</strong>nta baja, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5200, exts. 33675, 33674; fax: 33676<br />

rodrigor@c<strong>en</strong>car.udg.mx<br />

Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias Sociales<br />

Dr. Osmar Matsui Santana<br />

Sierra Mojada 950, puerta 3, edificio N, primer nivel, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5200, ext. 33683<br />

omatsui@cucs.udg.mx<br />

Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Disciplinas Filosófico, Metodológico e Instrum<strong>en</strong>tales<br />

Dra. <strong>en</strong> C. Patricia Lorelei M<strong>en</strong>doza Roaf<br />

Sierra Mojada 950, edificio N, p<strong>la</strong>nta alta, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5200, ext. 33697<br />

Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Biología Molecu<strong>la</strong>r y G<strong>en</strong>ómica<br />

Dr. <strong>en</strong> C. Juan S. Arm<strong>en</strong>dáriz Borunda<br />

Sierra Mojada 950, edificio P, p<strong>la</strong>nta baja, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5287 y 1058-5800, exts. 33644 y 33648<br />

arm<strong>en</strong>dbo@cucs.udg.mx<br />

DIVISIÓN DE DISCIPLINAS CLÍNICAS PARA LA SALUD<br />

Director <strong>de</strong> División<br />

Dr. Oscar Aguirre Jáuregui<br />

Juan Díaz Covarrubias y Salvador Quevedo y Zubieta, edificio C, p<strong>la</strong>nta baja<br />

1058-5302 y 1058-5200, ext. 33702; fax: 33704<br />

oaguirre@cucs.udg.mx<br />

Secretario <strong>de</strong> División<br />

Dra. Ana Esther Mercado González<br />

Juan Díaz Covarrubias y Salvador Quevedo y Zubieta, edificio C, p<strong>la</strong>nta baja<br />

1058-5200, ext. 33703<br />

ana.mercado@cucs.udg.mx<br />

Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Clínicas Médicas<br />

Dr. Eduardo Angel Madrigal <strong>de</strong> León<br />

Hospital 320, Antiguo Hospital Civil <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />

1058-7422, ext. 33976<br />

emadrigal@cucs.udg.mx<br />

Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Clínicas <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud M<strong>en</strong>tal<br />

Mtro. José <strong>de</strong> Jesús Gutiérrez Rodríguez<br />

Sierra Mojada 950, puerta 16, edificio I, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5200, ext. 33738<br />

joseg@cucs.udg.mx<br />

Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Clínicas Odontológicas Integrales<br />

Mtro. Francisco David Soto Sánchez<br />

José Ma. Echaury y Juan Díaz Covarrubias, puerta 8, edificio B, segundo nivel<br />

1058-5200, ext. 33745<br />

francisco.soto@cucs.udg.mx<br />

Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Enfermería Clínica Integral Aplicada<br />

Mtra. Laura Margarita Padil<strong>la</strong> Gutiérrez<br />

Sierra Nevada y Monte Cáucaso, puerta 12, edificio G, primer nivel, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

71<br />

Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara


C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

1058-5200, ext. 33751<br />

lpadil<strong>la</strong>@cucs.udg.mx<br />

Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Clínicas Quirúrgicas<br />

Dr. B<strong>en</strong>jamín Robles Mariscal<br />

Hospital 320, p<strong>la</strong>nta baja, colonia El Retiro<br />

1058-7420, ext. 33973<br />

roblesb<strong>en</strong>@cucs.udg.mx<br />

http://www.cucs.udg.mx/quirurgicas/<br />

Departam<strong>en</strong>to Clínicas <strong>de</strong> <strong>la</strong> Reproducción Humana, Crecimi<strong>en</strong>to y Desarrollo Infantil<br />

Dra. Norma Argelia Quezada Figueroa<br />

Hospital 320, p<strong>la</strong>nta alta, colonia El Retiro<br />

1058-5200, ext. 33978<br />

norma.quezada@cucs.udg.mx<br />

http://www.cucs.udg.mx/reproduccion<br />

DIVISIÓN DE DISCIPLINA PARA EL DESARROLLO, PROMOCIÓN Y PRESERVACIÓN DE LA SALUD<br />

Director<br />

Dr. Alfredo <strong>de</strong> Jesús Celis <strong>de</strong> <strong>la</strong> Rosa<br />

Sierra Mojada 950, puerta 1, módulo T, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5200, ext. 33758<br />

alfredo.celis@cucs.udg.mx<br />

Secretario <strong>de</strong> <strong>la</strong> División<br />

Dra. Bárbara Vizmanos Lamotte<br />

Sierra Mojada 950, puerta 1, modulo T, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5200, ext. 33758<br />

hector.gomez@cucs.udg.mx<br />

Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Salud Pública<br />

Dr. Salvador Chávez Ramírez<br />

Sierra Mojada 950, puerta 1, edificio N, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5200, ext. 33900<br />

schavez@cucs.udg.mx<br />

Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Odontología para <strong>la</strong> Preservación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

Dr. <strong>en</strong> C. Álvaro Cruz González<br />

Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio C, primer nivel, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5246, ext. 33787<br />

acruz@cucs.udg.mx<br />

Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong>l Movimi<strong>en</strong>to Humano, Educación, Deporte, Recreación y Danza<br />

Mtro. Vic<strong>en</strong>te Teófilo Muñoz Fernán<strong>de</strong>z<br />

Boulevard Gral. Marcelino García Barragán 1421, esq. Calzada Olímpica, edificio C, p<strong>la</strong>nta baja, colonia<br />

Olímpica<br />

3562-4143, exts. 33971 y 33972<br />

teomunoz@redudg.udg.mx<br />

Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Psicología Aplicada<br />

Dr. <strong>en</strong> C. Bau<strong>de</strong>lio Lara García<br />

Sierra Nevada 950, puerta 16, edificio I, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5200, ext. 33650<br />

Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Enfermería para <strong>la</strong> At<strong>en</strong>ción, Desarrollo y Preservación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud Comunitaria<br />

Mtra. Enriqueta Guadalupe Cambero González<br />

Sierra Nevada y Monte Cáucaso, puerta 12, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5285, ext. 33795<br />

egcambero@cucs.udg.mx<br />

COORDINACIONES DE CARRERA<br />

Coordinación <strong>de</strong> <strong>la</strong> lic<strong>en</strong>ciatura <strong>en</strong> Psicología<br />

72


Mtro. Ignacio Avelino Rubio<br />

Sierra Mojada 950, puerta 16, edificio I, p<strong>la</strong>nta baja, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5254, ext. 33917<br />

ignacio.avelino@cucs.udg.mx<br />

Coordinación <strong>de</strong> <strong>la</strong> lic<strong>en</strong>ciatura <strong>en</strong> Cultura Física y Deportes<br />

Mtro. Martín Francisco González Vil<strong>la</strong>lobos<br />

3562-4141, ext. 33970<br />

martinv@cucs.udg.mx<br />

Coordinación <strong>de</strong> <strong>la</strong> lic<strong>en</strong>ciatura <strong>en</strong> Enfermería<br />

Dra. María Olga Romero Estrada<br />

Sierra Nevada y Monte Cáucaso, puerta 12, edificio F, p<strong>la</strong>nta alta<br />

1058-5200, ext. 33958; fax 3126-3620<br />

olga.romero@cucs.udg.mx<br />

Coordinación <strong>de</strong> <strong>la</strong> lic<strong>en</strong>ciatura <strong>en</strong> Odontología<br />

Dr. Héctor Ochoa Velázquez<br />

Juan Díaz Covarrubias y José María Echauri, edificio B, p<strong>la</strong>nta baja, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5299, ext. 33925<br />

hector.ochoa@cucs.udg.mx<br />

Coordinación <strong>de</strong> <strong>la</strong> lic<strong>en</strong>ciatura <strong>en</strong> Nutrición<br />

Dra. Gabrie<strong>la</strong> Macedo Ojeda<br />

Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio P, tercer nivel, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5310, ext. 33878<br />

Coordinación <strong>de</strong> <strong>la</strong> lic<strong>en</strong>ciatura <strong>en</strong> Medicina<br />

Dr. Eduardo Gómez Sánchez<br />

Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio Q, primer nivel, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

1058-5200, ext. 33887<br />

eduardo.gomez@cucs.udg.mx<br />

Coordinación <strong>de</strong> <strong>la</strong> lic<strong>en</strong>ciatura <strong>en</strong> Enfermería Semiesco<strong>la</strong>rizada<br />

Mtra. Yo<strong>la</strong>nda Leticia Romero Mariscal<br />

Sierra Nevada y Monte Cáucaso, puerta 12, edificio F, p<strong>la</strong>nta alta<br />

1058-5200, ext.33957; fax 3126-3620<br />

romy@cucs.udg.mx<br />

Coordinación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Carrera <strong>en</strong> Enfermería<br />

Mtra. Araceli Cortés Camacho<br />

Sierra Nevada y Monte Cáucaso, edificio G, au<strong>la</strong> 6<br />

conmutador: 1058-5200; directo: 1058-5281, ext. 33956<br />

acortes@cucs.udg.mx<br />

Coordinación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Carrera <strong>de</strong> Técnico Superior <strong>Universitario</strong> <strong>en</strong> Radiología e Imag<strong>en</strong><br />

Dr. Hugo Zaragoza Agui<strong>la</strong>r<br />

Hospital 320, p<strong>la</strong>nta baja, colonia El Retiro<br />

1199-4922, ext. 33974<br />

hugo.zaragoza@cucs.udg.mx<br />

Coordinación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Carrera <strong>de</strong> Técnico Superior <strong>Universitario</strong> <strong>en</strong> Prótesis D<strong>en</strong>tal<br />

Mtro. Reynaldo III Moisés Michel Durán<br />

Salvador Quevedo y Zubieta, puerta 10, edificio C, segundo nivel<br />

1058-5200, ext.33804<br />

reynaldo.michel@cucs.udg.mx<br />

Coordinación <strong>de</strong> Enfermería Básica Semiesco<strong>la</strong>rizada<br />

Mtra. Adriana Cuél<strong>la</strong>r Espinoza<br />

Sierra Nevada y Cáucaso, edificio E, puerta 13<br />

1058-5200, ext. 33961<br />

acuel<strong>la</strong>r@cucs.udg.mx<br />

73<br />

Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />

Coordinación <strong>de</strong> <strong>la</strong> carrera <strong>de</strong> Técnico Superior <strong>Universitario</strong> <strong>en</strong> Emerg<strong>en</strong>cias, Seguridad Laboral y Rescates<br />

Dr. Luis Manuel Espinosa Castillo<br />

Juan Díaz Covarrubias y Salvador Quevedo y Zubieta, edificio C, p<strong>la</strong>nta baja,<br />

1058-5200, ext. 33819


C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

luismespinosa@cucs.udg.mx<br />

Coordinación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Carrera <strong>de</strong> Técnico Superior <strong>Universitario</strong> <strong>en</strong> Terapia Física<br />

Mtro. Alejandro Agui<strong>la</strong>r Cuel<strong>la</strong>r<br />

Sierra Mojada 950, Puerta 7, Edificio “P” Cuarto nivel, Col. In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia, C.P. 44340, Guada<strong>la</strong>jara, Jal.<br />

1058 5298 Ext. 34195<br />

agui<strong>la</strong>r@cucs.udg.mx<br />

74


75<br />

Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!