Licenciatura en EnfermerÃa - Centro Universitario de Ciencias de la ...
Licenciatura en EnfermerÃa - Centro Universitario de Ciencias de la ... Licenciatura en EnfermerÃa - Centro Universitario de Ciencias de la ...
1 Universidad de Guadalajara
- Page 2 and 3: Centro Universitario de Ciencias de
- Page 4 and 5: Centro Universitario de Ciencias de
- Page 6 and 7: Centro Universitario de Ciencias de
- Page 8 and 9: Centro Universitario de Ciencias de
- Page 10 and 11: Centro Universitario de Ciencias de
- Page 12 and 13: Centro Universitario de Ciencias de
- Page 14 and 15: Centro Universitario de Ciencias de
- Page 16 and 17: Centro Universitario de Ciencias de
- Page 18 and 19: Centro Universitario de Ciencias de
- Page 20 and 21: Centro Universitario de Ciencias de
- Page 22 and 23: Centro Universitario de Ciencias de
- Page 24 and 25: Centro Universitario de Ciencias de
- Page 26 and 27: Centro Universitario de Ciencias de
- Page 28 and 29: Centro Universitario de Ciencias de
- Page 30 and 31: Centro Universitario de Ciencias de
- Page 32 and 33: Centro Universitario de Ciencias de
- Page 34 and 35: Centro Universitario de Ciencias de
- Page 36 and 37: Centro Universitario de Ciencias de
- Page 38 and 39: Centro Universitario de Ciencias de
- Page 40 and 41: Centro Universitario de Ciencias de
- Page 42 and 43: Centro Universitario de Ciencias de
- Page 44 and 45: Centro Universitario de Ciencias de
- Page 46 and 47: Centro Universitario de Ciencias de
- Page 48 and 49: Centro Universitario de Ciencias de
- Page 50 and 51: Centro Universitario de Ciencias de
1<br />
Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara
C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
2
Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />
GUÍA DE INDUCCIÓN 2011 B<br />
LICENCIATURA EN ENFERMERÍA<br />
3
C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
UNIVERSIDAD DE GUADALAJARA<br />
Itzcóatl Tonatiuh Bravo Padil<strong>la</strong><br />
Rector G<strong>en</strong>eral<br />
Miguel Ángel Navarro Navarro<br />
Vicerrector Ejecutivo<br />
José Alfredo Peña Ramos<br />
Secretario G<strong>en</strong>eral<br />
CENTRO UNIVERSITARIO DE CIENCIAS DE LA SALUD<br />
4
Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />
Jaime Andra<strong>de</strong> Vil<strong>la</strong>nueva<br />
Rector<br />
Rogelio Zambrano Guzmán<br />
Secretario Académico<br />
Saralyn López y Taylor<br />
Secretario Administrativo<br />
Juan Víctor Manuel Lara Vélez<br />
Director <strong>de</strong> <strong>la</strong> División <strong>de</strong> Disciplinas Básicas<br />
Oscar Aguirre Jáuregui<br />
Director <strong>de</strong> <strong>la</strong> División <strong>de</strong> Disciplinas Básicas<br />
Alfredo <strong>de</strong> Jesús Celis <strong>de</strong> <strong>la</strong> Rosa<br />
Directora <strong>de</strong> <strong>la</strong> División <strong>de</strong> Disciplinas para el Desarrollo, Promoción y<br />
Preservación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
Fabio<strong>la</strong> <strong>de</strong> Santos Ávi<strong>la</strong><br />
Coordinación <strong>de</strong> Servicios Académicos<br />
Ignacio Avelino Rubio<br />
Coordinación <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Lic<strong>en</strong>ciatura</strong> <strong>en</strong> Psicología<br />
Martín Francisco González Vil<strong>la</strong>lobos<br />
Coordinador carrera Cultura Física y Deportes<br />
María Olga Romero Estrada<br />
Coordinadora <strong>de</strong> <strong>Lic<strong>en</strong>ciatura</strong> <strong>en</strong> Enfermería<br />
Héctor Ochoa Velázquez<br />
Coordinador Carrera <strong>de</strong> Odontología<br />
Gabrie<strong>la</strong> Macedo Ojeda<br />
Coordinadora Carrera <strong>de</strong> Nutrición<br />
5
C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
Eduardo Gómez Sánchez<br />
Coordinador Carrera <strong>de</strong> Medicina<br />
Yo<strong>la</strong>nda Leticia Romero Mariscal<br />
Coordinadora <strong>Lic<strong>en</strong>ciatura</strong> <strong>en</strong> Enfermería Semiesco<strong>la</strong>rizada<br />
Araceli Cortés Camacho<br />
Coordinadora <strong>de</strong> <strong>la</strong> carrera <strong>de</strong> Enfermería Básica<br />
Hugo Zaragoza Agui<strong>la</strong>r<br />
Coordinador <strong>de</strong> <strong>la</strong> carrera <strong>de</strong> Técnico Superior <strong>Universitario</strong> <strong>en</strong><br />
Radiología e Imag<strong>en</strong><br />
Reynaldo III Moisés Michel Durán<br />
Coordinación <strong>de</strong> <strong>la</strong> carrera <strong>de</strong> Técnico Superior <strong>Universitario</strong> <strong>en</strong><br />
Prótesis D<strong>en</strong>tal<br />
Adriana Cuel<strong>la</strong>r Espinoza<br />
Coordinación <strong>de</strong> Enfermería Básica Semiesco<strong>la</strong>rizada<br />
Luis Manuel Espinosa Castillo<br />
Coordinación <strong>de</strong> <strong>la</strong> carrera <strong>de</strong> Técnico Superior <strong>Universitario</strong> <strong>en</strong> Emerg<strong>en</strong>cias,<br />
Seguridad Laboral y Rescates<br />
6
Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />
GUÍA DE INDUCCIÓN 2011 B<br />
Coordinación G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong>l Proyecto Editorial<br />
Fabio<strong>la</strong> <strong>de</strong> Santos Ávi<strong>la</strong><br />
Autores Información G<strong>en</strong>eral<br />
Fabio<strong>la</strong> <strong>de</strong> Santos Ávi<strong>la</strong><br />
Irma Susana Pérez García<br />
Autores Información Carrera Lic. <strong>en</strong> Enfermería<br />
María Olga Romero Estrada<br />
Información Institucional<br />
Coordinación <strong>de</strong> P<strong>la</strong>neación <strong>de</strong>l CUCS<br />
Corrección <strong>de</strong> estilo<br />
Brígida Botello Aceves<br />
Diseño y diagramación<br />
Héctor Vidal Sánchez Cisneros<br />
Apoyo Logístico<br />
Patricia Franco Baeza<br />
Rebeca Medina Pérez<br />
Rigoberto Ruvalcaba P<strong>la</strong>sc<strong>en</strong>cia<br />
María Concepción Castro Mora<br />
Primera edición 2011<br />
© D.R. Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara. C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
Sierra Mojada No. 950, Puerta 7, Edificio A<br />
Colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
ISBN<br />
Impreso y hecho <strong>en</strong> México<br />
Printed and ma<strong>de</strong> in Mexico<br />
7
C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
ÍNDICE<br />
MENSAJE DE BIENVENIDA 10<br />
TU UNIVERSIDAD<br />
Historia 12<br />
Políticas institucionales 13<br />
TU CENTRO UNIVERSITARIO 15<br />
Misión 16<br />
Visión 16<br />
Objetivos 16<br />
Estructura académico-administrativa 18<br />
Organización Divisional y Departam<strong>en</strong>tal 18<br />
Coordinaciones <strong>de</strong> Carrera 20<br />
Mo<strong>de</strong>lo Académico<br />
Sistema Matricial 22<br />
Semiflexible 22<br />
Sistema <strong>de</strong> créditos 23<br />
El <strong>en</strong>foque educativo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s Compet<strong>en</strong>cias Profesionales Integradas 23<br />
Servicios a Estudiantes 26<br />
CARRERA DE LICENCIATURA EN ENFERMERÍA<br />
Bi<strong>en</strong>v<strong>en</strong>ida <strong>de</strong> <strong>la</strong> coordinadora <strong>de</strong> carrera 28<br />
Tu carrera 29<br />
Misión, visión y valores 31<br />
Perfil <strong>de</strong>l aspirante 32<br />
Perfil <strong>de</strong> egreso 32<br />
P<strong>la</strong>n <strong>de</strong> estudios 34<br />
Servicio social 51<br />
Modalida<strong>de</strong>s y opciones <strong>de</strong> titu<strong>la</strong>ción 60<br />
8
Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />
Acreditación <strong>de</strong> <strong>la</strong> lic<strong>en</strong>ciatura <strong>en</strong> Enfermería 63<br />
Opciones <strong>la</strong>borales <strong>de</strong> <strong>de</strong>sempeño profesional 63<br />
Bibliografía 66<br />
Anexos<br />
Directorio <strong>de</strong>l CUCS 68<br />
Mapa <strong>de</strong>l CUCS 78<br />
9
C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
MENSAJE DE BIENVENIDA<br />
Estimados alumnos y alumnas <strong>de</strong> primer ingreso:<br />
Me congratulo <strong>de</strong> que, a partir <strong>de</strong> hoy, sean miembros <strong>de</strong> <strong>la</strong> comunidad <strong>de</strong>l C<strong>en</strong>tro<br />
<strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud (CUCS). Sin duda, todos uste<strong>de</strong>s han<br />
cursado sus estudios con <strong>de</strong>dicación y perseverancia, y han invertido <strong>en</strong> ello un<br />
gran esfuerzo, apoyados por maestros, familiares y amigos.<br />
Han competido por un espacio <strong>en</strong> este c<strong>en</strong>tro con un gran número <strong>de</strong> compañeros<br />
que, <strong>la</strong>m<strong>en</strong>tablem<strong>en</strong>te, no tuvieron éxito. Si bi<strong>en</strong> sería nuestro <strong>de</strong>seo<br />
recibirlos a todos, <strong>la</strong>s limitaciones físicas y presupuestarias impid<strong>en</strong> este empeño<br />
que como institución pública mant<strong>en</strong>emos. Más <strong>de</strong> seis mil alumnos aspiran<br />
cada ciclo esco<strong>la</strong>r a pert<strong>en</strong>ecer al CUCS, pero sólo un poco más <strong>de</strong> veinte por<br />
ci<strong>en</strong>to pued<strong>en</strong> llegar a ser nuestros alumnos. Felicida<strong>de</strong>s por este significativo<br />
logro.<br />
Ser profesionales <strong>de</strong> <strong>la</strong> salud es un compromiso muy serio, que hoy asum<strong>en</strong><br />
y seguirá vig<strong>en</strong>te <strong>en</strong> toda su vida. La Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara y el CUCS ti<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
también un compromiso <strong>de</strong> <strong>la</strong>rgo alcance al recibirlos. Nuestro propósito es<br />
impartir educación con calidad, equidad y pertin<strong>en</strong>cia, a fin <strong>de</strong> promover <strong>en</strong> los<br />
egresados, no sólo <strong>la</strong> excel<strong>en</strong>cia profesional, sino el compromiso con los valores<br />
<strong>de</strong>l humanismo, <strong>la</strong> justicia y <strong>la</strong> equidad. Es nuestra esperanza que sean uste<strong>de</strong>s<br />
un factor <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo humano y social, <strong>en</strong> el ejercicio <strong>de</strong> sus respectivas profesiones.<br />
Por ello, no escatimamos esfuerzos <strong>en</strong> proveerles <strong>de</strong> los recursos necesarios<br />
para su formación. Encontrarán profesores altam<strong>en</strong>te capacitados y <strong>en</strong> actualización<br />
continua; insta<strong>la</strong>ciones dignas y con frecu<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> muy alto nivel; apoyos<br />
académicos y administrativos que nos empeñamos <strong>en</strong> mejorar <strong>de</strong> forma perman<strong>en</strong>te;<br />
un importante impulso a <strong>la</strong> internacionalización que los haga ciudadanos<br />
<strong>de</strong>l mundo, así como un <strong>en</strong>torno promotor <strong>de</strong> estilos <strong>de</strong> vida saludable. En<br />
suma, una vida académica y social int<strong>en</strong>sa y <strong>de</strong> mucha calidad.<br />
10
Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />
Nuestro mo<strong>de</strong>lo educativo, por compet<strong>en</strong>cias profesionales, apuesta a <strong>la</strong><br />
formación integral <strong>de</strong>l estudiante, <strong>en</strong> <strong>la</strong> que éste es el protagonista <strong>de</strong> su propio<br />
apr<strong>en</strong>dizaje. Se trata <strong>de</strong> que los alumnos construyan el conocimi<strong>en</strong>to a partir<br />
<strong>de</strong> su interacción perman<strong>en</strong>te con los contextos social y natural, y el análisis<br />
<strong>de</strong> éstos a <strong>la</strong> luz <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to ci<strong>en</strong>tífico g<strong>en</strong>erado <strong>en</strong> los distintos campos<br />
disciplinarios. Esta propuesta <strong>de</strong>manda <strong>de</strong> uste<strong>de</strong>s una actitud activa, crítica y<br />
consci<strong>en</strong>te <strong>de</strong> su <strong>en</strong>torno, con una perspectiva <strong>de</strong> sust<strong>en</strong>tabilidad y, <strong>en</strong> particu<strong>la</strong>r,<br />
<strong>de</strong> rigor <strong>en</strong> el trabajo académico.<br />
Les reitero una cordial bi<strong>en</strong>v<strong>en</strong>ida a este c<strong>en</strong>tro universitario; mi felicitación y<br />
mis <strong>de</strong>seos <strong>de</strong> éxito <strong>en</strong> su vida como profesionales <strong>de</strong> <strong>la</strong> salud. Mant<strong>en</strong>gan sus<br />
aspiraciones <strong>de</strong> superación, así como <strong>la</strong> disciplina y <strong>de</strong>dicación que los ha traído<br />
hasta esta posición <strong>de</strong> privilegio.<br />
Afectuosam<strong>en</strong>te<br />
Dr. Jaime Andra<strong>de</strong> Vil<strong>la</strong>nueva<br />
Rector <strong>de</strong>l CUCS<br />
11
C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
TU UNIVERSIDAD<br />
Historia<br />
La historia <strong>de</strong> <strong>la</strong> Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara inició <strong>en</strong> <strong>la</strong> época colonial <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />
región occid<strong>en</strong>tal <strong>de</strong>l país. Con el anteced<strong>en</strong>te <strong>de</strong>l Colegio <strong>de</strong> Santo Tomás,<br />
fundado <strong>en</strong> 1951 por los miembros <strong>de</strong> <strong>la</strong> Compañía <strong>de</strong> Jesús –que <strong>en</strong> 1767<br />
fueron expulsados <strong>de</strong>l país–, fray Antonio Alcal<strong>de</strong> y Barriga, obispo <strong>de</strong> <strong>la</strong> Nueva<br />
Galicia, gestionó ante el rey Carlos IV <strong>la</strong> creación <strong>de</strong> una universidad semejante<br />
a <strong>la</strong> <strong>de</strong> Sa<strong>la</strong>manca. En 1791, logró que se inaugurara, solemnem<strong>en</strong>te, <strong>la</strong> Real y<br />
Literaria Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara, <strong>la</strong> cual inició con <strong>la</strong>s cátedras <strong>de</strong> Medicina<br />
y Derecho.<br />
Entre 1826 y 1860, y a consecu<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>la</strong>s constantes pugnas <strong>en</strong>tre gobiernos<br />
conservadores y liberales, <strong>la</strong> Universidad sufrió cierres y reaperturas. En esa<br />
época, alternó su nombre <strong>en</strong>tre Instituto <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong>l Estado y Universidad <strong>de</strong><br />
Guada<strong>la</strong>jara, según el grupo <strong>en</strong> el po<strong>de</strong>r.<br />
En 1914 fue creada <strong>la</strong> Escue<strong>la</strong> Preparatoria <strong>de</strong> Jalisco. En 1925 se reconoció<br />
<strong>la</strong> fundación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara y se expidió su primera ley orgánica;<br />
<strong>en</strong> estos últimos logros <strong>de</strong>stacó <strong>la</strong> <strong>la</strong>bor <strong>de</strong> José Guadalupe Zuno Hernán<strong>de</strong>z<br />
y <strong>de</strong>l primer rector <strong>de</strong> <strong>la</strong> Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara, Enrique Díaz <strong>de</strong> León.<br />
Durante los años och<strong>en</strong>ta, <strong>la</strong> Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara fue <strong>de</strong>c<strong>la</strong>rada una<br />
institución educativa nacionalista, <strong>de</strong>mocrática y popu<strong>la</strong>r. En 1989, durante el<br />
rectorado <strong>de</strong>l lic<strong>en</strong>ciado Raúl Padil<strong>la</strong> López, se puso <strong>en</strong> marcha el proceso <strong>de</strong><br />
reforma universitaria, el cual actualizó el mo<strong>de</strong>lo académico y culminó con <strong>la</strong><br />
reestructuración <strong>de</strong> <strong>la</strong>s escue<strong>la</strong>s y faculta<strong>de</strong>s <strong>en</strong> campus temáticos y regionales<br />
l<strong>la</strong>mados c<strong>en</strong>tros universitarios, los cuales constituy<strong>en</strong> <strong>la</strong> Red Universitaria, que<br />
alcanza todo el territorio <strong>de</strong> Jalisco, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> integrar todas <strong>la</strong>s escue<strong>la</strong>s preparatorias<br />
<strong>en</strong> el Sistema <strong>de</strong> Educación Media Superior.<br />
En 2005 fue creado el Sistema <strong>de</strong> Universidad Virtual, que repres<strong>en</strong>ta el último<br />
es<strong>la</strong>bón <strong>de</strong> lo que hoy es <strong>la</strong> Red Universitaria <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara.<br />
P<strong>la</strong>n <strong>de</strong> Desarrollo Institucional<br />
12
Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />
Políticas institucionales<br />
• Funcionar como una red co<strong>la</strong>borativa o subsidiaria para el <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong><br />
<strong>la</strong>s funciones sustantivas, promovi<strong>en</strong>do <strong>la</strong> integración e interacción <strong>en</strong>tre<br />
los niveles educativos medio superior y superior.<br />
• Impulsar el <strong>de</strong>sarrollo equilibrado <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>en</strong>tida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>la</strong> Red Universitaria,<br />
at<strong>en</strong>di<strong>en</strong>do <strong>la</strong> <strong>de</strong>manda educativa <strong>de</strong> <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>tes regiones <strong>de</strong> Jalisco.<br />
• Fom<strong>en</strong>tar una cultura <strong>de</strong> innovación y calidad <strong>en</strong> todas <strong>la</strong>s activida<strong>de</strong>s,<br />
promovi<strong>en</strong>do <strong>la</strong> internacionalización <strong>de</strong> todas <strong>la</strong>s funciones universitarias.<br />
• Promover el compromiso social e impulsar <strong>la</strong> vincu<strong>la</strong>ción con el <strong>en</strong>torno,<br />
así como <strong>la</strong> equidad, el <strong>de</strong>sarrollo sust<strong>en</strong>table y <strong>la</strong> conci<strong>en</strong>cia ecológica,<br />
<strong>en</strong> el ejercicio <strong>de</strong> <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>tes activida<strong>de</strong>s universitarias.<br />
• Fom<strong>en</strong>tar <strong>la</strong> sust<strong>en</strong>tabilidad financiera, optimizando el uso <strong>de</strong> los recursos<br />
<strong>en</strong> todas <strong>la</strong>s <strong>en</strong>tida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>la</strong> Red Universitaria.<br />
13
C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
14
Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />
TU CENTRO UNIVERSITARIO<br />
El 4 <strong>de</strong> mayo <strong>de</strong> 1994 se creó el C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
(CUCS), el cual sustituyó <strong>la</strong> tradicional organización <strong>de</strong> escue<strong>la</strong>s y faculta<strong>de</strong>s por<br />
<strong>la</strong> estructura <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>tal y el sistema <strong>de</strong> créditos como ejes fundam<strong>en</strong>tales<br />
<strong>de</strong> una organización académico-administrativa <strong>de</strong> tipo matricial, con mayor flexibilidad<br />
curricu<strong>la</strong>r para cursar los estudios universitarios.<br />
El CUCS es un c<strong>en</strong>tro temático integrado <strong>en</strong> torno a los sigui<strong>en</strong>tes programas<br />
educativos:<br />
De pregrado:<br />
• Psicología<br />
• Cirujano D<strong>en</strong>tista<br />
• Médico Cirujano y Partero<br />
• Cultura Física y Deportes<br />
• Enfermería<br />
• Técnico <strong>en</strong> Enfermería<br />
De posgrado:<br />
• Maestría <strong>en</strong> Ci<strong>en</strong>cias Biomédicas, con <strong>la</strong>s ori<strong>en</strong>taciones <strong>en</strong> Inmunología<br />
y G<strong>en</strong>ética Humana<br />
• Maestría <strong>en</strong> Salud Pública<br />
• Maestría <strong>en</strong> Epi<strong>de</strong>miología<br />
• Maestría <strong>en</strong> Ci<strong>en</strong>cias Médicas<br />
• Doctorado <strong>en</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
• Doctorado <strong>en</strong> Geriatría, Psicogeriatría y Gerontología<br />
• Doctorado <strong>en</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud Comunitaria<br />
• Doctorado <strong>en</strong> Administración <strong>de</strong> los Servicios <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
Des<strong>de</strong> su fundación, <strong>la</strong> oferta académica <strong>de</strong>l CUCS se ha <strong>en</strong>riquecido con<br />
<strong>la</strong> inclusión <strong>de</strong> nuevos programas <strong>de</strong> pregrado y posgrado. En 1997 se puso<br />
<strong>en</strong> marcha <strong>la</strong> lic<strong>en</strong>ciatura <strong>en</strong> Nutrición, y <strong>en</strong> 2000 se reestructuró el p<strong>la</strong>n <strong>de</strong><br />
estudios <strong>en</strong> función <strong>de</strong>l mo<strong>de</strong>lo <strong>de</strong> compet<strong>en</strong>cias profesionales integradas y<br />
15
C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
se sumaron los programas <strong>de</strong> Técnico Superior <strong>Universitario</strong> (TSU) <strong>en</strong> Prótesis<br />
D<strong>en</strong>tal y <strong>en</strong> Radiología e Imag<strong>en</strong>, ambos con una duración <strong>de</strong> dos años.<br />
Actualm<strong>en</strong>te, el CUCS ofrece 89 programas educativos: dos <strong>de</strong> técnico medio<br />
profesional (uno semiesco<strong>la</strong>rizado); tres <strong>de</strong> técnico superior universitario; siete<br />
lic<strong>en</strong>ciaturas (una semiesco<strong>la</strong>rizada); 48 especialida<strong>de</strong>s médicas; seis especialida<strong>de</strong>s<br />
odontológicas; seis cursos posbásicos especializantes <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería; nueve<br />
maestrías; y ocho doctorados.<br />
Misión<br />
Es el C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud, formador <strong>de</strong> profesionales<br />
compet<strong>en</strong>tes, que g<strong>en</strong>era, aplica y difun<strong>de</strong> conocimi<strong>en</strong>to ci<strong>en</strong>tífico-tecnológico,<br />
innovador y pertin<strong>en</strong>te; que realiza activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> ext<strong>en</strong>sión y vincu<strong>la</strong>ción con los<br />
difer<strong>en</strong>tes actores <strong>de</strong> <strong>la</strong> sociedad, contribuy<strong>en</strong>do a mant<strong>en</strong>er y mejorar <strong>la</strong> salud<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción y su calidad <strong>de</strong> vida, con un <strong>en</strong>foque integral, s<strong>en</strong>tido humano,<br />
respeto, ética, id<strong>en</strong>tidad y compromiso social.<br />
Visión 2030<br />
Es un C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> con li<strong>de</strong>razgo y reconocimi<strong>en</strong>to internacional <strong>en</strong><br />
<strong>la</strong> g<strong>en</strong>eración <strong>de</strong> conocimi<strong>en</strong>to e iniciativas <strong>en</strong> salud, con un mo<strong>de</strong>lo educativo<br />
pertin<strong>en</strong>te y vanguardista, que fom<strong>en</strong>ta <strong>en</strong> sus alumnos capacida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> integración<br />
a los diversos esc<strong>en</strong>arios. Es efici<strong>en</strong>te y transpar<strong>en</strong>te <strong>en</strong> el <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> sus<br />
procesos, mismos que contribuy<strong>en</strong> a <strong>la</strong> transformación <strong>de</strong> <strong>la</strong> sociedad.<br />
Objetivos<br />
El C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud ti<strong>en</strong>e los sigui<strong>en</strong>tes objetivos:<br />
1.- Constituir un marco integrador <strong>de</strong> los campos profesionales y <strong>la</strong>s disciplinas<br />
ci<strong>en</strong>tíficas, cuyo objeto <strong>de</strong> trabajo y estudio son los procesos <strong>de</strong> salud y <strong>en</strong>fermedad<br />
<strong>en</strong> cualquiera <strong>de</strong> sus manifestaciones, niveles y complejidad.<br />
2.- Formar profesionales capaces <strong>de</strong> abordar al objeto <strong>de</strong> <strong>la</strong> salud-<strong>en</strong>fermedad<br />
16
Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />
como un proceso integral y multi<strong>de</strong>terminado <strong>en</strong> los difer<strong>en</strong>tes campos que integran<br />
<strong>la</strong>s Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud.<br />
3.- Producir, <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>r y vincu<strong>la</strong>r el conocimi<strong>en</strong>to ci<strong>en</strong>tífico y tecnológico que<br />
<strong>de</strong>mandan <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción, <strong>en</strong> los rubros <strong>de</strong> <strong>la</strong> prev<strong>en</strong>ción, <strong>la</strong><br />
terapéutica, <strong>la</strong> rehabilitación y <strong>la</strong> reducción <strong>de</strong>l riesgo, así como <strong>la</strong> investigación<br />
que exige el avance <strong>de</strong> <strong>la</strong>s Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud.<br />
4.- Conformar un espacio académico <strong>en</strong> el que <strong>la</strong> interacción multidisciplinar e<br />
interdisciplinar sean el eje <strong>de</strong> un nuevo mo<strong>de</strong>lo <strong>de</strong> formación <strong>de</strong> profesionales,<br />
<strong>de</strong> producción <strong>de</strong> conocimi<strong>en</strong>to ci<strong>en</strong>tífico y <strong>de</strong> vincu<strong>la</strong>ción con los sectores pob<strong>la</strong>cionales<br />
y <strong>de</strong> salud.<br />
17
C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
Estructura académico-administrativa<br />
La organización <strong>de</strong>l CUCS se sust<strong>en</strong>ta <strong>en</strong> una estructura <strong>de</strong> 19 <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>tos<br />
integrados <strong>en</strong> tres divisiones, que <strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> Rectoría <strong>de</strong>l c<strong>en</strong>tro. Como<br />
instancias auxiliares <strong>de</strong> <strong>la</strong> Rectoría están <strong>la</strong>s secretarías académica y administrativa,<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong>s que <strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong> diversas coordinaciones y unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> apoyo para el<br />
<strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s activida<strong>de</strong>s sustantivas <strong>de</strong>l CUCS.<br />
Organización divisional y <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>tal<br />
Las divisiones son estructuras académico-administrativas que articu<strong>la</strong>n los<br />
programas <strong>de</strong> doc<strong>en</strong>cia, investigación y ext<strong>en</strong>sión <strong>de</strong>l c<strong>en</strong>tro. Para su funcionami<strong>en</strong>to,<br />
cu<strong>en</strong>tan con un director, un secretario y responsables <strong>de</strong> doc<strong>en</strong>cia, investigación<br />
y ext<strong>en</strong>sión. Su máximo órgano <strong>de</strong> gobierno es el consejo <strong>de</strong> división.<br />
A <strong>la</strong>s divisiones se adscrib<strong>en</strong>, <strong>en</strong> función <strong>de</strong> un objeto <strong>de</strong> estudio, los diversos<br />
<strong>de</strong>partam<strong>en</strong>tos. La figura 2 muestra el organigrama g<strong>en</strong>eral <strong>de</strong>l CUCS.<br />
Consejo <strong>de</strong> C<strong>en</strong>tro<br />
Rector <strong>de</strong> C<strong>en</strong>tro<br />
Coordinaciones <strong>de</strong><br />
Apoyo<br />
Secretaría Académica<br />
Secretaría<br />
Administrativa<br />
Coordinaciones <strong>de</strong><br />
Apoyo<br />
Unidad <strong>de</strong> Asuntos<br />
Juridicos<br />
Unidad <strong>de</strong><br />
Comunicación Social<br />
División <strong>de</strong><br />
Disciplinas Básicas<br />
Departam<strong>en</strong>tos<br />
División <strong>de</strong><br />
Disciplinas Clínicas<br />
Departam<strong>en</strong>tos<br />
División <strong>de</strong> Disciplinas<br />
para el Desarrollo<br />
Departam<strong>en</strong>tos<br />
18
Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />
Los <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>tos constituy<strong>en</strong> <strong>la</strong>s unida<strong>de</strong>s académicas básicas <strong>en</strong> <strong>la</strong>s cuales<br />
se organizan y administran directam<strong>en</strong>te <strong>la</strong>s funciones sustantivas <strong>de</strong> doc<strong>en</strong>cia,<br />
investigación y ext<strong>en</strong>sión, vincu<strong>la</strong>ción y difusión. A ellos están adscritas <strong>la</strong>s<br />
asignaturas o unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje <strong>de</strong> los p<strong>la</strong>nes <strong>de</strong> estudio <strong>de</strong> <strong>la</strong>s carreras<br />
que ofrece el c<strong>en</strong>tro universitario. Su adscripción o pert<strong>en</strong><strong>en</strong>cia está <strong>en</strong> razón <strong>de</strong>l<br />
objeto <strong>de</strong> estudio <strong>de</strong> cada <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>to.<br />
De igual forma, se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran adscritos a los <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>tos los programas<br />
<strong>de</strong> posgrado, <strong>la</strong>boratorios, c<strong>en</strong>tros e institutos <strong>de</strong> investigación que correspond<strong>en</strong><br />
a su campo <strong>de</strong> estudio.<br />
La organización <strong>de</strong> <strong>la</strong> doc<strong>en</strong>cia, <strong>la</strong> investigación y <strong>la</strong> ext<strong>en</strong>sión está sust<strong>en</strong>tada<br />
<strong>en</strong> pequeñas célu<strong>la</strong>s <strong>de</strong> académicos d<strong>en</strong>ominadas aca<strong>de</strong>mias, <strong>la</strong>s cuales se<br />
integran a partir <strong>de</strong> asignaturas afines por su cont<strong>en</strong>ido y ori<strong>en</strong>tación.<br />
Lo anterior permite que sea el <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>to el c<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> <strong>la</strong> vida académica,<br />
el principal motor y g<strong>en</strong>erador <strong>de</strong> dinámicas <strong>de</strong> trabajo colegiado, y <strong>la</strong> primera<br />
p<strong>la</strong>taforma <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo académico <strong>de</strong>l c<strong>en</strong>tro universitario. La figura 3 muestra<br />
<strong>la</strong> estructura y organización <strong>de</strong> un <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>to.<br />
Coligio Departam<strong>en</strong>tal<br />
Jefe <strong>de</strong> Departam<strong>en</strong>to<br />
Programas <strong>de</strong><br />
Posgrado<br />
Académia<br />
Académia<br />
Académia<br />
Instituto<br />
C<strong>en</strong>tro <strong>de</strong><br />
Investigación<br />
o Servicios<br />
Académia<br />
19
C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
Coordinaciones <strong>de</strong> carrera<br />
La coordinación <strong>de</strong> carrera es <strong>la</strong> responsable <strong>de</strong> articu<strong>la</strong>r los procesos educativos<br />
que se produc<strong>en</strong> a lo <strong>la</strong>rgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> trayectoria esco<strong>la</strong>r <strong>de</strong> los alumnos <strong>en</strong> cada<br />
lic<strong>en</strong>ciatura o programa educativo.<br />
El coordinador (a) <strong>de</strong> carrera se <strong>en</strong>carga <strong>de</strong> apoyar a los estudiantes para<br />
integrar lo mejor posible su programa personal <strong>de</strong> estudio y ati<strong>en</strong><strong>de</strong> sus necesida<strong>de</strong>s<br />
académico-administrativas <strong>en</strong> re<strong>la</strong>ción con cada programa educativo.<br />
A<strong>de</strong>más, es el repres<strong>en</strong>tante oficial <strong>de</strong> cada programa tanto al interior como al<br />
exterior <strong>de</strong>l c<strong>en</strong>tro. Sus funciones son <strong>la</strong>s sigui<strong>en</strong>tes:<br />
• Co<strong>la</strong>borar con <strong>la</strong>s <strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias correspondi<strong>en</strong>tes para solv<strong>en</strong>tar <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s<br />
<strong>de</strong> doc<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> el p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> estudios <strong>de</strong> carrera o posgrado que<br />
está bajo su responsabilidad.<br />
• Ori<strong>en</strong>tar a los alumnos inscritos <strong>en</strong> <strong>la</strong> carrera <strong>en</strong> los diversos aspectos<br />
re<strong>la</strong>cionados con <strong>la</strong>s <strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias académicas <strong>de</strong>l c<strong>en</strong>tro, <strong>en</strong> los p<strong>la</strong>nes<br />
y programas <strong>de</strong> estudio respectivos, así como informar sobre <strong>la</strong>s condiciones<br />
<strong>de</strong> forma, tiempo y lugar <strong>en</strong> que los profesores ofrec<strong>en</strong> tutorías y<br />
<strong>de</strong>más servicios <strong>de</strong> asesoría académica.<br />
• Gestionar lo necesario para el <strong>de</strong>sarrollo y operación <strong>de</strong>l p<strong>la</strong>n y programas<br />
<strong>de</strong> estudio bajo su responsabilidad.<br />
• Ori<strong>en</strong>tar a los alumnos <strong>en</strong> los trámites correspondi<strong>en</strong>tes a <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>tación<br />
<strong>de</strong> proyectos <strong>de</strong> tesis y <strong>de</strong>más docum<strong>en</strong>tos terminales, trámites <strong>de</strong> titu<strong>la</strong>ción,<br />
revalidación, convalidación y equival<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> estudios.<br />
• Pres<strong>en</strong>tar ante <strong>la</strong>s autorida<strong>de</strong>s compet<strong>en</strong>tes un programa <strong>de</strong> activida<strong>de</strong>s<br />
al inicio <strong>de</strong> cada ciclo lectivo.<br />
• Promover <strong>la</strong> integración <strong>de</strong>l programa académico a su cargo con los distintos<br />
<strong>de</strong>partam<strong>en</strong>tos que ofrec<strong>en</strong> los cursos <strong>de</strong> su p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> estudios.<br />
• Procurar <strong>la</strong> continuidad y calidad <strong>de</strong>l proceso educativo <strong>en</strong> su conjunto,<br />
<strong>de</strong> conformidad con los p<strong>la</strong>nes y programas <strong>de</strong> estudio, políticas y normas<br />
institucionales.<br />
20
Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />
• R<strong>en</strong>dir un informe <strong>de</strong> activida<strong>de</strong>s <strong>en</strong> los términos <strong>de</strong> <strong>la</strong> normativa aplicable.<br />
• Promover <strong>la</strong>s activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> difusión sobre su p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> estudios.<br />
• Apoyar <strong>la</strong>s comisiones <strong>de</strong>l Consejo <strong>de</strong>l c<strong>en</strong>tro universitario re<strong>la</strong>cionadas<br />
con su programa académico.<br />
• Definir, junto con los directores <strong>de</strong> división o jefes <strong>de</strong> <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>to, <strong>en</strong>tre<br />
otros, los sigui<strong>en</strong>tes rubros:<br />
a) Los requerimi<strong>en</strong>tos para el <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> los p<strong>la</strong>nes y programas<br />
<strong>de</strong> estudio.<br />
b) Las asignaciones <strong>de</strong> asesorías para los proyectos terminales.<br />
c) Las condiciones <strong>de</strong> forma, tiempo y lugar <strong>de</strong> <strong>la</strong>s asesorías <strong>de</strong> los<br />
alumnos <strong>de</strong> <strong>la</strong> carrera o <strong>de</strong> posgrado.<br />
d) La promoción, cuando <strong>la</strong>s circunstancias lo requieran, <strong>de</strong> <strong>la</strong> integración<br />
<strong>de</strong> los comités consultivos a los que se refiere el artículo<br />
153 <strong>de</strong>l Estatuto G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> <strong>la</strong> Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara.<br />
• Apoyar los procesos <strong>de</strong> formación y actualización <strong>de</strong>l personal académico.<br />
• Proponer, junto con <strong>la</strong>s aca<strong>de</strong>mias, los criterios y estrategias <strong>de</strong> evaluación<br />
<strong>de</strong> los p<strong>la</strong>nes <strong>de</strong> estudio para su actualización y flexibilización.<br />
• Coadyuvar <strong>en</strong> los procesos <strong>de</strong> innovación y diversificación educativa.<br />
• Apoyar <strong>en</strong> los programas <strong>de</strong> investigación educativa.<br />
• Proponer formas <strong>de</strong> evaluación y seguimi<strong>en</strong>to a los procesos <strong>de</strong> titu<strong>la</strong>ción<br />
<strong>en</strong> el c<strong>en</strong>tro.<br />
• Las <strong>de</strong>más que le asigne <strong>la</strong> normativa universitaria.<br />
21
C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
Mo<strong>de</strong>lo académico<br />
Sistema matricial<br />
Implica el tránsito <strong>de</strong>l alumno por varios <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>tos y con compañeros <strong>de</strong><br />
diversas carreras, como se muestra <strong>en</strong> <strong>la</strong> figura 4.<br />
Carrer<br />
as<br />
Figura 4. Sistema matricial<br />
19<br />
Departam<strong>en</strong>tos<br />
Departam<strong>en</strong>tos<br />
Departam<strong>en</strong>tos<br />
Semiflexible<br />
El mo<strong>de</strong>lo curricu<strong>la</strong>r semiflexible está integrado por tres áreas, que se ilustran <strong>en</strong><br />
<strong>la</strong> figura 5.<br />
Área especializante<br />
Áreas<br />
Materias obligatorias<br />
básica común y<br />
Área optativa<br />
básica particu<strong>la</strong>r<br />
abierta<br />
- Materias selectivas<br />
Figura 5. Áreas <strong>de</strong>l mo<strong>de</strong>lo curricu<strong>la</strong>r semiflexible<br />
El mo<strong>de</strong>lo semiflexible ti<strong>en</strong>e <strong>la</strong>s sigui<strong>en</strong>tes características:<br />
• Se pued<strong>en</strong> elegir algunas materias <strong>de</strong>l p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> estudios.<br />
22
Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />
• Se pue<strong>de</strong> optar <strong>en</strong>tre distintas ori<strong>en</strong>taciones o especializaciones <strong>de</strong>l p<strong>la</strong>n.<br />
• El alumno ti<strong>en</strong>e que inscribirse a cada materia u ori<strong>en</strong>tación.<br />
• En <strong>de</strong>terminados puntos <strong>de</strong>l p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> estudios, los alumnos <strong>de</strong> distintas<br />
carreras interactúan.<br />
• El alumno id<strong>en</strong>tifica sus avances con base <strong>en</strong> el número <strong>de</strong> créditos que<br />
va acumu<strong>la</strong>ndo.<br />
• El mo<strong>de</strong>lo semiflexible exige una mayor participación y responsabilidad<br />
<strong>de</strong> los alumnos.<br />
• El mo<strong>de</strong>lo <strong>de</strong>manda una mayor profesionalización <strong>de</strong> los profesores y una<br />
actualización constante <strong>de</strong> sus conocimi<strong>en</strong>tos, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> c<strong>en</strong>trarse <strong>en</strong><br />
los apr<strong>en</strong>dizajes <strong>de</strong> los alumnos.<br />
• El mo<strong>de</strong>lo implica una actualización constante <strong>de</strong> los p<strong>la</strong>nes <strong>de</strong> estudio.<br />
Sistema <strong>de</strong> créditos<br />
Para hacer efectiva esta posibilidad <strong>de</strong> elección, se requiere un sistema administrativo<br />
que contabilice y controle los avances que se van logrando <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />
trayectoria <strong>de</strong> estudios.<br />
Un crédito es una unidad <strong>de</strong> medida <strong>de</strong> <strong>la</strong>s horas <strong>de</strong> teoría y práctica <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />
asignaturas. Cada materia ti<strong>en</strong>e asignado un número <strong>de</strong> créditos, según su carga<br />
horaria teórica y práctica.<br />
Cada p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> estudios ti<strong>en</strong>e un número <strong>de</strong> créditos mínimo necesario para<br />
alcanzar el título o grado. El sistema <strong>de</strong> créditos permite a los alumnos ir “acumu<strong>la</strong>ndo<br />
puntos” conforme se van cursando <strong>la</strong>s asignaturas, obligatorias u optativas,<br />
<strong>de</strong> su p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> estudios.<br />
El <strong>en</strong>foque educativo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s compet<strong>en</strong>cias profesionales integradas<br />
Ante un contexto complejo y global como el que hoy se reconoce, uno <strong>de</strong> los<br />
retos y compromisos más importantes <strong>de</strong> <strong>la</strong>s instituciones <strong>de</strong> educación superior<br />
es mejorar <strong>la</strong> calidad y pertin<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>la</strong> formación profesional. Particu<strong>la</strong>rm<strong>en</strong>te,<br />
<strong>en</strong> nuestro caso, se <strong>de</strong>b<strong>en</strong> at<strong>en</strong><strong>de</strong>r los perman<strong>en</strong>tes cambios <strong>en</strong> cuanto a <strong>la</strong>s<br />
23
C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
<strong>de</strong>mandas <strong>de</strong> <strong>la</strong> sociedad <strong>en</strong> dos aspectos: uno es <strong>la</strong> formación integral <strong>de</strong> profesionales<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> salud, y otro, <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s y los problemas que <strong>la</strong> sociedad<br />
p<strong>la</strong>ntea <strong>en</strong> este campo.<br />
Para respon<strong>de</strong>r a <strong>la</strong>s <strong>de</strong>mandas <strong>de</strong> este mundo cambiante, se hace necesario<br />
innovar <strong>de</strong> manera perman<strong>en</strong>te los procesos formativos. Ante ello, y buscando<br />
mejorar <strong>la</strong> calidad y pertin<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>la</strong> formación profesional, <strong>en</strong> el CUCS se ha<br />
asumido un <strong>en</strong>foque educativo d<strong>en</strong>ominado por “compet<strong>en</strong>cias profesionales<br />
integradas”, el cual p<strong>la</strong>ntea una visión integral <strong>de</strong> <strong>la</strong> educación: más allá <strong>de</strong><br />
impartir sólo conocimi<strong>en</strong>tos, se trata <strong>de</strong> reconocer los valores éticos y <strong>de</strong> compromiso<br />
social que <strong>la</strong> sust<strong>en</strong>tan, <strong>en</strong>tre ellos: el respeto a <strong>la</strong> dignidad humana, el<br />
cuidado <strong>de</strong>l ambi<strong>en</strong>te y <strong>la</strong> corresponsabilidad ciudadana, así como <strong>la</strong> creatividad,<br />
<strong>la</strong> cooperación, <strong>la</strong> comunicación, <strong>la</strong> tolerancia y <strong>la</strong> honestidad.<br />
La propuesta educativa <strong>de</strong> <strong>la</strong>s compet<strong>en</strong>cias profesionales integradas reconoce<br />
el <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> compet<strong>en</strong>cias para <strong>la</strong> vida cotidiana y profesional. Formar<br />
profesionales <strong>de</strong>s<strong>de</strong> este <strong>en</strong>foque implica reconocer situaciones o problemas<br />
reales a partir <strong>de</strong> los cuales se vincule <strong>la</strong> teoría a <strong>la</strong> práctica, y <strong>de</strong>stacar el trabajo<br />
<strong>en</strong> equipo, cooperativo y co<strong>la</strong>borativo.<br />
Para <strong>la</strong> institución, formar por compet<strong>en</strong>cias profesionales p<strong>la</strong>ntea <strong>la</strong> necesidad<br />
<strong>de</strong> privilegiar el apr<strong>en</strong>dizaje y el papel transformador <strong>de</strong>l alumno, no sólo<br />
como persona, sino como futuro profesional, que <strong>en</strong> su vida cotidiana busca<br />
compr<strong>en</strong><strong>de</strong>r e interactuar <strong>en</strong> <strong>de</strong>terminados contextos socioculturales, refer<strong>en</strong>tes<br />
con base <strong>en</strong> los cuales construye y reori<strong>en</strong>ta proyectos <strong>de</strong> vida para b<strong>en</strong>eficio<br />
personal con alto s<strong>en</strong>tido ético y social.<br />
Para el estudiante <strong>en</strong> ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> salud, <strong>la</strong> formación integral implica<br />
promover una educación que a lo <strong>la</strong>rgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> vida sea significativa, ori<strong>en</strong>tada a<br />
reforzar <strong>la</strong>s compet<strong>en</strong>cias para: apr<strong>en</strong><strong>de</strong>r a conocer; apr<strong>en</strong><strong>de</strong>r a hacer; apr<strong>en</strong><strong>de</strong>r<br />
24
Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />
a vivir juntos; y apr<strong>en</strong><strong>de</strong>r a ser. El alumno se concibe como un ser <strong>en</strong> <strong>de</strong>sarrollo<br />
perman<strong>en</strong>te, <strong>en</strong> re<strong>la</strong>ción con los <strong>de</strong>más y con su <strong>en</strong>torno <strong>de</strong>s<strong>de</strong> sus dim<strong>en</strong>siones<br />
biológica, psicológica, sociocultural e histórica; como un ser intelig<strong>en</strong>te, autónomo,<br />
crítico, creativo, capaz <strong>de</strong> vivir <strong>en</strong> paz, con salud, felicidad y <strong>de</strong> manera<br />
digna.<br />
Para los doc<strong>en</strong>tes, formar por compet<strong>en</strong>cias, requiere el <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> estrategias<br />
didácticas que consi<strong>de</strong>ran <strong>la</strong> práctica <strong>en</strong> esc<strong>en</strong>arios reales; diseñar y probar<br />
nuevas metodologías para <strong>la</strong> <strong>en</strong>señanza, el apr<strong>en</strong>dizaje y <strong>la</strong> comunicación; reforzar<br />
el uso <strong>de</strong> <strong>la</strong>s tecnologías <strong>de</strong> <strong>la</strong> información y <strong>la</strong> comunicación como apoyos<br />
a este proceso. Se busca formar personas al g<strong>en</strong>erar ambi<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje<br />
que favorezcan y <strong>de</strong>sarroll<strong>en</strong> sus capacida<strong>de</strong>s analíticas, críticas y reflexivas; sus<br />
compet<strong>en</strong>cias profesionales, responsabilidad y compromiso social. Se trata <strong>de</strong><br />
un proceso continuo <strong>en</strong> el que <strong>la</strong> responsabilidad por el apr<strong>en</strong>dizaje se comparte<br />
<strong>de</strong> igual manera por alumnos y profesores. Este proceso, por otra parte, no se<br />
limita a <strong>la</strong> perman<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l alumno <strong>en</strong> <strong>la</strong> institución educativa, sino que se exti<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
a lo <strong>la</strong>rgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> vida.<br />
El reto es formar profesionales compet<strong>en</strong>tes, capaces <strong>de</strong> integrar actitu<strong>de</strong>s,<br />
valores, conocimi<strong>en</strong>tos y habilida<strong>de</strong>s <strong>en</strong> el mundo <strong>de</strong> <strong>la</strong> práctica profesional para<br />
resolver problemas <strong>de</strong> manera autónoma y flexible <strong>de</strong>s<strong>de</strong> una perspectiva multidisciplinaria<br />
e interdisciplinaria.<br />
25
C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
Servicios a estudiantes<br />
El CUCS ofrece un conjunto <strong>de</strong> servicios dirigidos a promover el <strong>de</strong>sarrollo integral<br />
<strong>de</strong> los alumnos que cursan sus programas educativos. La Coordinación <strong>de</strong><br />
Servicios Académicos, a fin <strong>de</strong> ori<strong>en</strong>tar a tutores y alumnos <strong>en</strong> <strong>la</strong> localización <strong>de</strong><br />
estos servicios, ha integrado el Catálogo <strong>de</strong> Servicios a Estudiantes, organizado<br />
<strong>en</strong> dos categorías g<strong>en</strong>erales, con sus respectivas subcategorías según se <strong>de</strong>tal<strong>la</strong><br />
a continuación:<br />
• Servicios <strong>de</strong> apoyo académico<br />
a) At<strong>en</strong>ción psicopedagógica<br />
b) Asesoría académica especializada<br />
c) Acceso a equipami<strong>en</strong>to especializado<br />
d) Servicios <strong>de</strong> información<br />
e) Intercambio académico<br />
• Servicios <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción integral a <strong>la</strong> salud<br />
a) At<strong>en</strong>ción <strong>en</strong> psicología<br />
b) Servicios <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería<br />
c) At<strong>en</strong>ción médica g<strong>en</strong>eral<br />
d) At<strong>en</strong>ción médica especializada<br />
e) At<strong>en</strong>ción odontológica<br />
f) Análisis clínicos<br />
g) Asesoría <strong>en</strong> actividad física y <strong>de</strong>porte<br />
h) At<strong>en</strong>ción <strong>en</strong> nutrición<br />
El catálogo se pue<strong>de</strong> consultar <strong>en</strong> línea <strong>en</strong> <strong>la</strong> página: http://www.cucs.udg.mx/serviciosaca<strong>de</strong>micos<br />
Por otra parte, <strong>la</strong> Coordinación G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> Servicios a <strong>Universitario</strong>s, a través<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> Coordinación <strong>de</strong> Servicios Estudiantiles, ofrece servicios y programas<br />
26
Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />
<strong>de</strong> apoyo a los estudiantes <strong>de</strong> toda <strong>la</strong> Red Universitaria, <strong>en</strong>tre los que <strong>de</strong>stacan<br />
activida<strong>de</strong>s para mejorar <strong>la</strong>s habilida<strong>de</strong>s académicas y socioafectivas; talleres<br />
<strong>de</strong> ori<strong>en</strong>tación vocacional; foros culturales; afiliación al IMSS y servicios médicos<br />
gratuitos, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> consultas y asesorías <strong>en</strong> temas <strong>de</strong> interés, como educación<br />
sexual, <strong>de</strong>rechos estudiantiles y prev<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> adicciones. Para conocer los <strong>de</strong>talles<br />
<strong>de</strong> estos servicios, consulta <strong>la</strong> página http://www.estudiantes.udg.mx/v2/<br />
27
C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
LICENCIATURA EN ENFERMERÍA<br />
La <strong>en</strong>fermería, como una disciplina especializada <strong>en</strong> el cuidado <strong>de</strong> <strong>la</strong> salud-<strong>en</strong>fermedad,<br />
exige a sus miembros activida<strong>de</strong>s basadas <strong>en</strong> conocimi<strong>en</strong>tos ci<strong>en</strong>tíficos<br />
que sólo <strong>la</strong>s personas <strong>de</strong>bidam<strong>en</strong>te cualificadas están autorizadas a ejercer.<br />
La evolución <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>en</strong>fermería está ligada a <strong>la</strong>s ci<strong>en</strong>cias sociales y humanísticas,<br />
al explicar y at<strong>en</strong><strong>de</strong>r <strong>la</strong>s experi<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> salud-<strong>en</strong>fermedad y curación<br />
<strong>de</strong> los seres humanos, mediante cuidados profesionales, personales, ci<strong>en</strong>tíficos,<br />
estéticos, humanos y éticos.<br />
Estimados alumnos, durante su formación t<strong>en</strong>drán <strong>la</strong> oportunidad <strong>de</strong> interactuar<br />
<strong>en</strong> los mom<strong>en</strong>tos más significativos <strong>de</strong>l ser humano, y reconocer <strong>en</strong><br />
todo mom<strong>en</strong>to <strong>la</strong>s bonda<strong>de</strong>s que nutr<strong>en</strong> y le dan forma a esta profesión. Con su<br />
<strong>de</strong>cidida participación y compromiso, podremos avanzar cada vez más hacia <strong>la</strong><br />
calidad y excel<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> esta noble tarea que <strong>la</strong> sociedad nos ha confiado.<br />
Estamos ciertos <strong>de</strong> que han tomado <strong>la</strong> mejor <strong>de</strong>cisión y hacemos propicio<br />
el mom<strong>en</strong>to para darles <strong>la</strong> más cordial bi<strong>en</strong>v<strong>en</strong>ida a esta lic<strong>en</strong>ciatura. El C<strong>en</strong>tro<br />
<strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud (CUCS) se propone facilitarles <strong>la</strong> compr<strong>en</strong>sión<br />
<strong>de</strong>l proceso que están por iniciar. Esta guía conti<strong>en</strong>e los elem<strong>en</strong>tos c<strong>en</strong>trales<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> carrera que han elegido; ori<strong>en</strong>tará sus <strong>de</strong>cisiones, los integrará, <strong>de</strong> una forma<br />
gradual e informada, a este programa educativo, y optimizará los procesos<br />
<strong>de</strong> su trayectoria esco<strong>la</strong>r.<br />
Estaremos at<strong>en</strong>tos a sus suger<strong>en</strong>cias para consolidar <strong>la</strong> efici<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> nuestros<br />
servicios académicos administrativos. Bi<strong>en</strong>v<strong>en</strong>idos a su universidad y muéstr<strong>en</strong>se<br />
orgullosos <strong>de</strong> formar parte <strong>de</strong> el<strong>la</strong>.<br />
Afectuosam<strong>en</strong>te<br />
Dra. María Olga Romero Estrada<br />
Coordinadora <strong>de</strong> <strong>la</strong> carrera<br />
28
Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />
TU CARRERA<br />
Anteced<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> <strong>la</strong> profesión<br />
El avance <strong>en</strong> el conocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> ci<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería pret<strong>en</strong><strong>de</strong> retomar <strong>en</strong><br />
los últimos años <strong>la</strong> dirección real <strong>de</strong> su <strong>de</strong>sempeño profesional, fr<strong>en</strong>te a una sociedad<br />
cada vez más <strong>de</strong>mandante y conocedora <strong>de</strong> los cambios que se g<strong>en</strong>eran<br />
<strong>en</strong> el mundo <strong>en</strong>tero.<br />
El cuidado <strong>de</strong> <strong>la</strong> salud-<strong>en</strong>fermedad ha existido <strong>en</strong> <strong>la</strong> sociedad <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong> historia<br />
<strong>de</strong>l hombre mismo. Su <strong>de</strong>sarrollo ha pasado <strong>de</strong> ser una actividad realizada<br />
por <strong>la</strong>s mujeres <strong>de</strong> <strong>la</strong> familia a una actividad profesional <strong>en</strong> nuestros días. Flor<strong>en</strong>ce<br />
Nightingale (1820-1910) es reconocida como <strong>la</strong> creadora <strong>de</strong>l primer mo<strong>de</strong>lo<br />
conceptual <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería. El<strong>la</strong> fundó <strong>la</strong> primera escue<strong>la</strong> para <strong>en</strong>fermeras<br />
profesionales. Su bril<strong>la</strong>nte <strong>la</strong>bor consiguió bajar <strong>la</strong> mortalidad <strong>en</strong> los hospitales<br />
militares y contribuyó a corregir los problemas <strong>de</strong> higi<strong>en</strong>e <strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral.<br />
De 1920 a 1950, egresaron profesionales <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería cuyas propuestas<br />
teóricas establecieron los fundam<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>en</strong>fermería mo<strong>de</strong>rna, acor<strong>de</strong>s con<br />
<strong>la</strong>s exig<strong>en</strong>cias sociales y el <strong>de</strong>sarrollo ci<strong>en</strong>tífico y tecnológico, que han posicionado<br />
<strong>la</strong> práctica profesional <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería como una ci<strong>en</strong>cia y disciplina al<br />
cuidado <strong>de</strong> <strong>la</strong> salud o <strong>en</strong>fermedad <strong>de</strong> <strong>la</strong>s personas. Como tal, esta propuesta<br />
c<strong>en</strong>tró su campo <strong>de</strong> aplicación <strong>en</strong> <strong>la</strong> respuesta humana ante el f<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>o <strong>de</strong><br />
29
C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
<strong>la</strong> salud-<strong>en</strong>fermedad. La emerg<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> este paradigma proyecta el ejercicio<br />
profesional <strong>en</strong> dos gran<strong>de</strong>s ámbitos: el in<strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te y el inter<strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te o<br />
<strong>de</strong> co<strong>la</strong>boración.<br />
La <strong>en</strong>fermería es consi<strong>de</strong>rada <strong>en</strong> <strong>la</strong> actualidad una disciplina que fundam<strong>en</strong>ta<br />
su actividad profesional <strong>en</strong> principios ci<strong>en</strong>tíficos, técnicos y procedim<strong>en</strong>tales<br />
propios, <strong>en</strong> los aspectos prev<strong>en</strong>tivos, curativos y <strong>de</strong> rehabilitación (Marriner,<br />
2004).<br />
La profesionalización <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>en</strong>fermería p<strong>la</strong>ntea <strong>la</strong> necesidad <strong>de</strong> elevar <strong>la</strong><br />
calidad formativa <strong>de</strong> sus egresados con programas educativos <strong>de</strong> lic<strong>en</strong>ciatura.<br />
Nuestra universidad, at<strong>en</strong>ta a estos cambios, se propuso transformar <strong>la</strong> p<strong>la</strong>nta<br />
académica <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería a través <strong>de</strong> un programa <strong>de</strong> nive<strong>la</strong>ción a <strong>la</strong> lic<strong>en</strong>ciatura<br />
dirigido a profesionales <strong>de</strong> nivel técnico. En febrero <strong>de</strong> 1992, fecha <strong>en</strong> que el<br />
H. Consejo G<strong>en</strong>eral <strong>Universitario</strong> dictaminó el p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> nive<strong>la</strong>ción “A” y “B”, se<br />
estableció esta modalidad con el propósito <strong>de</strong> que trabajadores <strong>de</strong> este campo,<br />
con nivel técnico, pudieran obt<strong>en</strong>er el título <strong>de</strong> lic<strong>en</strong>ciado <strong>en</strong> Enfermería, y fueran<br />
sust<strong>en</strong>to para <strong>la</strong> formación <strong>de</strong> recursos humanos <strong>en</strong> esta disciplina.<br />
30
Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />
Misión<br />
Ser una carrera que proporciona un servicio integral e innovador, a través <strong>de</strong><br />
sus programas <strong>en</strong> modalida<strong>de</strong>s educativas, conv<strong>en</strong>cional y no conv<strong>en</strong>cional,<br />
acor<strong>de</strong>s con <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> los estudiantes; formadora <strong>de</strong> lic<strong>en</strong>ciados <strong>en</strong><br />
Enfermería responsables, honestos, compet<strong>en</strong>tes y humanistas <strong>en</strong> sus funciones<br />
asist<strong>en</strong>ciales, doc<strong>en</strong>tes, administrativas y <strong>de</strong> investigación para at<strong>en</strong><strong>de</strong>r <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s<br />
<strong>de</strong> salud o <strong>en</strong>fermedad <strong>de</strong>l individuo, <strong>la</strong> familia y <strong>la</strong> sociedad.<br />
Visión<br />
Formar profesionales comprometidos <strong>en</strong> el <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong>l ser humano <strong>en</strong> su<br />
contexto familiar y social, que valor<strong>en</strong>, respet<strong>en</strong> y muestr<strong>en</strong> acciones a favor <strong>de</strong><br />
<strong>la</strong> vida y <strong>la</strong> protección al ambi<strong>en</strong>te. Ser un programa educativo, acreditado e<br />
innovador, <strong>de</strong> excel<strong>en</strong>cia y con reconocimi<strong>en</strong>to nacional, que le permita a sus<br />
egresados <strong>la</strong> movilidad e internacionalización para recertificar sus compet<strong>en</strong>cias<br />
profesionales, a fin <strong>de</strong> garantizar a <strong>la</strong> sociedad servicios <strong>de</strong> salud <strong>de</strong> calidad.<br />
Objetivos<br />
• Formar lic<strong>en</strong>ciados <strong>en</strong> Enfermería con excel<strong>en</strong>cia académica y dominio<br />
<strong>de</strong> un segundo idioma, compet<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> <strong>la</strong>s funciones propias <strong>de</strong> <strong>la</strong> disciplina,<br />
con un alto s<strong>en</strong>tido humanitario <strong>en</strong> <strong>la</strong> resolución <strong>de</strong> problemas <strong>de</strong><br />
salud-<strong>en</strong>fermedad <strong>de</strong>l individuo, <strong>la</strong> familia y <strong>la</strong> comunidad.<br />
• Desarrol<strong>la</strong>r <strong>en</strong> el futuro egresado compet<strong>en</strong>cias integrales con p<strong>en</strong>sami<strong>en</strong>to<br />
crítico y reflexivo para influir positivam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>la</strong> promoción, prev<strong>en</strong>ción<br />
y <strong>en</strong> <strong>la</strong> educación, at<strong>en</strong>di<strong>en</strong>do <strong>la</strong>s políticas vig<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> salud.<br />
• Impulsar <strong>la</strong> movilidad estudiantil <strong>en</strong> los ámbitos nacional e internacional<br />
que le permita al estudiante crearse una apreciación global <strong>de</strong> su quehacer<br />
profesional.<br />
31
C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
• Propiciar <strong>la</strong> formación <strong>de</strong> compet<strong>en</strong>cias para <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>tación, discusión,<br />
<strong>de</strong>bate y <strong>de</strong>f<strong>en</strong>soría <strong>en</strong> público <strong>de</strong>l trabajo <strong>de</strong> investigación clínico-ci<strong>en</strong>tífico.<br />
Perfil <strong>de</strong>l aspirante<br />
Conocimi<strong>en</strong>tos: <strong>de</strong> bachillerato y los <strong>de</strong>más que marque <strong>la</strong> legis<strong>la</strong>ción vig<strong>en</strong>te<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara.<br />
Interés: para integrarse a un mo<strong>de</strong>lo educativo incluy<strong>en</strong>te, integrador, que<br />
rescata un papel más activo <strong>de</strong>l alumno y lo ori<strong>en</strong>ta a <strong>la</strong> obt<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizajes<br />
significativos.<br />
Aptitud: para ori<strong>en</strong>tar sus actuaciones disciplinarias al integrarse a esc<strong>en</strong>arios<br />
reales <strong>de</strong>l ejercicio profesional, que le d<strong>en</strong> s<strong>en</strong>tido a <strong>la</strong> teoría y le propici<strong>en</strong> <strong>la</strong><br />
construcción <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizajes. Para <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>r un p<strong>en</strong>sami<strong>en</strong>to analítico y sintético,<br />
<strong>de</strong> observación, trabajo <strong>en</strong> equipo, bu<strong>en</strong>a comunicación, adaptabilidad y<br />
organización.<br />
Actitud: para <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>r valores éticos congru<strong>en</strong>tes con <strong>la</strong> profesión, espíritu <strong>de</strong><br />
servicio, madurez y control emocional, s<strong>en</strong>tido <strong>de</strong> responsabilidad, compromiso<br />
con <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s sociales, bu<strong>en</strong>a condición <strong>de</strong> salud, hábitos higiénicos, y<br />
amabilidad.<br />
Perfil <strong>de</strong> egreso<br />
Es un profesional compet<strong>en</strong>te, at<strong>en</strong>to al f<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>o <strong>de</strong> <strong>la</strong> internacionalización, con<br />
una visión vanguardista. Poseedor <strong>de</strong> conocimi<strong>en</strong>tos ci<strong>en</strong>tíficos, técnicos y humanísticos,<br />
así como dominio <strong>de</strong> un segundo idioma, que le permit<strong>en</strong> integrarse<br />
32
Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />
a <strong>la</strong> toma <strong>de</strong> <strong>de</strong>cisiones con el equipo interdisciplinario <strong>en</strong> <strong>la</strong> solución <strong>de</strong> problemas<br />
<strong>de</strong> salud. Capaz <strong>de</strong> g<strong>en</strong>erar nuevos conocimi<strong>en</strong>tos y tecnología para influir<br />
positivam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> el bi<strong>en</strong>estar <strong>de</strong>l individuo y <strong>la</strong> familia, al fom<strong>en</strong>tar conductas<br />
para el autocuidado <strong>de</strong> <strong>la</strong> salud y <strong>de</strong>l <strong>en</strong>torno <strong>en</strong> <strong>la</strong>s diversas etapas <strong>de</strong> <strong>la</strong> vida.<br />
El futuro profesional <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>rá los sigui<strong>en</strong>tes valores:<br />
Ser: honestos, leales, responsables, lí<strong>de</strong>res, innovadores, empr<strong>en</strong><strong>de</strong>dores, competitivos<br />
e íntegros ética y bioéticam<strong>en</strong>te.<br />
Poseer: espíritu <strong>de</strong> superación y actualización personal y profesional perman<strong>en</strong>te;<br />
cultura <strong>de</strong> calidad y productividad; habilidad para <strong>la</strong> solución <strong>de</strong> problemas y<br />
<strong>la</strong> toma <strong>de</strong> <strong>de</strong>cisiones; formación para el autoapr<strong>en</strong>dizaje; dominio <strong>de</strong> <strong>la</strong> información<br />
y tecnología aplicada a su ámbito profesional; manejo <strong>de</strong> otro idioma;<br />
y p<strong>en</strong>sami<strong>en</strong>to crítico.<br />
Expresar: capacidad <strong>de</strong> análisis, síntesis y evaluación; cultura <strong>de</strong> trabajo individual<br />
y <strong>en</strong> equipo; trabajo multi- e interdisciplinario; cultura <strong>de</strong> calidad personal<br />
y profesional <strong>en</strong> todo cuanto hac<strong>en</strong>; cultura <strong>de</strong>l autocuidado para su bi<strong>en</strong>estar<br />
físico y psicológico; una comunicación efectiva oral y escrita; participación intelig<strong>en</strong>te<br />
e informada; respeto y cuidado <strong>de</strong> <strong>la</strong> vida, <strong>la</strong> libertad y <strong>la</strong> muerte; respeto<br />
y cuidado <strong>de</strong>l medio ambi<strong>en</strong>te, así como <strong>de</strong>l individuo.<br />
33
C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
P<strong>la</strong>n <strong>de</strong> estudios<br />
El programa educativo <strong>de</strong> lic<strong>en</strong>ciado <strong>en</strong> Enfermería fue dictaminado el 1 <strong>de</strong><br />
septiembre <strong>de</strong> 1994 como una <strong>de</strong> <strong>la</strong>s carreras ofrecidas por el CUCS, con una<br />
matrícu<strong>la</strong> inicial <strong>de</strong> cincu<strong>en</strong>ta estudiantes. El p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> estudios actual respon<strong>de</strong> a<br />
<strong>la</strong> propuesta curricu<strong>la</strong>r por créditos, con base <strong>en</strong> el mo<strong>de</strong>lo educativo <strong>de</strong> compet<strong>en</strong>cias<br />
profesionales integradas, dictaminado el 13 <strong>de</strong> marzo <strong>de</strong> 2000. En virtud<br />
<strong>de</strong> que el programa está inscrito <strong>en</strong> <strong>la</strong> modalidad <strong>de</strong> créditos, su trayectoria<br />
esco<strong>la</strong>r podrá ser concluida <strong>en</strong> un periodo mínimo <strong>de</strong> siete ciclos (semestres), y<br />
máximo diez, <strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>do <strong>de</strong> <strong>la</strong> gestión que cada alumno haga <strong>de</strong> su proceso<br />
educativo. Requiere un año <strong>de</strong> servicio social, realizado una vez cumplidos los<br />
440 créditos <strong>de</strong>l p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> estudios.<br />
C<strong>la</strong>ves<br />
<br />
El TIPO <strong>de</strong> <strong>la</strong> materia se <br />
<strong>de</strong>fine según su re<strong>la</strong>ción <br />
teórico‐práctico <br />
Indica el NOMBRE <br />
oficial <strong>de</strong> <strong>la</strong> unidad <br />
<strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje <br />
C = Curso <br />
CL= Curso <strong>la</strong>boratorio <br />
CT= Curso taller <br />
N = Campo clínico <br />
P = Práctica profesional <br />
<br />
Carga horaria <br />
Práctica <br />
Créditos <br />
asignados a <br />
<strong>la</strong> materia <br />
UNIDAD DE<br />
APRENDIZAJE<br />
FISIOLOGÍA<br />
BÁSICA<br />
CN= Clínica <br />
T = Taller <br />
CLAVE TIPO HT HP HTL CRÉD. PRERREQ.<br />
<br />
FO110 C 50 0 50 7 FO120<br />
Está integrada por <br />
<strong>la</strong> c<strong>la</strong>ve <strong>de</strong>l <br />
<strong>de</strong>partam<strong>en</strong>to al <br />
que pert<strong>en</strong>ece y un <br />
número <br />
consecutivo <br />
Carga horaria <br />
Teoría <br />
<br />
Carga horaria <br />
Total <br />
Prerrequisitos <strong>de</strong> <strong>la</strong> <br />
materia. Se necesita <br />
tomar primero <br />
prerreq. para po<strong>de</strong>r <br />
inscribirse <strong>en</strong> <strong>la</strong> <br />
materia <br />
34
Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />
P<strong>la</strong>n <strong>de</strong> estudios <strong>de</strong> <strong>la</strong> lic<strong>en</strong>ciatura <strong>en</strong> Enfermería<br />
Área <strong>de</strong> formación Horas Créditos %<br />
Área <strong>de</strong> formación básico común obligatoria 780 95 21.59<br />
Área <strong>de</strong> formación básico particu<strong>la</strong>r obligatoria 3640 323 73.40<br />
Área <strong>de</strong> formación especializante selectiva<br />
16 3.63<br />
Subsistema I<br />
Subsistema II<br />
Subsistema III<br />
Subsistema IV<br />
160<br />
Área <strong>de</strong> formación optativa abierta 80 6 1.36<br />
Total <strong>de</strong> créditos para obt<strong>en</strong>er el título 4460 440 100<br />
Área <strong>de</strong> formación básico común obligatoria<br />
Unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje C<strong>la</strong>ve Tip HT HP HT CR PRER.<br />
o<br />
Morfología MF113 CL 100 20 120 14<br />
Fisiología FO163 CL 130 50 180 20 MF113<br />
Bioquímica FO164 CL 78 42 120 13<br />
Psicología PB124 C 60 0 60 8<br />
Metodología<br />
FM135 C 80 0 80 11<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> investigación<br />
Salud pública I SP131 C 60 0 60 8<br />
Bioética y normatividad CS146 C 40 0 40 5<br />
Sociología CS126 C 60 0 60 8<br />
Farmacología FO165 C 60 0 60 8 FO163<br />
T o t a l 668 112 780 95<br />
Área <strong>de</strong> formación básico particu<strong>la</strong>r obligatoria<br />
Enfermería <strong>de</strong> <strong>la</strong> mujer EA152 CL 60 40 100 11 EA159<br />
Enfermería geriátrica EA148 C 40 0 40 5<br />
Enfermería infantil EA153 CL 60 40 100 11 EA159<br />
Enfermería fundam<strong>en</strong>tal EA159 CL 80 80 160 16<br />
Enfermería médica <strong>en</strong> el adulto EA154 CL 80 40 120 14 EA159<br />
Enfermería quirúrgica <strong>en</strong> el adulto EA158 CL 80 40 120 14 EA159<br />
Enfermería comunitaria FC108 C 60 0 60 8 SP131<br />
Psiquiatría SM117 CT 18 22 40 3 PB124<br />
Investigación epi<strong>de</strong>miológica <strong>en</strong><br />
SP132 CT 40 20 60 6 FM135<br />
<strong>en</strong>fermería<br />
Prácticas <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería comunitaria FC109 N 0 200 200 13 FC108<br />
Campo clínico <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería<br />
EA160 N 0 200 200 13 EA159<br />
fundam<strong>en</strong>tal<br />
Campo clínico <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería médica <strong>en</strong> EA136 N 0 200 200 13 EA154<br />
el adulto<br />
Campo clínico <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería quirúrgica EA137 N 0 200 200 13 EA158<br />
<strong>en</strong> el adulto<br />
Campo clínico <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería <strong>en</strong> <strong>la</strong> mujer EA138 N 0 200 200 13 EA152<br />
Enfermería ambi<strong>en</strong>tal FC110 CT 20 20 40 4<br />
Enfermería <strong>la</strong>boral FC111 CT 20 20 40 4<br />
Enfermería psiquiátrica EA150 C 20 0 20 3 SM11<br />
7<br />
Proceso <strong>de</strong> administración <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería EA149 CT 40 20 60 6<br />
35
C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
Proceso <strong>de</strong> administración <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería EA149 CT 40 20 60 6<br />
Campo clínico <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería infantil EA139 N 0 200 200 13 EA153<br />
Rotación hospita<strong>la</strong>ria <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería EA140 N 0 180 180 12<br />
Enfermería avanzada EA141 CL 80 20 100 12 EA159<br />
Farmacología clínica FO166 CL 40 20 60 6 FO165<br />
Microbiología y parasitología básica PT130 CL 40 40 80 8<br />
Nutrición SP133 CL 40 40 80 8<br />
Fisiopatología FO167 CL 80 20 100 12 FO163<br />
Enfermería <strong>en</strong> salud m<strong>en</strong>tal SM118 C 20 0 20 3<br />
Epi<strong>de</strong>miología SP134 C 60 20 80 9 SP131<br />
Estadísticas FM138 CT 40 20 60 6 FM135<br />
Investigación aplicada a <strong>la</strong> <strong>en</strong>fermería EA142 CT 40 20 60 6 FM135<br />
clínica<br />
Desarrollo humano PB123 CT 20 20 40 4<br />
Administración y gestión <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> EA143 C 40 0 40 5<br />
<strong>en</strong>fermería<br />
Educación <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería CS150 CT 40 40 80 8<br />
Campo clínico <strong>en</strong> administración y EA144 N 0 120 120 8 EA143<br />
gestión <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería<br />
Campo clínico <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería avanzada EA145 N 0 200 200 13 EA141<br />
Enfermería <strong>en</strong> urg<strong>en</strong>cias y <strong>de</strong>sastres EA146 CL 40 40 80 8 EA159<br />
Enfermería crítica EA147 CL 80 20 100 12 EA159<br />
T o t a l 127 236 364 323<br />
8 2 0<br />
Área <strong>de</strong> formación especializante selectiva<br />
Subsistema I<br />
Vigi<strong>la</strong>ncia epi<strong>de</strong>miológica <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería I FC113 CT 0 0 0 4 SP131<br />
Vigi<strong>la</strong>ncia epi<strong>de</strong>miológica <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería II FC114 CT 0 0 40 4 SP131<br />
Subsistema II<br />
Proceso <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería <strong>en</strong> el autocuidado<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> salud<br />
FC115 CT 0 0 0 4<br />
Educación para <strong>la</strong> salud FC112 CT 0 0 0 4<br />
Subsistema III<br />
P<strong>la</strong>neación estratégica <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería EA157 CT 0 0 0 4<br />
Reing<strong>en</strong>iería <strong>de</strong> proceso <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería EA155 CT 0 0 0 4<br />
Subsistema IV<br />
Herrami<strong>en</strong>tas básicas para <strong>la</strong> calidad <strong>en</strong> EA156 CT 0 0 0 4<br />
<strong>en</strong>fermería<br />
Li<strong>de</strong>razgo participativo <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería PA137 CT 0 0 0 4<br />
Área <strong>de</strong> formación optativa abierta<br />
Prácticas <strong>de</strong>portivas MH248 CT 0 0 0 3<br />
Administración <strong>de</strong> hospitales CS148 CT 0 0 0 6<br />
Taller expresión oral y escrita CS147 CT 0 0 0 6<br />
Habilida<strong>de</strong>s directivas PA136 CT 0 0 0 5<br />
Derechos humanos CS128 CT 0 0 0 8<br />
Biomatemáticas FM136 CT 0 0 0 6<br />
Sexualidad humana RC141 CT 0 0 0 8<br />
36
Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />
Masajes y v<strong>en</strong>dajes MH203 CT 0 0 0 7<br />
Enfermería <strong>en</strong> economía <strong>de</strong> <strong>la</strong> salud EA151 CT 8 0 8 6<br />
Propiedad intelectual I T 0 0 0 7<br />
Propiedad intelectual II T 6 0 6 8<br />
Ruta sugerida para <strong>la</strong> inscripción <strong>de</strong> unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje<br />
Primer ciclo<br />
CLAVE MATERIA PRERREQ. CRÉD. HRS<br />
Mf113 Morfología 14 120<br />
Fo164 Bioquímica 13 120<br />
Sp131 Salud pública I 8 60<br />
Cs126 Sociología 8 60<br />
Pb124 Psicología 8 60<br />
Fm135 Metodología <strong>de</strong> <strong>la</strong> investigación 11 80<br />
Segundo ciclo 62 500<br />
CLAVE MATERIA PRERREQ. CRÉD. HRS<br />
Fc110 Enfermería ambi<strong>en</strong>tal 4 40<br />
Fo163 Fisiología MF113 20 180<br />
Pb123 Desarrollo humano 4 40<br />
Sp134 Epi<strong>de</strong>miología SP131 9 80<br />
Pt130 Microbiología y parasitología básica 8 80<br />
Cs150 Educación <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería 8 80<br />
Fm138 Estadística FM135 6 60<br />
Tercer ciclo 59 560<br />
CLAVE MATERIA PRERREQ. CRÉD. HRS<br />
CS146 Bioética y normatividad 5 60<br />
SP132 Investigación epi<strong>de</strong>miológica <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería FM135 6 60<br />
SP133 Nutrición 8 80<br />
FO165 Farmacología FO163 8 60<br />
FO167 Fisiopatología FO163 12 100<br />
EA159 Enfermería fundam<strong>en</strong>tal 16 160<br />
Cuarto ciclo 55 520<br />
CLAVE MATERIA PRERREQ. CRÉD. HRS<br />
EA160 Campo clínico <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería fundam<strong>en</strong>tal EA159 13 200<br />
EA154 Enfermería medica <strong>en</strong> el adulto EA159 14 120<br />
FC108 Enfermería comunitaria SP131 8 60<br />
EA148 Enfermería geriátrica 5 40<br />
FO166 Farmacología clínica FO165 6 60<br />
SM117 Psiquiatría PB124 3 40<br />
FC111 Enfermería <strong>la</strong>boral 4 40<br />
Quinto ciclo 53 560<br />
CLAVE MATERIA 37<br />
PRERREQ. CRÉD. HRS<br />
EA158 Enfermería quirúrgica <strong>en</strong> el adulto EA159 14 120
C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
Quinto ciclo 53 560<br />
CLAVE MATERIA PRERREQ. CRÉD. HRS<br />
EA158 Enfermería quirúrgica <strong>en</strong> el adulto EA159 14 120<br />
FC109 Prácticas <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería comunitaria FC108 13 200<br />
EA136 Campo clínico <strong>en</strong>fermería médica <strong>en</strong> el adulto EA154 13 200<br />
EA150 Enfermería psiquiátrica SM117 3 20<br />
SM118 Enfermería <strong>en</strong> salud m<strong>en</strong>tal 3 20<br />
Sexto ciclo 46 560<br />
CLAVE MATERIA PRERREQ. CRÉD. HRS<br />
EA137<br />
Campo clínico <strong>en</strong>fermería quirúrgica <strong>en</strong> el<br />
adulto Ea158 13 200<br />
EA143<br />
Administración y gestión <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad <strong>en</strong><br />
<strong>en</strong>fermería 5 40<br />
EA152 Enfermería <strong>de</strong> <strong>la</strong> mujer Ea159 11 100<br />
EA142 Investigación aplicada a <strong>la</strong> <strong>en</strong>fermería clínica Fm135 6 60<br />
EA146 Enfermería <strong>en</strong> urg<strong>en</strong>cias y <strong>de</strong>sastres Ea159 8 80<br />
EA149 Proceso <strong>de</strong> administración <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería 6 60<br />
Subsistema I 8 80<br />
Séptimo ciclo 57 620<br />
CLAVE MATERIA PRERREQ. CRÉD. HRS<br />
EA138 Campo clínico <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería <strong>de</strong> <strong>la</strong> mujer EA152 13 00<br />
EA153 Enfermería infantil EA159 11 100<br />
EA147 Enfermería crítica EA159 12 80<br />
EA144<br />
Campo clínico administración y gestión calidad<br />
<strong>en</strong>fermería EA143 8 120<br />
EA141 Enfermería avanzada EA159 12 100<br />
Octavo ciclo 56 600<br />
CLAVE MATERIA PRERREQ. CRÉD. HRS<br />
EA139 Campo clínico <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería infantil EA153 13 200<br />
EA140 Rotación hospita<strong>la</strong>ria <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería 12 180<br />
EA145 Campo clínico <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería avanzada EA141 13 200<br />
Subsistema II 8 80<br />
46 660<br />
38
Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />
Distribución <strong>de</strong> <strong>la</strong>s unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje <strong>de</strong>l programa <strong>de</strong> lic<strong>en</strong>ciatura <strong>en</strong><br />
Enfermería por <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>tos responsables<br />
EA = ENFERMERÍA CLÍNICA INTEGRAL APLICADA<br />
CLAVE UNIDAD DE APRENDIZAJE PRERREQ.<br />
EA159 Enfermería fundam<strong>en</strong>tal<br />
EA160 Campo clínico <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería fundam<strong>en</strong>tal EA159<br />
EA154 Enfermería médica <strong>en</strong> el adulto EA159<br />
EA136 Campo clínico <strong>en</strong>fermería médica <strong>en</strong> el adulto EA154<br />
EA158 Enfermería quirúrgica <strong>en</strong> el adulto EA159<br />
EA137 Campo clínico <strong>en</strong>fermería quirúrgica <strong>de</strong>l adulto EA158<br />
EA152 Enfermería <strong>de</strong> <strong>la</strong> mujer EA159<br />
EA148 Enfermería geriátrica<br />
EA153 Enfermería infantil EA159<br />
EA149 Proceso <strong>de</strong> administración <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería<br />
EA138 Campo clínico <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería <strong>en</strong> <strong>la</strong> mujer EA152<br />
EA141 Enfermería avanzada EA159<br />
EA146 Enfermería <strong>en</strong> urg<strong>en</strong>cias y <strong>de</strong>sastres EA159<br />
EA143 Administración y gestión <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad <strong>en</strong><br />
<strong>en</strong>fermería<br />
EA145 Campo clínico <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería avanzada EA141<br />
EA139 Campo clínico <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería infantil EA153<br />
EA150 Enfermería psiquiátrica SM117<br />
EA142 Investigación aplicada a <strong>la</strong> <strong>en</strong>fermería clínica FM135<br />
EA147 Enfermería crítica EA159<br />
EA 140 Rotación hospita<strong>la</strong>ria <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería<br />
EA144 Campo clínico administración y gestión calidad EA143<br />
<strong>en</strong>fermería<br />
EA157 P<strong>la</strong>neación estratégica <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería<br />
EA155 Reing<strong>en</strong>iería <strong>de</strong> procesos <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería<br />
EA 156 Herrami<strong>en</strong>tas básicas para <strong>la</strong> calidad <strong>en</strong><br />
<strong>en</strong>fermería<br />
EA151 Enfermería <strong>en</strong> economía <strong>de</strong> <strong>la</strong> salud<br />
FC = ENFERMERÍA PARA LA ATENCIÓN, DESARROLLO Y<br />
PRESERVACIÓN DE LA SALUD COMUNITARIA<br />
FC108 Enfermería comunitaria SP131<br />
FC109 Prácticas <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería comunitaria FC108<br />
FC111 Enfermería <strong>la</strong>boral<br />
39<br />
FC110 Enfermería ambi<strong>en</strong>tal
C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
FC = ENFERMERÍA PARA LA ATENCIÓN, DESARROLLO Y<br />
PRESERVACIÓN DE LA SALUD COMUNITARIA<br />
FC108 Enfermería comunitaria SP131<br />
FC109 Prácticas <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería comunitaria FC108<br />
FC111 Enfermería <strong>la</strong>boral<br />
FC110 Enfermería ambi<strong>en</strong>tal<br />
FC113 Vigi<strong>la</strong>ncia epi<strong>de</strong>miológica <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería I SP131<br />
FC114 Vigi<strong>la</strong>ncia epi<strong>de</strong>miológica <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería II SP131<br />
FC112 Educación para <strong>la</strong> salud<br />
FC115 Proceso <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería <strong>en</strong> el autocuidado<br />
CS = DEPARTAMENTO DE CIENCIAS SOCIALES<br />
CS126 Sociología<br />
CS150 Educación <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería<br />
CS146 Bioética y normatividad<br />
CS148 Administración <strong>de</strong> hospitales<br />
CS146 Expresión oral y escrita<br />
CS128<br />
Derechos humanos<br />
MF = DEPARTAMENTO DE MORFOLOGÍA<br />
MF113 Morfología<br />
DEPARTAMENTO FILOSÓFICO, METODOLÓGICO E INSTRUMENTALES<br />
FM135 Metodología <strong>de</strong> <strong>la</strong> investigación<br />
FM138 Estadística FM135<br />
FM136 Biomatemáticas<br />
SP = DEPARTAMENTO DE SALUD PÚBLICA<br />
SP131 Salud publica I<br />
SP134 Epi<strong>de</strong>miología SP131<br />
SP132 Nutrición<br />
SP132 Investigación epi<strong>de</strong>miológica <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería FM135<br />
FO = DEPARTAMENTO DE FISIOLOGÍA<br />
FO164 Bioquímica<br />
FO163 Fisiología MF113<br />
FO167 Fisiopatología FO163<br />
FO165 Farmacología FO163<br />
FO166 Farmacología clínica FO165<br />
SM = DEPARTAMENTO DE SALUD MENTAL<br />
SM118 Enfermería <strong>en</strong> salud m<strong>en</strong>tal<br />
SM117 Psiquiatría PB124<br />
PB = DEPARTAMENTO DE PSICOLOGÍA BÁSICA<br />
PB123 Desarrollo humano 40<br />
PB124 Psicología
Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />
PB = DEPARTAMENTO DE PSICOLOGÍA BÁSICA<br />
PB123 Desarrollo humano<br />
PB124 Psicología<br />
PT = DEPARTAMENTO DE PATOLOGÍA<br />
PT130 Microbiología y parasitología básica EA159<br />
PA = DEPARTAMENTO DE PSICOLOGÍA APLICADA<br />
PA137 Li<strong>de</strong>razgo participativo <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería<br />
PA136 Habilida<strong>de</strong>s directivas<br />
Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong>l movimi<strong>en</strong>to humano<br />
MH203 Masajes y v<strong>en</strong>dajes<br />
MH248 Prácticas <strong>de</strong>portivas<br />
DEPARTAMENTO DE REPRODUCCIÓN HUMANA<br />
RC141 Sexualidad humana<br />
Campos clínicos<br />
El programa educativo <strong>de</strong> <strong>la</strong> lic<strong>en</strong>ciatura <strong>de</strong> Enfermería, a partir <strong>de</strong>l cuarto ciclo,<br />
complem<strong>en</strong>ta <strong>la</strong> formación impartida <strong>en</strong> <strong>la</strong>s au<strong>la</strong>s con prácticas profesionales<br />
<strong>en</strong> c<strong>en</strong>tros <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción primaria o <strong>de</strong> medicina familiar, y <strong>en</strong> los hospitales <strong>de</strong>l<br />
sector salud. Con ello, los estudiantes logran <strong>la</strong> integración <strong>de</strong> <strong>la</strong>s compet<strong>en</strong>cias<br />
que los acreditan para el trabajo <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería.<br />
De acuerdo con <strong>la</strong> Norma Oficial Mexicana para <strong>la</strong> Utilización <strong>de</strong> Campos<br />
Clínicos, <strong>en</strong> <strong>la</strong>s instituciones <strong>de</strong> salud éstos <strong>de</strong>b<strong>en</strong> distribuirse con base <strong>en</strong> los<br />
conv<strong>en</strong>ios específicos <strong>de</strong> co<strong>la</strong>boración y <strong>en</strong> el número <strong>de</strong> alumnos por paci<strong>en</strong>te<br />
y profesor: “En <strong>la</strong>s áreas <strong>de</strong> hospitalización <strong>la</strong>s activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>en</strong>señanza clínica<br />
<strong>de</strong>b<strong>en</strong> realizarse con un máximo <strong>de</strong> cinco alumnos por paci<strong>en</strong>te y profesor” y <strong>en</strong><br />
“consultorios, <strong>la</strong>s activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>en</strong>señanza <strong>de</strong>b<strong>en</strong> realizarse con un máximo <strong>de</strong><br />
tres alumnos”.<br />
Se pret<strong>en</strong><strong>de</strong> que, a partir <strong>de</strong> sus experi<strong>en</strong>cias, los alumnos construyan su<br />
propio conocimi<strong>en</strong>to y le d<strong>en</strong> s<strong>en</strong>tido y significado a su apr<strong>en</strong>dizaje, mediante<br />
41
C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
<strong>la</strong> acción e interacción que t<strong>en</strong>drán con el usuario <strong>de</strong> los servicios <strong>de</strong> salud, <strong>en</strong><br />
cualquier etapa <strong>de</strong> su vida y ante cualquier problema <strong>de</strong> salud, con <strong>la</strong> conducción<br />
y ori<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> un profesor que los acompañará y les facilitará este proceso<br />
<strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje.<br />
En este s<strong>en</strong>tido, es importante <strong>de</strong>scribir, <strong>de</strong> manera g<strong>en</strong>eral, los hospitales<br />
y servicios don<strong>de</strong> uste<strong>de</strong>s realizarán sus activida<strong>de</strong>s prácticas. Son dos los <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>tos<br />
<strong>de</strong> su carrera vincu<strong>la</strong>dos a <strong>la</strong>s instituciones <strong>de</strong> salud: el Departam<strong>en</strong>to<br />
<strong>de</strong> Enfermería Clínica Integral Aplicada (EA), a través <strong>de</strong> <strong>la</strong> Aca<strong>de</strong>mia <strong>de</strong><br />
Doc<strong>en</strong>cia Clínica y <strong>de</strong> Campo, y el Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Enfermería Comunitaria<br />
para <strong>la</strong> Promoción y Preservación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud (FC), a través <strong>de</strong> <strong>la</strong> Aca<strong>de</strong>mia <strong>de</strong><br />
Enfermería Comunitaria.<br />
El Campo clínico <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería fundam<strong>en</strong>tal es el primero <strong>en</strong> realizarse.<br />
Incorpora a los alumnos, mediante <strong>la</strong> consulta externa y consulta externa, c<strong>en</strong>tral<br />
<strong>de</strong> esterilización y equipos (CEyE), a los procesos <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción al <strong>en</strong>fermo<br />
hospitalizado, a fin <strong>de</strong> que obt<strong>en</strong>gan los apr<strong>en</strong>dizajes básicos sobre los cuidados<br />
<strong>de</strong> carácter asist<strong>en</strong>cial requeridos. Esta unidad <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje repres<strong>en</strong>ta un prerrequisito<br />
para efectuar <strong>la</strong>s <strong>de</strong>más unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje <strong>de</strong> campo clínico. Su<br />
gestión correspon<strong>de</strong> al Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Enfermería Clínica Integral Aplicada y,<br />
<strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral, se <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong>s sigui<strong>en</strong>tes instituciones:<br />
Institución<br />
Hospitales civiles <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara <strong>de</strong>l<br />
Organismo Público Desc<strong>en</strong>tralizado (OPD),<br />
Juan I. M<strong>en</strong>chaca y Fray Antonio Alcal<strong>de</strong><br />
Servicios<br />
CEyE, hospitalización <strong>de</strong> adultos y<br />
cuidado asist<strong>en</strong>cial<br />
42
Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />
Mural Fray Antonio Alcal<strong>de</strong>, localizado <strong>en</strong> el Salón <strong>de</strong> Medios <strong>de</strong>l Hospital Civil<br />
Fray Antonio Alcal<strong>de</strong>.<br />
La materia Prácticas <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería comunitaria ori<strong>en</strong>ta <strong>la</strong>s actuaciones<br />
para <strong>la</strong> formación <strong>de</strong> saberes <strong>en</strong> los esc<strong>en</strong>arios <strong>de</strong> <strong>la</strong> salud pública, medicina<br />
prev<strong>en</strong>tiva y epi<strong>de</strong>miología. Su gestión correspon<strong>de</strong> al Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Enfermería<br />
para <strong>la</strong> At<strong>en</strong>ción, Desarrollo y Preservación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud Comunitaria<br />
y se lleva a cabo <strong>en</strong>:<br />
Institución<br />
Unidad <strong>de</strong> Medicina Familiar<br />
<strong>de</strong>l IMSS o ISSSTE<br />
Servicios<br />
Medina prev<strong>en</strong>tiva, d<strong>en</strong>tal, materno infantil, curaciones, visita<br />
domiciliaria, campañas <strong>de</strong> vacunación, diagnóstico <strong>de</strong> familia y<br />
comunidad<br />
43
C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
Los <strong>de</strong>más campos clínicos correspond<strong>en</strong> a <strong>la</strong> gestión <strong>de</strong>l Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />
Enfermería Clínica Integral Aplicada y son realizados <strong>en</strong> instituciones asist<strong>en</strong>ciales<br />
<strong>de</strong>l sector salud con <strong>la</strong>s cuales <strong>la</strong> Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara ti<strong>en</strong>e conv<strong>en</strong>io.<br />
A continuación se pres<strong>en</strong>ta <strong>la</strong> programación más usual.<br />
Campos clínicos correspondi<strong>en</strong>tes al Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Enfermería Clínica Integral<br />
Aplicada<br />
Campo clínico <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería médica <strong>en</strong> el adulto<br />
Institución<br />
Hospitales civiles <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara <strong>de</strong>l<br />
Organismo Público Desc<strong>en</strong>tralizado (OPD)<br />
IMSS, hospitales <strong>de</strong> segundo nivel<br />
Servicios<br />
Hospitalización adultos y cuidados<br />
específicos a <strong>la</strong> patología<br />
Campo clínico <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería quirúrgica <strong>en</strong> el adulto<br />
Hospitales Civiles <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />
Recuperación, CEyE y quirófanos<br />
IMSS, HGR núm. 45 y HGR núm. 110<br />
Campo clínico <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería <strong>en</strong> <strong>la</strong> mujer<br />
Hospitales civiles <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara,<br />
IMSS, HGR núm. 45, HGR núm. 110,<br />
Hospital <strong>de</strong> SSA, Hospital G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong><br />
Zoquipan<br />
Campo clínico <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería infantil<br />
Hospitales civiles <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />
IMSS, HGR núm. 110, UMAE Pediatría<br />
Hospitalización, toco quirúrgico<br />
<strong>la</strong>bor, sa<strong>la</strong> <strong>de</strong> expulsión,<br />
recuperación <strong>de</strong> recién nacidos y<br />
cuneros<br />
Urg<strong>en</strong>cias y hospitalización <strong>de</strong><br />
pediatría<br />
Campo clínico <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería avanzada<br />
Hospitales civiles <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />
Urg<strong>en</strong>cias adultos, UCI y coronarios<br />
IMSS, HGR núm. 110, UMAE, Hospital <strong>de</strong><br />
Adultos<br />
Campo clínico <strong>en</strong> administración y gestión <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería<br />
Hospitales civiles <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />
44<br />
Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Enfermería, jefe <strong>de</strong>
Campo clínico <strong>en</strong> administración y gestión <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería<br />
Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />
Hospitales civiles <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />
IMSS, HGR núm. 110, UMAE, Hospital <strong>de</strong><br />
Especialida<strong>de</strong>s<br />
Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Enfermería, jefe <strong>de</strong><br />
piso y supervisión<br />
Rotación hospita<strong>la</strong>ria <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería<br />
Hospitales civiles <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />
IMSS, HGR núm. 110, UMAE, Hospital <strong>de</strong><br />
Adultos<br />
Hospital <strong>de</strong> SSA, Hospital G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong><br />
Zoquipan<br />
Hemodiálisis, inhaloterapia,<br />
psiquiatría, clínica <strong>de</strong>l dolor y<br />
hematología<br />
Para <strong>la</strong>s prácticas clínicas se requiere el uso <strong>de</strong> un uniforme clínico, que se<br />
complem<strong>en</strong>ta, <strong>en</strong> algunos servicios, con uno quirúrgico. En <strong>en</strong>fermería comunitaria<br />
se recomi<strong>en</strong>da pantalón azul marino y blusa b<strong>la</strong>nca, que se acuerda con el<br />
profesor <strong>en</strong> esa unidad <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje. Es importante que el uso <strong>de</strong>l uniforme,<br />
invariablem<strong>en</strong>te, vaya acompañado <strong>de</strong> conductas y comportami<strong>en</strong>tos acor<strong>de</strong>s<br />
con un prestador <strong>de</strong> servicios <strong>de</strong> salud, por lo que se sugiere mostrar recato y<br />
<strong>de</strong>coro tanto <strong>en</strong> <strong>la</strong>s actitu<strong>de</strong>s como <strong>en</strong> <strong>la</strong>s expresiones siempre que se porte. A<br />
continuación incluimos el reg<strong>la</strong>m<strong>en</strong>to vig<strong>en</strong>te <strong>de</strong> campo clínico.<br />
Lineami<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> campo clínico y uso <strong>de</strong>l uniforme<br />
El pres<strong>en</strong>te ord<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to ti<strong>en</strong>e como objetivo regu<strong>la</strong>r el proceso <strong>en</strong>señanza-apr<strong>en</strong>dizaje<br />
<strong>de</strong> los alumnos al transitar por <strong>la</strong>s áreas asist<strong>en</strong>ciales<br />
<strong>de</strong> doc<strong>en</strong>cia clínica y <strong>de</strong> campo; <strong>de</strong> conformidad con lo dispuesto<br />
<strong>en</strong> <strong>la</strong> normativa vig<strong>en</strong>te y los p<strong>la</strong>nes <strong>de</strong> estudio <strong>de</strong> <strong>la</strong> lic<strong>en</strong>ciatura <strong>en</strong><br />
Enfermería <strong>en</strong> <strong>la</strong> Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara:<br />
45
C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
5. El alumno(a) <strong>de</strong>be comprometerse y respetar los estatutos <strong>de</strong> <strong>la</strong> ley<br />
orgánica y aquellos reg<strong>la</strong>m<strong>en</strong>tos emanados <strong>de</strong> el<strong>la</strong> para <strong>la</strong> aplicación<br />
<strong>de</strong> criterios <strong>de</strong> perman<strong>en</strong>cia y <strong>de</strong>sarrollo d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> <strong>la</strong> Universidad<br />
<strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara.<br />
6. Deberá acudir a su campo clínico correctam<strong>en</strong>te uniformado. El<br />
uniforme clínico reg<strong>la</strong>m<strong>en</strong>tario es un atu<strong>en</strong>do que se utiliza <strong>en</strong> los<br />
servicios <strong>de</strong> hospitalización y consulta externa y el uniforme quirúrgico<br />
es <strong>de</strong> uso exclusivo para áreas restringidas.<br />
7. Invariablem<strong>en</strong>te, el alumno <strong>de</strong>berá asistir a su hospital o área con<br />
uniforme clínico, y sólo <strong>en</strong> los servicios así seña<strong>la</strong>dos por <strong>la</strong>s normas<br />
propias <strong>de</strong> <strong>la</strong> institución portará el uniforme quirúrgico. Deberá<br />
cambiarse <strong>en</strong> los vestidores específicos <strong>de</strong> dicho servicio. Por<br />
ningún motivo, el alumno <strong>de</strong>berá portar este uniforme fuera <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />
áreas seña<strong>la</strong>das.<br />
8. El uniforme quirúrgico será <strong>en</strong> te<strong>la</strong> <strong>de</strong> algodón azul plúmbago,<br />
pantalón <strong>de</strong> corte recto holgado, con resorte a <strong>la</strong> cintura y bolsas<br />
<strong>de</strong> parche trasera, y <strong>la</strong> filipina <strong>en</strong> cuello V bolsa <strong>de</strong> parche superior<br />
izquierda. El uniforme no <strong>de</strong>berá portarse muy ajustado al cuerpo;<br />
se recomi<strong>en</strong>da <strong>la</strong> tal<strong>la</strong> apropiada que permita <strong>la</strong> libertad <strong>de</strong> movimi<strong>en</strong>tos.<br />
9. El alumno <strong>de</strong>be asistir puntualm<strong>en</strong>te al área clínica; dispondrá <strong>de</strong><br />
una tolerancia para llegar tar<strong>de</strong> <strong>de</strong> quince minutos, que se marcará<br />
con retardo; <strong>de</strong>spués <strong>de</strong>l minuto quince no se permitirá <strong>la</strong><br />
<strong>en</strong>trada a ningún alumno.<br />
10. Para <strong>la</strong> doc<strong>en</strong>cia clínica se requiere t<strong>en</strong>er 90 por ci<strong>en</strong>to <strong>de</strong> cumplimi<strong>en</strong>to<br />
<strong>en</strong> <strong>la</strong>s horas seña<strong>la</strong>das <strong>en</strong> <strong>la</strong> unidad <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje que<br />
dará <strong>de</strong>recho a evaluación, por ser materia <strong>de</strong> índole práctica; por<br />
lo tanto, el número <strong>de</strong> horas justificadas por ningún motivo <strong>de</strong>berá<br />
exce<strong>de</strong>r diez por ci<strong>en</strong>to, sin excepción alguna.<br />
11. Los alumnos no <strong>de</strong>b<strong>en</strong> abandonar el área hospita<strong>la</strong>ria don<strong>de</strong> se<br />
46
Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />
<strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran realizando sus prácticas si no existe motivo que justifique<br />
su aus<strong>en</strong>cia y previa autorización <strong>de</strong>l doc<strong>en</strong>te.<br />
12. De no pres<strong>en</strong>tarse el profesor <strong>de</strong>l grupo, los alumnos se ubicarán<br />
<strong>en</strong> sus respectivos servicios y uno <strong>de</strong> los alumnos avisará a algún<br />
(a) profesor (a) <strong>de</strong> <strong>la</strong> doc<strong>en</strong>cia clínica, para recibir indicaciones.<br />
Queda prohibido, por lo tanto, el conglomerarse <strong>en</strong> los distribuidores<br />
o pasillos <strong>de</strong>l hospital, ya que esto <strong>de</strong>teriora <strong>la</strong> imag<strong>en</strong> <strong>de</strong><br />
propios y aj<strong>en</strong>os <strong>en</strong> <strong>la</strong> institución.<br />
13. El alumno <strong>de</strong>be dirigirse con respeto al personal doc<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
institución; dicho personal está autorizado para corregir al alumno<br />
cuando observe alguna conducta inapropiada o incurra <strong>en</strong> falta<br />
d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong>l área clínica, así como para brindar apoyo a <strong>la</strong> <strong>en</strong>señanza<br />
clínica.<br />
14. El alumno <strong>de</strong>be abst<strong>en</strong>erse <strong>de</strong> recibir y hacer l<strong>la</strong>madas telefónicas<br />
d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> horario <strong>de</strong> prácticas, así como recibir personas aj<strong>en</strong>as a<br />
<strong>la</strong> práctica. Conductas contrarias requerirán amonestaciones y, <strong>en</strong><br />
caso reincidir, se proce<strong>de</strong>rá a susp<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> activida<strong>de</strong>s.<br />
15. El alumno t<strong>en</strong>drá un <strong>de</strong>scanso para refrigerio <strong>de</strong> veinte minutos <strong>en</strong><br />
el lugar que el profesor le indique, <strong>de</strong> acuerdo con cada institución.<br />
Será responsable <strong>de</strong> <strong>de</strong>jar el área limpia y <strong>en</strong> ord<strong>en</strong>.<br />
16. Cuando se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tre <strong>en</strong> campo clínico, los alumnos <strong>de</strong>berán portar<br />
el sigui<strong>en</strong>te material:<br />
• Reloj con segun<strong>de</strong>ro<br />
• Pinza Kelly<br />
• Tijeras <strong>de</strong> botón<br />
• Pluma con tinta (azul, rojo, ver<strong>de</strong>)<br />
• Liga para torniquete<br />
• Termómetro<br />
• Estetoscopio y baumanómetro<br />
• Lápiz, borrador y libreta<br />
47
C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
17. Invariablem<strong>en</strong>te, traerán consigo su cua<strong>de</strong>rno <strong>de</strong> trabajo, programa<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> unidad <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje, que sirve como ag<strong>en</strong>da personal<br />
para verificar el avance programático, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong>l p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> doc<strong>en</strong>cia<br />
y el p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> rotación.<br />
18. El alumno podrá justificar sus inasist<strong>en</strong>cias directam<strong>en</strong>te con el<br />
profesor y pres<strong>en</strong>tar el docum<strong>en</strong>to a<strong>de</strong>cuado, expedido por una<br />
institución oficial. Cuando no sea así, <strong>de</strong>berá tramitar su memorándum<br />
con <strong>la</strong>s autorida<strong>de</strong>s correspondi<strong>en</strong>tes para <strong>la</strong> justificación<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> falta o permiso, <strong>en</strong> el <strong>en</strong>t<strong>en</strong>dido <strong>de</strong> que no <strong>de</strong>berá exce<strong>de</strong>r <strong>de</strong><br />
diez por ci<strong>en</strong>to.<br />
19. Las activida<strong>de</strong>s seña<strong>la</strong>das <strong>en</strong> su unidad <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje son <strong>de</strong> carácter<br />
obligatorio, con el seguimi<strong>en</strong>to y <strong>la</strong> asesoría <strong>de</strong>l profesor (a).<br />
Debe implem<strong>en</strong>tar el proceso <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería <strong>en</strong> un caso clínico<br />
concreto que posibilite <strong>la</strong> evaluación <strong>de</strong> compet<strong>en</strong>cias profesionales<br />
integrales.<br />
20. La at<strong>en</strong>ción que se brin<strong>de</strong> al usuario será amable, efici<strong>en</strong>te, eficaz<br />
y libre <strong>de</strong> riesgo, cuidando <strong>en</strong> todo mom<strong>en</strong>to su integridad física y<br />
emocional. Asimismo, evitar cualquier com<strong>en</strong>tario que pueda g<strong>en</strong>erar<br />
suspicacias <strong>en</strong> el <strong>en</strong>fermo o el familiar.<br />
21. Queda prohibido hacer <strong>la</strong>bor <strong>de</strong> agitación o susp<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> activida<strong>de</strong>s<br />
<strong>en</strong> <strong>la</strong>s horas <strong>de</strong> <strong>la</strong> práctica.<br />
22. D<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>tes áreas <strong>de</strong> <strong>la</strong> práctica clínica queda estrictam<strong>en</strong>te<br />
prohibido: fumar, tomar alim<strong>en</strong>tos, refrescos, masticar chicle,<br />
y expresar pa<strong>la</strong>bras altisonantes.<br />
23. Se <strong>de</strong>berá cuidar <strong>la</strong> imag<strong>en</strong> <strong>de</strong>l prestador <strong>de</strong>l servicio y evitar hacer<br />
grupos <strong>en</strong> <strong>la</strong> sa<strong>la</strong> o controles por más <strong>de</strong> dos personas (P<strong>la</strong>n Estratégico<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> Aca<strong>de</strong>mia <strong>de</strong> Doc<strong>en</strong>cia Clínica y <strong>de</strong> Campo, 2004).<br />
48
Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />
Características <strong>de</strong>l uniforme clínico<br />
fem<strong>en</strong>ino<br />
• Pantalón b<strong>la</strong>nco <strong>de</strong> corte recto y te<strong>la</strong> no<br />
transpar<strong>en</strong>te.<br />
• Saco b<strong>la</strong>nco que cubra <strong>la</strong> ca<strong>de</strong>ra, con cierre<br />
<strong>de</strong>spr<strong>en</strong>dible al fr<strong>en</strong>te, cuello sport, manga<br />
corta con el escudo bordado <strong>de</strong> <strong>la</strong> Universidad<br />
<strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara sobre <strong>la</strong> manga izquierda,<br />
y nombre bordado sobre <strong>la</strong> región superior<br />
izquierda.<br />
• Suéter azul marino liso, cuello V, con bolsas<br />
<strong>de</strong> parche al fr<strong>en</strong>te sin adornos. No se permite<br />
chaleco u otro tipo <strong>de</strong> pr<strong>en</strong>da.<br />
• Portafolio negro con asas mo<strong>de</strong>lo unificado<br />
por el grupo; gafete reg<strong>la</strong>m<strong>en</strong>tario por el<br />
CUCS.<br />
• Ropa interior b<strong>la</strong>nca, medias b<strong>la</strong>ncas íntegras<br />
y limpias; no se permit<strong>en</strong> mal<strong>la</strong>s ni calcetas.<br />
• Zapatos tipo choclo b<strong>la</strong>nco, con agujetas al<br />
fr<strong>en</strong>te <strong>de</strong>l mismo color, sin adornos, limpios<br />
y lustrados.<br />
• El pelo no <strong>de</strong>be cubrir <strong>la</strong> fr<strong>en</strong>te; cuando se<br />
use corto, no <strong>de</strong>be tocar el cuello <strong>de</strong>l uniforme,<br />
y cuando se use <strong>la</strong>rgo, <strong>de</strong>berá recogerse<br />
con mal<strong>la</strong> <strong>de</strong> cont<strong>en</strong>ción (no se permite ningún<br />
otro tipo <strong>de</strong> accesorio); no se aceptarán<br />
tintes l<strong>la</strong>mativos o estrid<strong>en</strong>tes.<br />
• Cofia b<strong>la</strong>nca recta <strong>de</strong> tamaño mediano.<br />
• Maquil<strong>la</strong>je discreto, sin tatuajes, alhajas ni<br />
adornos.<br />
49
C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
Uniforme clínico masculino<br />
• Pantalón b<strong>la</strong>nco <strong>de</strong> corte recto y te<strong>la</strong> no<br />
transpar<strong>en</strong>te.<br />
• Saco b<strong>la</strong>nco con cierre <strong>de</strong>spr<strong>en</strong>dible al<br />
fr<strong>en</strong>te, cuello sport, manga corta con el<br />
escudo bordado <strong>de</strong> <strong>la</strong> Universidad <strong>de</strong><br />
Guada<strong>la</strong>jara <strong>en</strong> <strong>la</strong> manga izquierda; sobre<br />
<strong>la</strong> costura <strong>de</strong> los hombros una presil<strong>la</strong><br />
para galones; bolsa <strong>de</strong> parche a los <strong>la</strong>dos<br />
y una <strong>en</strong> <strong>la</strong> región superior izquierda.<br />
• Nombre completo bordado <strong>en</strong> <strong>la</strong> bolsa superior<br />
izquierda.<br />
• Suéter azul marino liso, cuello V, con bolsas<br />
<strong>de</strong> parche al fr<strong>en</strong>te sin adornos. No se<br />
permite chaleco ni otro tipo <strong>de</strong> pr<strong>en</strong>da.<br />
• Portafolio negro con asas mo<strong>de</strong>lo unificado<br />
por el grupo; gafete reg<strong>la</strong>m<strong>en</strong>tario por<br />
el CUCS.<br />
• Zapato tipo choclo b<strong>la</strong>nco con agujetas al<br />
fr<strong>en</strong>te <strong>de</strong>l mismo color, sin adornos, limpios<br />
y lustrados.<br />
• Pelo corte tipo militar, sin tinte ni barba;<br />
cuando se use bigote, éste <strong>de</strong>berá estar<br />
bi<strong>en</strong> recortado.<br />
• No se permite el uso <strong>de</strong> tatuajes, alhajas<br />
ni adornos, aros o incrustaciones <strong>en</strong> alguna<br />
parte <strong>de</strong>l cuerpo.<br />
50
Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />
Servicio social<br />
Una vez que se cubr<strong>en</strong> los créditos <strong>de</strong>l programa educativo, se pue<strong>de</strong> realizar el<br />
servicio social. En <strong>la</strong>s sigui<strong>en</strong>tes páginas se pres<strong>en</strong>tan algunos fundam<strong>en</strong>tos que<br />
dan forma a este requisito. Con base <strong>en</strong> <strong>la</strong> normativa vig<strong>en</strong>te <strong>en</strong> nuestro país, se<br />
citan algunos elem<strong>en</strong>tos que ayudan a compr<strong>en</strong><strong>de</strong>r <strong>la</strong> importancia <strong>de</strong>l servicio<br />
social para concluir con éxito <strong>la</strong> formación profesional.<br />
51
C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
En nuestro país, <strong>en</strong> 2004 se publicaron los lineami<strong>en</strong>tos para <strong>la</strong> operación<br />
<strong>de</strong>l Programa Nacional <strong>de</strong> Servicio Social <strong>de</strong> Enfermería <strong>en</strong> el Sistema Nacional<br />
<strong>de</strong> Salud. Se ofrec<strong>en</strong>, <strong>de</strong> manera textual, los sigui<strong>en</strong>tes preceptos:<br />
El servicio social pret<strong>en</strong><strong>de</strong> que el pasante <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería <strong>de</strong>sarrolle activida<strong>de</strong>s<br />
teórico prácticas <strong>de</strong> carácter temporal y obligatorio, que contribuyan<br />
<strong>en</strong> su formación integral y que, al aplicar sus conocimi<strong>en</strong>tos, <strong>de</strong>strezas y<br />
aptitu<strong>de</strong>s, compr<strong>en</strong>da <strong>la</strong> función social <strong>de</strong> su perfil académico.<br />
El servicio social <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería <strong>de</strong>be ser un espacio para el <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tro, <strong>la</strong><br />
vincu<strong>la</strong>ción e interacción <strong>en</strong>tre instituciones educativas y <strong>de</strong> salud, <strong>en</strong> el<br />
cual juntas impuls<strong>en</strong> <strong>la</strong> formación integral <strong>de</strong> este recurso, <strong>en</strong> b<strong>en</strong>eficio<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>en</strong>fermería mexicana, pero sobre todo, <strong>en</strong> b<strong>en</strong>eficio <strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción<br />
mexicana, que se merece una at<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería <strong>de</strong> calidad.<br />
Justificación<br />
El pasante <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería requiere integrarse al Sistema Nacional <strong>de</strong> Salud<br />
y a los programas <strong>de</strong> acción que <strong>de</strong> él eman<strong>en</strong>, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> una perspectiva<br />
integral que consi<strong>de</strong>re todas <strong>la</strong>s dim<strong>en</strong>siones <strong>de</strong>l individuo y <strong>en</strong>torno,<br />
para aplicar sus conocimi<strong>en</strong>tos éticos, humanísticos, legales y ci<strong>en</strong>tíficos,<br />
principalm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> el primer nivel <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción <strong>en</strong> unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> salud que<br />
estén ubicadas <strong>en</strong> zonas <strong>de</strong> alta y muy alta marginación y, <strong>de</strong> esta forma,<br />
coadyuvar <strong>en</strong> <strong>la</strong> mejora <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería. De<br />
esta manera favorecer que el pasante <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería adquiera habilida<strong>de</strong>s<br />
y <strong>de</strong>strezas y, por <strong>en</strong><strong>de</strong>, seguridad profesional <strong>en</strong> cada una <strong>de</strong> sus interv<strong>en</strong>ciones<br />
<strong>en</strong> el ámbito asist<strong>en</strong>cial, doc<strong>en</strong>te, administrativo y <strong>de</strong> investigación,<br />
y sobre todo, ofrecerle el ambi<strong>en</strong>te idóneo <strong>en</strong> el cual fortalezca los valores<br />
<strong>de</strong> respeto, responsabilidad, co<strong>la</strong>boración, compromiso y vocación <strong>de</strong> servicio,<br />
lo que reforzará su compromiso personal, institucional y social.<br />
52
Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />
VI. Disposiciones g<strong>en</strong>erales<br />
Los pasantes adquirirán los sigui<strong>en</strong>tes <strong>de</strong>rechos y obligaciones a<br />
partir <strong>de</strong>l inicio <strong>de</strong> <strong>la</strong> promoción <strong>de</strong>l servicio social y hasta el término <strong>de</strong><br />
éste, previo registro oficial <strong>en</strong> el Programa Nacional <strong>de</strong> Servicio Social.<br />
[…]<br />
6.1. Instrum<strong>en</strong>tación <strong>de</strong>l servicio social <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería<br />
A. Se <strong>en</strong>ti<strong>en</strong><strong>de</strong> por servicio social “el conjunto <strong>de</strong> activida<strong>de</strong>s teórico prácticas<br />
<strong>de</strong> carácter temporal y obligatorio que contribuy<strong>en</strong> a <strong>la</strong> formación<br />
integral <strong>de</strong>l estudiante, y que le permit<strong>en</strong>, al aplicar sus conocimi<strong>en</strong>tos,<br />
<strong>de</strong>strezas, aptitu<strong>de</strong>s, actitu<strong>de</strong>s y valores, compr<strong>en</strong><strong>de</strong>r el compromiso social<br />
<strong>de</strong> su perfil académico, realizando funciones educativas, <strong>de</strong> investigación,<br />
<strong>de</strong> asist<strong>en</strong>cia, <strong>de</strong> administración, <strong>de</strong> difusión, productivas, <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo<br />
tecnológico, económico y social <strong>en</strong> b<strong>en</strong>eficio <strong>de</strong> <strong>la</strong> sociedad” .<br />
B. Los periodos <strong>de</strong> servicio social compr<strong>en</strong><strong>de</strong>rán doce meses, iniciándose<br />
el primer día <strong>de</strong> febrero y agosto <strong>de</strong> cada año.<br />
C. Los programas <strong>de</strong> servicio social <strong>de</strong>b<strong>en</strong> ori<strong>en</strong>tarse a los sigui<strong>en</strong>tes propósitos:<br />
• Fortalecer el primer nivel <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción, a través <strong>de</strong> <strong>la</strong> utilización <strong>de</strong><br />
<strong>la</strong> estrategia <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción primaria a <strong>la</strong> salud, <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>ndo los programas<br />
prioritarios <strong>en</strong> <strong>la</strong> comunidad para contribuir <strong>en</strong> el cuidado<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> salud <strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción.<br />
• Contribuir a <strong>la</strong> protección <strong>de</strong> <strong>la</strong> salud <strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción <strong>de</strong>l país, brindando<br />
servicios <strong>de</strong> calidad.<br />
• Apoyar <strong>la</strong>s acciones estipu<strong>la</strong>das <strong>en</strong> el Programa Nacional <strong>de</strong> Salud<br />
vig<strong>en</strong>te.<br />
53
C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
6.2. Derechos <strong>de</strong> los pasantes<br />
I. Recibir beca económica <strong>en</strong> tiempo y forma (otorgada por <strong>la</strong> <strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
fe<strong>de</strong>ral, estatal o paraestatal).<br />
II. Contar con seguro <strong>de</strong> vida por parte <strong>de</strong> <strong>la</strong> institución receptora (fe<strong>de</strong>ral,<br />
estatal o paraestatal).<br />
III. Disfrutar <strong>de</strong> dos periodos vacacionales <strong>de</strong> 10 días cada uno, los cuales<br />
se otorgarán <strong>de</strong> acuerdo con el cal<strong>en</strong>dario aprobado por <strong>la</strong>s autorida<strong>de</strong>s<br />
respectivas <strong>en</strong> sus lugares <strong>de</strong> adscripción.<br />
IV. Recibir curso <strong>de</strong> introducción previo al servicio social por parte <strong>de</strong>l p<strong>la</strong>ntel<br />
educativo. Posteriorm<strong>en</strong>te, otro <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>legación, jurisdicción o unidad<br />
se<strong>de</strong> con duración mínima <strong>de</strong> cuar<strong>en</strong>ta horas. Participar <strong>de</strong> los b<strong>en</strong>eficios<br />
<strong>de</strong> los programas <strong>de</strong> educación continua internos y externos como asist<strong>en</strong>te<br />
o pon<strong>en</strong>te.<br />
V. Disfrutar <strong>de</strong> los alim<strong>en</strong>tos <strong>en</strong> su horario <strong>de</strong> servicio <strong>de</strong> acuerdo con los<br />
conv<strong>en</strong>ios establecidos <strong>en</strong> cada institución.<br />
VI. Disfrutar lic<strong>en</strong>cia por gravi<strong>de</strong>z, con una duración <strong>de</strong> nov<strong>en</strong>ta días naturales,<br />
treinta antes <strong>de</strong>l parto y ses<strong>en</strong>ta <strong>de</strong>spués <strong>de</strong>l parto, sin <strong>de</strong>trim<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l<br />
pago <strong>de</strong> beca ni <strong>de</strong>l cómputo <strong>de</strong>l tiempo <strong>de</strong>l servicio. En el caso especial<br />
<strong>de</strong> que el prestador <strong>de</strong> servicio social requiera faltar <strong>de</strong> manera justificada,<br />
tiempo adicional a <strong>la</strong> lic<strong>en</strong>cia, <strong>la</strong>s instituciones <strong>de</strong> salud y educativa<br />
<strong>de</strong>berán valorar, al s<strong>en</strong>o <strong>de</strong>l Subcomité <strong>de</strong> Enfermería <strong>de</strong>l Comité Estatal<br />
Interinstitucional, <strong>la</strong> pertin<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>la</strong> continuación <strong>de</strong>l servicio social.<br />
VII. Recibir <strong>la</strong>s vacunas <strong>de</strong> tétanos, doble viral (rubéo<strong>la</strong> y sarampión), hepatitis<br />
“B” e influ<strong>en</strong>za estacional, cuando no <strong>la</strong>s haya recibido y <strong>la</strong>s que por<br />
necesidad e indicación epi<strong>de</strong>miológica se requieran.<br />
VIII. Ser escuchado y obt<strong>en</strong>er dictam<strong>en</strong> por <strong>la</strong> coordinación <strong>de</strong>l servicio social<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> institución educativa y <strong>de</strong> salud cuando <strong>en</strong> situación “especial”<br />
pres<strong>en</strong>te inasist<strong>en</strong>cias que sean justificadas posteriorm<strong>en</strong>te.<br />
IX. Recibir asist<strong>en</strong>cia médica, quirúrgica, hospita<strong>la</strong>ria y medicam<strong>en</strong>tos du-<br />
54
Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />
rante <strong>la</strong> prestación <strong>de</strong>l servicio social por parte <strong>de</strong> <strong>la</strong> institución a <strong>la</strong> cual<br />
estén adscritos o sean <strong>de</strong>rechohabi<strong>en</strong>tes. Dicha asist<strong>en</strong>cia será ext<strong>en</strong>siva<br />
a sus familiares <strong>en</strong> línea directa <strong>en</strong> el lugar <strong>de</strong> resid<strong>en</strong>cia.<br />
X. Po<strong>de</strong>r retirarse <strong>de</strong> su unidad <strong>de</strong> adscripción por causas <strong>de</strong> salud, previa<br />
autorización <strong>de</strong>l responsable <strong>de</strong> servicio social, <strong>de</strong>bi<strong>en</strong>do comprobar dicha<br />
causa a <strong>la</strong> institución, <strong>en</strong> un p<strong>la</strong>zo no mayor <strong>de</strong> set<strong>en</strong>ta y dos horas, mediante<br />
el justificante médico otorgado por <strong>la</strong> instancia <strong>de</strong> salud a <strong>la</strong> cual<br />
esté adscrito o sea <strong>de</strong>rechohabi<strong>en</strong>te.<br />
XI. Recibir una cantidad por <strong>la</strong> aseguradora equival<strong>en</strong>te a <strong>la</strong> preescrita<br />
para <strong>la</strong> responsabilidad civil por causa contractual, <strong>de</strong> acuerdo con lo que<br />
seña<strong>la</strong> el Código Civil <strong>de</strong>l Distrito Fe<strong>de</strong>ral <strong>en</strong> materia común y para toda <strong>la</strong><br />
república <strong>en</strong> materia fe<strong>de</strong>ral, cuando por accid<strong>en</strong>te resulte una incapacidad<br />
total o parcial o cuando sufra algún accid<strong>en</strong>te <strong>en</strong> el cumplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />
sus activida<strong>de</strong>s d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong>l servicio social.<br />
XII. En caso <strong>de</strong> <strong>de</strong>función, los b<strong>en</strong>eficiarios recibirán <strong>la</strong> cantidad correspondi<strong>en</strong>te<br />
al seguro <strong>de</strong> vida.<br />
XIII. En situaciones <strong>de</strong> conting<strong>en</strong>cia, ser ubicado fuera <strong>de</strong> <strong>la</strong> línea epi<strong>de</strong>miológica.<br />
XIV. Ser tratado <strong>en</strong> forma at<strong>en</strong>ta y respetuosa por sus superiores, iguales y<br />
subalternos, así como ser escuchado por <strong>la</strong>s autorida<strong>de</strong>s respectivas.<br />
XV. Recibir viáticos o gastos <strong>de</strong> camino, según sea el caso, para asistir a<br />
<strong>la</strong>s reuniones o activida<strong>de</strong>s convocadas por <strong>la</strong> institución <strong>de</strong> salud, siempre<br />
que su asist<strong>en</strong>cia le implique <strong>de</strong>sp<strong>la</strong>zarse <strong>de</strong> su unidad <strong>de</strong> adscripción a<br />
otra localidad o ser transportado por <strong>la</strong> propia institución <strong>de</strong> salud.<br />
XVI. Realizar el servicio social <strong>en</strong> <strong>la</strong> p<strong>la</strong>za <strong>de</strong> adscripción original. Cualquier<br />
cambio <strong>de</strong>berá contar con el cons<strong>en</strong>timi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l pasante, <strong>la</strong> institución<br />
educativa y <strong>la</strong> Jefatura <strong>de</strong> Enseñanza Estatal.<br />
XVII. Disfrutar <strong>de</strong> permiso para realizar trámites académicos-administrativos<br />
autorizados por <strong>la</strong> escue<strong>la</strong>, para lo cual <strong>de</strong>berá pres<strong>en</strong>tar docum<strong>en</strong>to<br />
ava<strong>la</strong>do por ésta.<br />
55
C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
XVIII. Contar con un oficio o constancia por parte <strong>de</strong> <strong>la</strong> institución <strong>de</strong> salud<br />
<strong>en</strong> <strong>la</strong> que estuvo adscrito, por el tiempo que haya permanecido <strong>en</strong> <strong>la</strong> p<strong>la</strong>za<br />
<strong>de</strong> servicio social.<br />
XIX. Contar con una constancia <strong>de</strong> adscripción y aceptación y una constancia<br />
<strong>de</strong> terminación <strong>de</strong>l nivel fe<strong>de</strong>ral al inicio y conclusión <strong>de</strong> manera<br />
satisfactoria <strong>de</strong>l servicio social, respectivam<strong>en</strong>te.<br />
XX. Contar con <strong>la</strong> carta <strong>de</strong> término y <strong>de</strong> no a<strong>de</strong>udo firmadas y sel<strong>la</strong>das por<br />
<strong>la</strong> institución <strong>de</strong> salud al término satisfactorio <strong>de</strong>l servicio social.<br />
6.3. Obligaciones <strong>de</strong> los pasantes<br />
I. Cumplir <strong>en</strong> todos los términos con el programa <strong>de</strong> servicio social, y<br />
asistir a <strong>la</strong>s reuniones que convoqu<strong>en</strong> sus jefes inmediatos <strong>en</strong> el horario<br />
asignado.<br />
II. Conocer y respetar el Decálogo <strong>de</strong> Ética para <strong>la</strong>s Enfermeras y Enfermeros<br />
<strong>de</strong> México.<br />
III. Comunicar al responsable <strong>de</strong>l servicio social <strong>de</strong>l establecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />
salud, <strong>en</strong> un p<strong>la</strong>zo no mayor <strong>de</strong> tres días hábiles, cualquier aus<strong>en</strong>cia y el<br />
motivo <strong>de</strong> ésta.<br />
IV. Comunicar por escrito inmediatam<strong>en</strong>te a sus superiores cualquier irregu<strong>la</strong>ridad<br />
que afecte el <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> sus activida<strong>de</strong>s <strong>en</strong> el servicio.<br />
V. Tratar y dirigirse con respeto a sus superiores, iguales y subalternos, así<br />
como a los usuarios <strong>de</strong> servicios <strong>de</strong> salud que acudan al establecimi<strong>en</strong>to<br />
don<strong>de</strong> prest<strong>en</strong> el servicio.<br />
VI. Asumir <strong>la</strong> responsabilidad <strong>de</strong> forma conjunta con el personal <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> institución receptora <strong>de</strong>l manejo <strong>de</strong> docum<strong>en</strong>tos, material y<br />
equipo que t<strong>en</strong>gan bajo su cuidado con motivo <strong>de</strong> sus activida<strong>de</strong>s como<br />
prestador <strong>de</strong> servicio social.<br />
VII. Entregar los fondos, valores o bi<strong>en</strong>es <strong>de</strong> cuya administración o guarda<br />
56
Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />
sea responsable quince días naturales antes <strong>de</strong> concluir el servicio social.<br />
VIII. Cumplir con el tiempo estipu<strong>la</strong>do <strong>en</strong> <strong>la</strong> constancia <strong>de</strong> adscripción y<br />
aceptación al Programa Nacional <strong>de</strong> Servicio Social <strong>en</strong> el Sistema Nacional<br />
<strong>de</strong> Salud.<br />
IX. Laborar cinco días a <strong>la</strong> semana <strong>de</strong> lunes a viernes y <strong>de</strong>scansar sábados,<br />
domingos y días festivos oficiales. Cumplir con los horarios según el<br />
tipo <strong>de</strong> beca:<br />
a) En los campos clínicos con beca tipo A será <strong>de</strong> seis horas.<br />
b) En los <strong>de</strong> tipo B no será m<strong>en</strong>or <strong>de</strong> seis ni mayor <strong>de</strong> ocho horas por día.<br />
c) En el caso <strong>de</strong> becas C o CC será <strong>de</strong> ocho horas diarias y con disponibilidad<br />
<strong>de</strong> tiempo fuera <strong>de</strong> este horario, siempre y cuando el pasante<br />
cu<strong>en</strong>te con ayuda <strong>de</strong> vivi<strong>en</strong>da y alim<strong>en</strong>tación <strong>en</strong> <strong>la</strong> unidad médica.<br />
X. Realizar el servicio social <strong>en</strong> el turno matutino. Otros turnos estarán<br />
permitidos siempre y cuando <strong>la</strong> unidad <strong>de</strong> salud cu<strong>en</strong>te con el personal<br />
<strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería necesario para proporcionar asesoría y supervisión al pasante<br />
o exista solicitud <strong>de</strong>l prestador <strong>de</strong> servicio social y lo acuerd<strong>en</strong> <strong>la</strong><br />
institución educativa y <strong>la</strong> <strong>de</strong> salud.<br />
XI. Realizar y cumplir con el programa anual <strong>de</strong> trabajo <strong>de</strong> servicio social<br />
<strong>de</strong>rivado <strong>de</strong> los programas académico y operativo, diagnóstico situacional<br />
y <strong>de</strong> salud, basándose <strong>en</strong> los lineami<strong>en</strong>tos establecidos y asesorado<br />
por el p<strong>la</strong>ntel educativo y <strong>la</strong> institución <strong>de</strong> salud.<br />
XII. Cumplir con los lineami<strong>en</strong>tos establecidos <strong>en</strong> el reg<strong>la</strong>m<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
institución <strong>de</strong> salud. Portar gafete con fotografía durante el horario <strong>de</strong><br />
servicio.<br />
57
C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
Faltas imputables a los pasantes<br />
I. Incurrir <strong>en</strong> cualquier vio<strong>la</strong>ción al Decálogo <strong>de</strong>l Código <strong>de</strong> Ética para <strong>la</strong>s<br />
Enfermeras y Enfermeros <strong>en</strong> México.<br />
II. Aus<strong>en</strong>tarse <strong>de</strong> sus activida<strong>de</strong>s sin autorización escrita <strong>de</strong> su jefe inmediato<br />
o faltar a <strong>la</strong>s reuniones académicas o <strong>de</strong> trabajo sin causa justificada.<br />
III. Abandonar el servicio sin haber obt<strong>en</strong>ido <strong>la</strong> autorización por escrito previo<br />
al disfrute <strong>de</strong> vacaciones, lic<strong>en</strong>cia por gravi<strong>de</strong>z e incapacidad médica.<br />
IV. Distraer su at<strong>en</strong>ción durante el horario <strong>de</strong> servicio para realizar otras<br />
activida<strong>de</strong>s distintas a <strong>la</strong>s que se les asignaron.<br />
V. Comprometer con su imprud<strong>en</strong>cia, <strong>de</strong>scuido o neglig<strong>en</strong>cia, <strong>la</strong> seguridad<br />
<strong>de</strong>l lugar don<strong>de</strong> realiza su servicio social o <strong>la</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong>s personas que ahí se<br />
<strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran, así como causar daños o <strong>de</strong>struir int<strong>en</strong>cionalm<strong>en</strong>te mobiliario,<br />
útiles <strong>de</strong> trabajo, materiales y <strong>de</strong>más objetos que estén al servicio <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
institución <strong>de</strong> adscripción.<br />
VI. Aprovechar los servicios o al personal <strong>en</strong> asuntos particu<strong>la</strong>res aj<strong>en</strong>os a<br />
los <strong>de</strong> <strong>la</strong> institución a <strong>la</strong> cual estén adscritos.<br />
VII. Propiciar y celebrar <strong>en</strong> el establecimi<strong>en</strong>to don<strong>de</strong> esté adscrito cualquier<br />
reunión aj<strong>en</strong>a a los intereses <strong>de</strong> <strong>la</strong> institución.<br />
VIII. Cobrar por cualquier servicio que esté incluido <strong>en</strong> sus activida<strong>de</strong>s, así<br />
como v<strong>en</strong><strong>de</strong>r medicam<strong>en</strong>tos para b<strong>en</strong>eficio personal d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong>l horario<br />
seña<strong>la</strong>do y d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> los establecimi<strong>en</strong>tos don<strong>de</strong> prest<strong>en</strong> sus servicios.<br />
IX. Proponer y/o realizar estudios y tratami<strong>en</strong>tos a usuarios fuera <strong>de</strong> <strong>la</strong> institución<br />
a <strong>la</strong> que esté adscrito.<br />
X. Incurrir <strong>en</strong> actos <strong>de</strong> viol<strong>en</strong>cia, amagos, injurias o malos tratos contra sus<br />
jefes y/o compañeros o contra los familiares <strong>de</strong> unos u otros, ya sea d<strong>en</strong>tro<br />
o fuera <strong>de</strong> <strong>la</strong>s horas <strong>de</strong> servicio.<br />
XI. Sustraer <strong>de</strong>l establecimi<strong>en</strong>to don<strong>de</strong> presta su servicio social materiales<br />
o medicam<strong>en</strong>tos pert<strong>en</strong>eci<strong>en</strong>tes a <strong>la</strong> unidad médica a <strong>la</strong> cual esté adscrito.<br />
XII. Pres<strong>en</strong>tarse a su unidad <strong>de</strong> adscripción durante el horario <strong>de</strong> servicio<br />
bajo los efectos <strong>de</strong> bebidas embriagantes, estupefaci<strong>en</strong>tes o psicotrópicos.<br />
58
Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />
Modalida<strong>de</strong>s y opciones <strong>de</strong> titu<strong>la</strong>ción<br />
La titu<strong>la</strong>ción es el proceso académico administrativo que se <strong>de</strong>be realizar una vez<br />
concluido el servicio social, con el propósito <strong>de</strong> obt<strong>en</strong>er el docum<strong>en</strong>to legal que<br />
faculta para el ejercicio pl<strong>en</strong>o <strong>de</strong> <strong>la</strong>s compet<strong>en</strong>cias profesionales. Repres<strong>en</strong>ta <strong>la</strong><br />
culminación <strong>de</strong>l programa educativo. El título es un requisito que <strong>la</strong> sociedad, a<br />
través <strong>de</strong> sus instituciones, exige para el <strong>de</strong>sempeño <strong>de</strong> activida<strong>de</strong>s profesionales<br />
<strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería; resulta un indicador <strong>de</strong> calidad <strong>de</strong> los procesos educativos <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
institución y <strong>la</strong> garantía que ofrece a <strong>la</strong> sociedad <strong>de</strong> <strong>la</strong>s compet<strong>en</strong>cias profesionales<br />
que permitirán no sólo integrarse al sector productivo, sino <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>rse <strong>en</strong><br />
el trabajo, con <strong>la</strong>s habilida<strong>de</strong>s y <strong>de</strong>strezas adquiridas.<br />
Requisitos<br />
La titu<strong>la</strong>ción es un proceso que va <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong> requisición <strong>de</strong> <strong>la</strong> docum<strong>en</strong>tación necesaria<br />
y <strong>la</strong> elección <strong>de</strong> <strong>la</strong> modalidad <strong>de</strong> evaluación, hasta <strong>la</strong> firma <strong>de</strong>l acta <strong>de</strong><br />
exam<strong>en</strong> profesional <strong>en</strong> <strong>la</strong> Coordinación <strong>de</strong>l programa. Es necesario:<br />
• Cubrir <strong>la</strong> ord<strong>en</strong> <strong>de</strong> pago por el concepto <strong>de</strong> titu<strong>la</strong>ción.<br />
• Notificación <strong>de</strong> liberación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Secretaría <strong>de</strong> Salud (cuando se efectuó<br />
<strong>en</strong> esta <strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia).<br />
• Constancia <strong>de</strong> realización <strong>de</strong> servicio social <strong>de</strong> <strong>la</strong> Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara.<br />
• Constancia <strong>de</strong> no a<strong>de</strong>udo <strong>de</strong> <strong>la</strong> Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara.<br />
• Ll<strong>en</strong>ar solicitud <strong>de</strong> modalidad <strong>de</strong> titu<strong>la</strong>ción, datos <strong>de</strong>l egresado, <strong>en</strong>tre<br />
otros.<br />
• Acta <strong>de</strong> nacimi<strong>en</strong>to.<br />
• Kar<strong>de</strong>x <strong>de</strong> estudios certificado por Control Esco<strong>la</strong>r.<br />
• Constancia <strong>de</strong> lectocompr<strong>en</strong>sión <strong>de</strong>l inglés (por institución acreditada).<br />
• Comprobante <strong>de</strong> computación básica (por institución acreditada).<br />
• Pres<strong>en</strong>tar el testimonial <strong>de</strong> <strong>de</strong>sempeño académico.<br />
59
C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
Modalida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> titu<strong>la</strong>ción<br />
El Reg<strong>la</strong>m<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Titu<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> <strong>la</strong> Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara prevé <strong>la</strong>s formas<br />
mediante <strong>la</strong>s cuales sus egresados pued<strong>en</strong> titu<strong>la</strong>rse. El dictam<strong>en</strong> <strong>de</strong>l programa<br />
<strong>de</strong> lic<strong>en</strong>ciatura <strong>en</strong> Enfermería incluye <strong>la</strong>s sigui<strong>en</strong>tes:<br />
Desempeño académico sobresali<strong>en</strong>te. Es el reconocimi<strong>en</strong>to a los alumnos que<br />
<strong>de</strong>mostraron constancia y <strong>de</strong>dicación por el estudio <strong>de</strong> <strong>la</strong>s materias que integran<br />
el currículo <strong>de</strong> <strong>la</strong> lic<strong>en</strong>ciatura <strong>en</strong> Enfermería:<br />
• Excel<strong>en</strong>cia académica. Es <strong>la</strong> obt<strong>en</strong>ción automática <strong>de</strong>l título por los<br />
pasantes que durante su trayectoria esco<strong>la</strong>r:<br />
a) Obtuvieron un promedio global mínimo <strong>de</strong> 95.<br />
b) Aprobaron 90 por ci<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong>s unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje <strong>en</strong><br />
periodo ordinario.<br />
• Titu<strong>la</strong>ción por promedio. Es <strong>la</strong> obt<strong>en</strong>ción automática <strong>de</strong>l título por los<br />
pasantes que durante su trayectoria esco<strong>la</strong>r:<br />
a) Obtuvieron un promedio global mínimo <strong>de</strong> 90.<br />
b) Aprobaron <strong>la</strong> totalidad <strong>de</strong> <strong>la</strong>s unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje <strong>en</strong> periodo<br />
ordinario.<br />
Exám<strong>en</strong>es. Es el reconocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los alumnos como nuevos profesionales <strong>de</strong><br />
<strong>la</strong> lic<strong>en</strong>ciatura <strong>en</strong> Enfermería, mediante <strong>la</strong> aplicación <strong>de</strong> procedimi<strong>en</strong>tos teóricos<br />
y prácticos <strong>de</strong> los conocimi<strong>en</strong>tos, actitu<strong>de</strong>s y prácticas adquiridas durante su<br />
formación.<br />
• Exam<strong>en</strong> teórico-práctico. En esta modalidad, el egresado es evaluado<br />
por un grupo <strong>de</strong> profesores expertos <strong>en</strong> doc<strong>en</strong>cia clínica; el egresado<br />
pone <strong>en</strong> juego sus compet<strong>en</strong>cias profesionales para brindar<br />
60
Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />
cuidado integral a un usuario <strong>de</strong> los servicios <strong>de</strong> salud <strong>en</strong> tiempo<br />
y esc<strong>en</strong>ario real, y da evid<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> dominio <strong>de</strong> <strong>la</strong> metodología <strong>de</strong>l<br />
proceso <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería. La evaluación se <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong> <strong>en</strong> cualquier institución<br />
<strong>de</strong> salud que t<strong>en</strong>ga conv<strong>en</strong>io con <strong>la</strong> Universidad y requiere<br />
un mínimo <strong>de</strong> 60 puntos para po<strong>de</strong>r ser acreditado.<br />
• Exam<strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> lic<strong>en</strong>ciatura. Es <strong>la</strong> evaluación aplicada por el<br />
C<strong>en</strong>tro Nacional <strong>de</strong> Evaluación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Educación Superior (C<strong>en</strong>eval)<br />
a pasantes <strong>de</strong>l programa educativo <strong>de</strong> lic<strong>en</strong>ciatura <strong>en</strong> Enfermería;<br />
establece y certifica el puntaje obt<strong>en</strong>ido. Para su aplicación se requiere:<br />
a) Haber acreditado todas <strong>la</strong>s asignaturas correspondi<strong>en</strong>tes al<br />
p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> estudios.<br />
b) Obt<strong>en</strong>er como criterio <strong>de</strong> <strong>de</strong>sempeño satisfactorio o sobresali<strong>en</strong>te,<br />
pl<strong>en</strong>am<strong>en</strong>te acreditado por el organismo.<br />
• Exam<strong>en</strong> <strong>de</strong> capacitación profesional o técnico profesional. Es <strong>la</strong> <strong>de</strong>f<strong>en</strong>sa<br />
oral <strong>de</strong> un trabajo <strong>de</strong> investigación sobre un conjunto <strong>de</strong> asignaturas o<br />
campos <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l currículo <strong>de</strong> <strong>la</strong> carrera.<br />
Producción <strong>de</strong> materiales educativos. Estas modalida<strong>de</strong>s están ori<strong>en</strong>tadas a<br />
reconocer a los alumnos que <strong>de</strong>mostraron interés por <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>r conocimi<strong>en</strong>tos<br />
y habilida<strong>de</strong>s <strong>en</strong> el campo <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>en</strong>señanza y le <strong>de</strong>dicaron tiempo extraordinario<br />
a ello. Requiere:<br />
a) Demostrar su perman<strong>en</strong>cia mínima <strong>de</strong> dos años <strong>en</strong> el área disciplinaria.<br />
b) Haber obt<strong>en</strong>ido un promedio global mínimo <strong>de</strong> 85.<br />
c) Pres<strong>en</strong>tar refer<strong>en</strong>cia y copia <strong>de</strong> su participación <strong>en</strong> un trabajo publicado.<br />
• Guías com<strong>en</strong>tadas o ilustradas. Son docum<strong>en</strong>tos pedagógicos <strong>de</strong> carácter<br />
61
C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
ori<strong>en</strong>tador, cuyo objetivo es facilitar el proceso <strong>de</strong> <strong>en</strong>señanza-apr<strong>en</strong>dizaje<br />
con base <strong>en</strong> el diseño <strong>de</strong> técnicas, manuales, programas y procedimi<strong>en</strong>tos<br />
para el apoyo <strong>de</strong> cont<strong>en</strong>idos disciplinarios <strong>de</strong> un programa específico<br />
<strong>de</strong> curso o asignatura. Pued<strong>en</strong> ser: textos, prototipos didácticos, audiovisuales,<br />
o instructivos para prácticas <strong>de</strong> <strong>la</strong>boratorio y taller.<br />
• Paquete didáctico. Es una investigación educativa cuyo producto sirve <strong>de</strong><br />
apoyo didáctico para una disciplina específica.<br />
• Propuestas pedagógicas. Es un proyecto <strong>de</strong> innovación <strong>en</strong> el campo pedagógico,<br />
mediante propuestas <strong>de</strong> estudios e interv<strong>en</strong>ción <strong>en</strong> aspectos<br />
teóricos, metodológicos, instrum<strong>en</strong>tales, <strong>de</strong> cont<strong>en</strong>ido y organización esco<strong>la</strong>r.<br />
• Trabajo monográfico <strong>de</strong> actualización. Son docum<strong>en</strong>tos prácticos para<br />
ori<strong>en</strong>tadores profesionales y <strong>de</strong>b<strong>en</strong> incluir datos sistematizados, t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>tes<br />
a <strong>la</strong> constante actualización <strong>de</strong> materiales y métodos aplicados a <strong>la</strong><br />
disciplina <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería.<br />
• Seminario <strong>de</strong> titu<strong>la</strong>ción. Se dirige al personal egresado <strong>de</strong> <strong>la</strong> Universidad<br />
<strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara que no ha obt<strong>en</strong>ido su título profesional; se les proporciona<br />
una metodología g<strong>en</strong>eral y técnicas específicas <strong>de</strong> trabajo para <strong>la</strong><br />
pres<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> productos docum<strong>en</strong>tales.<br />
Tesis, tesina e informes<br />
• Tesis. Es un trabajo <strong>de</strong> investigación inédito que g<strong>en</strong>era nuevos conocimi<strong>en</strong>tos,<br />
métodos e interpretaciones sobre aspectos <strong>de</strong> una realidad<br />
social <strong>de</strong>terminada; el producto final pue<strong>de</strong> ser un proyecto, un prototipo<br />
o un mo<strong>de</strong>lo.<br />
62
Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />
• Tesina. Es un trabajo escrito no exhaustivo sobre un tema específico disciplinario;<br />
<strong>de</strong>be cont<strong>en</strong>er <strong>de</strong> 45 a 60 cuartil<strong>la</strong>s.<br />
• Informe <strong>de</strong> prácticas profesionales. En éste el pasante manifiesta los problemas<br />
que <strong>en</strong>fr<strong>en</strong>tó <strong>en</strong> el ejercicio <strong>de</strong> su profesión y <strong>la</strong>s medidas para<br />
solucionarlos; <strong>en</strong> esta opción se <strong>de</strong>b<strong>en</strong> acreditar dos años <strong>de</strong> práctica<br />
profesional.<br />
• Informe <strong>de</strong>l servicio social. Es un reporte para explicar cómo el alumno<br />
aplicó los conocimi<strong>en</strong>tos adquiridos y los nuevos que asimiló, con resultados<br />
<strong>de</strong> su experi<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> el lugar don<strong>de</strong> prestó su servicio social<br />
Acreditación <strong>de</strong> <strong>la</strong> lic<strong>en</strong>ciatura <strong>en</strong> Enfermería<br />
En esta lic<strong>en</strong>ciatura se ha <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>do un programa <strong>de</strong> mejora continua para<br />
obt<strong>en</strong>er criterios <strong>de</strong> calidad y excel<strong>en</strong>cia educativa, disminuir <strong>la</strong>s situaciones <strong>de</strong><br />
riesgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> trayectoria esco<strong>la</strong>r y fortalecer el egreso. Ello le valió el reconocimi<strong>en</strong>to<br />
<strong>de</strong> organismos externos que han visitado sus insta<strong>la</strong>ciones y verificado<br />
su proceso educativo. La lic<strong>en</strong>ciatura mereció <strong>la</strong> acreditación <strong>de</strong> programa <strong>de</strong><br />
calidad por parte <strong>de</strong> <strong>la</strong> Comisión Mexicana para <strong>la</strong> Acreditación a Carreras <strong>de</strong><br />
Enfermería (Comace) <strong>en</strong> mayo <strong>de</strong> 2006, con una vig<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> cinco años, y <strong>de</strong>l<br />
Comité Interinstitucional <strong>de</strong> Evaluación a <strong>la</strong> Educación Superior (CIEES) con<br />
nivel 1, <strong>en</strong> mayo <strong>de</strong> 2007.<br />
Opciones <strong>la</strong>borales <strong>de</strong> <strong>de</strong>sempeño profesional<br />
La <strong>en</strong>fermería ha evolucionado: <strong>de</strong> ser una tarea altruista, un oficio provisto<br />
<strong>de</strong> herrami<strong>en</strong>tas técnicas, se convirtió <strong>en</strong> una profesión, cuyas La Enfermería<br />
ti<strong>en</strong>e como finalidad proporcionar cuidados <strong>de</strong> óptimo nivel ci<strong>en</strong>tífico, humano<br />
y profesional, que respondan a <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s físicas, psíquicas y espirituales<br />
63
C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
<strong>de</strong> cada uno <strong>de</strong> los paci<strong>en</strong>tes. Cactivida<strong>de</strong>s especializadas <strong>de</strong>fin<strong>en</strong> su id<strong>en</strong>tidad.<br />
Su misión es proporcionar una at<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> calidad al ser humano fr<strong>en</strong>te a los<br />
procesos <strong>de</strong> salud-<strong>en</strong>fermedad que pueda experim<strong>en</strong>tar a lo <strong>la</strong>rgo <strong>de</strong>l ciclo vital.<br />
Para ello, requiere formación ci<strong>en</strong>tífico- técnica, habilida<strong>de</strong>s y <strong>de</strong>strezas que le<br />
permitan at<strong>en</strong><strong>de</strong>r <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>la</strong> persona, <strong>la</strong> familia y <strong>la</strong> comunidad, e<br />
interv<strong>en</strong>ir <strong>de</strong> manera holística situaciones <strong>de</strong> salud-<strong>en</strong>fermedad. Sus funciones,<br />
responsabilidad y autoridad <strong>la</strong>s <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong>s distintas áreas asist<strong>en</strong>ciales, administrativas,<br />
doc<strong>en</strong>tes y <strong>de</strong> investigación, <strong>en</strong> los ámbitos <strong>de</strong> <strong>la</strong> iniciativa pública,<br />
privada o como trabajo in<strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te.<br />
La creci<strong>en</strong>te <strong>de</strong>manda <strong>de</strong> profesionales <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería <strong>en</strong> el mundo docum<strong>en</strong>ta<br />
que, <strong>de</strong> no existir estrategias c<strong>la</strong>ras para <strong>la</strong> formación <strong>de</strong> recursos humanos<br />
<strong>en</strong> este sector, se podría sufrir un déficit <strong>en</strong> el corto p<strong>la</strong>zo <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermeras y<br />
<strong>en</strong>fermeros para at<strong>en</strong><strong>de</strong>r <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s <strong>en</strong> <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>tes regiones, <strong>en</strong> particu<strong>la</strong>r<br />
<strong>en</strong> el Occid<strong>en</strong>te. Lo anterior p<strong>la</strong>ntea un panorama ocupacional atractivo para<br />
el futuro profesional <strong>de</strong> esta disciplina.<br />
El ejercicio profesional <strong>de</strong>l lic<strong>en</strong>ciado <strong>en</strong> Enfermería respon<strong>de</strong> a cuatro gran<strong>de</strong>s<br />
rubros ocupacionales: el asist<strong>en</strong>cial, el administrativo, el doc<strong>en</strong>te y el <strong>de</strong> investigación.<br />
Desarrol<strong>la</strong> actuaciones: propias, que se basan <strong>en</strong> responsabilida<strong>de</strong>s<br />
inher<strong>en</strong>tes a su área <strong>de</strong> compromiso, sin existir otro tipo <strong>de</strong> trabajador que pueda<br />
llevar<strong>la</strong>s a cabo, y <strong>de</strong>rivadas, <strong>la</strong>s cuales asume por <strong>de</strong>legación y co<strong>la</strong>boración<br />
con otros profesionales con los que trabaja.<br />
En esta dinámica, se inserta <strong>en</strong> el ámbito asist<strong>en</strong>cial <strong>de</strong> acuerdo con tres<br />
niveles <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción:<br />
• En el primero, <strong>la</strong>s acciones que <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong> son primordialm<strong>en</strong>te para preservar<br />
<strong>la</strong> salud, <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción es ambu<strong>la</strong>toria y los recursos son <strong>de</strong> poca<br />
complejidad.<br />
• En el segundo, <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción es ambu<strong>la</strong>toria y hospita<strong>la</strong>ria <strong>en</strong> <strong>la</strong>s especialida<strong>de</strong>s<br />
<strong>de</strong> medicina, pediatría, cirugía y ginecoobstetricia. El profesional<br />
64
Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>en</strong>fermería se integra, <strong>en</strong> co<strong>la</strong>boración con el equipo interdisciplinario<br />
<strong>de</strong> salud, para resolver problemas <strong>de</strong> salud-<strong>en</strong>fermedad <strong>de</strong>l usuario, y<br />
<strong>en</strong> el proceso <strong>de</strong> gestión <strong>de</strong> los recursos para lograr mant<strong>en</strong>er o consolidar<br />
<strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> los servicios.<br />
• En el tercero, el profesional <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería co<strong>la</strong>bora <strong>en</strong> el diagnóstico y<br />
tratami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> problemas <strong>de</strong> salud; brinda cuidado especializado según<br />
<strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s <strong>de</strong>l usuario; administra recursos, realiza investigación y<br />
co<strong>la</strong>bora <strong>en</strong> <strong>la</strong> formación y capacitación <strong>de</strong> recursos humanos <strong>en</strong> <strong>la</strong> disciplina.<br />
Asimismo, pue<strong>de</strong> incorporarse <strong>en</strong> el ámbito <strong>la</strong>boral empresarial o <strong>en</strong> el ejercicio<br />
in<strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te, como profesor, consultor, consejero o asesor <strong>en</strong> problemas<br />
concretos <strong>de</strong> salud, <strong>de</strong> acuerdo con <strong>la</strong>s regu<strong>la</strong>ciones y disposiciones propias <strong>de</strong><br />
<strong>la</strong> disciplina.<br />
Se asume que para alcanzar una formación que se ajuste a estas exig<strong>en</strong>cias,<br />
el proceso <strong>en</strong>señanza-apr<strong>en</strong>dizaje <strong>de</strong> este programa <strong>de</strong>be utilizar estrategias<br />
que contribuyan al afianzami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> conocimi<strong>en</strong>tos que permitan una aplicación<br />
práctica consolidada <strong>en</strong> los campos clínicos, don<strong>de</strong> el alumno se integre<br />
al proceso <strong>de</strong> <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción y el cuidado <strong>de</strong> los usuarios que solicitan servicio <strong>en</strong><br />
los c<strong>en</strong>tros hospita<strong>la</strong>rios.<br />
65
C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
Bibliografía<br />
CISS. “Marco conceptual <strong>de</strong>l servicio social universitario. Comisión Interuniversitaria<br />
<strong>de</strong> Servicio Social”, Cua<strong>de</strong>rno <strong>de</strong> trabajo, núm.3, pp. 15-16.<br />
González, G. M. y cols. “La profesionalización <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>en</strong>fermería <strong>en</strong> el siglo XX <strong>en</strong><br />
el estado <strong>de</strong> Jalisco”. Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara/CUCS, 2000.<br />
Ley G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> Salud. Leyes y códigos <strong>de</strong> México, décimo tercera edición actualizada.<br />
México, 2004.<br />
Ley Orgánica <strong>de</strong> <strong>la</strong> Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara, 2004.<br />
Marriner Tomey, Ann y Martha Raile Alligood. Mo<strong>de</strong>los y teorías <strong>en</strong> <strong>en</strong>fermería,<br />
sexta edición. Madrid, 2007.<br />
Secretaría <strong>de</strong> Salud. “Compi<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> docum<strong>en</strong>tos técnico-normativos para el<br />
<strong>de</strong>sarrollo académico y operativo <strong>de</strong>l servicio social <strong>de</strong> Enfermería 1996”.<br />
Norma Oficial Mexicana NOM-234-SSA1-2003, Utilización <strong>de</strong> campos clínicos<br />
para ciclos clínicos e internado <strong>de</strong> pregrado. Consultado <strong>en</strong> http://www.salud.<br />
gob.mx/unida<strong>de</strong>s/cdi/nom/234ssa103.html<br />
Compi<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> docum<strong>en</strong>tos técnico-normativos para el <strong>de</strong>sarrollo académico y<br />
operativo <strong>de</strong>l servicio social <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería. Subsecretaría <strong>de</strong> Servicios <strong>de</strong> Salud-<br />
Dirección G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> Enseñanza, 1996. Consultado <strong>en</strong> www.secretaria<strong>de</strong>salud.<br />
gob.mx<br />
Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara. Tradición, formación, resultados. México, 2010.<br />
66
Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />
Capítulo II “El C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud”, <strong>en</strong> Guía <strong>de</strong>l alumno<br />
2007 “A”. México, 2007.<br />
P<strong>la</strong>n <strong>de</strong> estudios <strong>de</strong> <strong>la</strong> lic<strong>en</strong>ciatura <strong>en</strong> Enfermería, dictam<strong>en</strong> <strong>de</strong>l 13 <strong>de</strong> marzo <strong>de</strong><br />
2000, CUCS.<br />
P<strong>la</strong>n estratégico <strong>de</strong> trabajo <strong>de</strong> <strong>la</strong> Aca<strong>de</strong>mia <strong>de</strong> Doc<strong>en</strong>cia Clínica y <strong>de</strong> Campo.<br />
Programa <strong>de</strong> lic<strong>en</strong>ciatura <strong>en</strong> Enfermería, CUCS, 2004.<br />
Reg<strong>la</strong>m<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Titu<strong>la</strong>ción, dictam<strong>en</strong> NOR/96/1047 por el H. Consejo G<strong>en</strong>eral<br />
<strong>Universitario</strong> <strong>en</strong> sesión <strong>de</strong>l 10 <strong>de</strong> agosto <strong>de</strong> 1996. Consultado <strong>en</strong> http://secgral.<br />
udg.mx/normatividad/ng<strong>en</strong>eral/Reg<strong>la</strong>m<strong>en</strong>toG<strong>en</strong>eral<strong>de</strong>Titu<strong>la</strong>cion.pdf<br />
Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara. Tradición, formación resultados (2010). México:<br />
Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara.<br />
Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara-CUCS (2007) Capítulo II. El C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong><br />
<strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud, <strong>en</strong> Guía <strong>de</strong>l alumno 2007 “A”. México: Universidad <strong>de</strong><br />
Guada<strong>la</strong>jara.<br />
67
C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
ANEXOS<br />
RECTORÍA<br />
Directorio<br />
Rector<br />
Dr. Jaime Andra<strong>de</strong> Vil<strong>la</strong>nueva<br />
Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio A, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5200<br />
drjandra<strong>de</strong>v@cucs.udg.mx<br />
Secretaria particu<strong>la</strong>r <strong>de</strong>l rector<br />
drjandra<strong>de</strong>v@cucs.udg.mx<br />
Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio A, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5200, ext. 33606<br />
beatrizc@cucs.udg.mx<br />
Secretaria <strong>de</strong> Rectoría<br />
Lic. Adriana Elizabeth Díaz Barba<br />
Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio A, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5200, ext. 33601<br />
adriana.diaz@cucs.udg.mx<br />
Comunicación Social<br />
LAAV. Enrique Del Moral Rodríguez<br />
Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio A, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5200, ext. 33803<br />
e<strong>de</strong>lmoral@cucs.udg.mx<br />
SECRETARÍA ACADÉMICA<br />
Secretario académico<br />
Mtro. Rogelio Zambrano Guzmán<br />
Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio A, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5225, 1058-5226 y 1058-5227<br />
rogelio@cucs.udg.mx<br />
Coordinación <strong>de</strong> P<strong>la</strong>neación<br />
Mtra. Irma Susana Pérez García<br />
Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio Q, primer nivel, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5200 y 1058-5866, exts. 33861 y 33862<br />
isperez@cucs.udg.mx<br />
Coordinación <strong>de</strong> Investigación<br />
Dr. Adrián Daneri Navarro<br />
Sierra Mojada 950, edificio P, primer nivel, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5200, ext. 33871<br />
daneri@cucs.udg.mx<br />
Coordinación <strong>de</strong> Posgrado<br />
Dra. Mónica Vázquez <strong>de</strong>l Mercado<br />
Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio P, cuarto nivel, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5200, ext. 33912<br />
posgrado@cucs.udg.mx<br />
Coordinación <strong>de</strong> Especialida<strong>de</strong>s<br />
Dr. Eusebio Angulo Castel<strong>la</strong>nos<br />
Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio V, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5200, ext. 33866<br />
anguloc@cucs.udg.mx<br />
Coordinación <strong>de</strong> Servicios Académicos<br />
Mtra. Fabio<strong>la</strong> <strong>de</strong> Santos Ávi<strong>la</strong><br />
Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio Q, primer nivel, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5315, ext. 33894, fax: 33896<br />
fsantos@cucs.udg.mx<br />
68
Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />
Unidad <strong>de</strong> Becas e Intercambio Académico<br />
Dr. Esteban González Díaz<br />
Terraza Norte <strong>de</strong> <strong>la</strong> Asociación Médica <strong>de</strong> Jalisco<br />
Sierra Nevada 910, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5249 directo, y 1058-5200, exts. 33776 y 33775<br />
esteban.gonzalez@cucs.udg.mx<br />
Unidad <strong>de</strong> Desarrollo Bibliotecario<br />
Mtro. Raúl Armando Romero Esquivel<br />
Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio R, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5256 directo, y 1058-5200, ext. 33772<br />
romeroe@cucs.udg.mx<br />
Coordinación <strong>de</strong> Tecnologías para el Apr<strong>en</strong>dizaje<br />
Dr. Igor Martín Ramos Herrera<br />
Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio Q, piso -1, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5200, ext. 33780<br />
iramos@cucs.udg.mx<br />
Coordinación <strong>de</strong> Ext<strong>en</strong>sión<br />
Dr. Marco Antonio Castillo Morán<br />
Sierra Nevada 1067, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5241 directo, ext. 33943<br />
maracamo@hotmail.com<br />
Unidad Editorial<br />
Lic. Moisés Romero Vargas<br />
C<strong>en</strong>tro Médico, puerta 18, edificio L, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5200, ext. 34128<br />
editorialcucs@gmail.com<br />
SECRETARÍA ADMINISTRATIVA<br />
Secretario administrativo<br />
Mtra. Saralyn López y Taylor<br />
Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio A, p<strong>la</strong>nta alta, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5200<br />
saralyn.lopez@cucs.udg.mx<br />
Coordinación <strong>de</strong> Control Esco<strong>la</strong>r<br />
Lic. Lucía Paz Navarro<br />
Sierra Mojada 950, puerta 3, edificio N, p<strong>la</strong>nta baja, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5234 y 1058-5200, exts. 33810 y 33809<br />
lpaz@cucs.udg.mx<br />
Unidad <strong>de</strong> Ingreso<br />
Lic. Rosa María Carranza Ibarra<br />
Sierra Mojada 950, puerta 3, edificio N, p<strong>la</strong>nta baja, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5200, ext. 33816<br />
rosam.carranza@cucs.udg.mx<br />
Coordinación <strong>de</strong> Servicios G<strong>en</strong>erales<br />
Arq. José <strong>de</strong> Jesús Castro Ochoa<br />
Sierra Mojada 950, puerta 18, edificio K, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5200, ext. 33837<br />
jesus.castro@cucs.udg.mx<br />
Unidad <strong>de</strong> Mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to y Conservación<br />
Ing. Andrés Ariel González Huerta<br />
Sierra Mojada 950, puerta 18, edificio K, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5200, ext. 34048<br />
andres.a.gonzalez@cucs.udg.mx<br />
Unidad <strong>de</strong> Adquisiciones y Suministros<br />
Lic. Gloria Esther Hernán<strong>de</strong>z Lomelí<br />
Sierra Mojada 950, puerta 18, edificio K, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5200, ext. 33840<br />
69
C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
gloria.hernan<strong>de</strong>z@cucs.udg.mx<br />
Coordinación <strong>de</strong> Finanzas<br />
LCP. Verónica Fabio<strong>la</strong> Rojas Leal<br />
Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio Q, primer nivel, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5200, ext. 33825<br />
veronica.rojas@cucs.udg.mx<br />
Unidad <strong>de</strong> Nómina<br />
Lic. Luis Miguel <strong>de</strong> <strong>la</strong> Torre Zambrano<br />
Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio Q, primer nivel, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5251, ext. 33826<br />
luist@cucs.udg.mx<br />
Unidad <strong>de</strong> Contabilidad<br />
LCP María <strong>de</strong>l Carm<strong>en</strong> Robledo Cabrera<br />
Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio Q, primer nivel, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5200, ext. 33831<br />
carm<strong>en</strong>.robledo@cucs.udg.mx<br />
Coordinación <strong>de</strong> Personal<br />
Dr. Jorge Gregorio Bautista López<br />
Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio A, p<strong>la</strong>nta baja, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5200, ext. 33846<br />
jorge.bautista@cucs.udg.mx<br />
Unidad <strong>de</strong> Personal Académico<br />
Mtro. Francisco Yáñez López<br />
Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio A, p<strong>la</strong>nta baja, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5243, ext. 33850<br />
francisco.yanez@cucs.udg.mx<br />
Unidad <strong>de</strong> Personal Administrativo<br />
LAE Silvia Lour<strong>de</strong>s Quintero Hernán<strong>de</strong>z<br />
Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio A, p<strong>la</strong>nta baja, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5243, ext. 33852<br />
silvia.quintero@cucs.udg.mx<br />
DIVISIÓN DE DISCIPLINAS BÁSICAS PARA LA SALUD<br />
Director <strong>de</strong> División<br />
Dr. Juan Víctor Manuel Lara Vélez<br />
Sierra Mojada 950, puerta 1, edificio N, p<strong>la</strong>nta baja, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5258 y 1058-5200, ext. 33625<br />
victorl@cucs.udg.mx<br />
Secretario <strong>de</strong> <strong>la</strong> División<br />
Mtro. Luis Arturo González Lozano<br />
Sierra Mojada 950, puerta 3, edificio N, p<strong>la</strong>nta baja, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5200, ext. 33624<br />
arturo.glozano@cucs.udg.mx<br />
Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Psicología Básica<br />
Dra. Elsy C<strong>la</strong>udia Chan Gamboa<br />
Sierra Mojada 950, puerta 16, edificio I, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5200, exts. 33945 y 33947<br />
c<strong>la</strong>udia.chan@cucs.udg.mx<br />
Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Morfología<br />
Dr. Mauricio Bañuelos Rizo<br />
Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio C, primer nivel, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5322, exts. 33631 y 33632<br />
mauricio.banuelos@cucs.udg.mx<br />
Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Fisiología<br />
Dr. Ernesto Germán Cardona Muñoz<br />
70
Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio P, primer nivel, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5322, ext. 33643<br />
cardona@cucs.udg.mx<br />
Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Microbiología y Patología<br />
Dra. Gabrie<strong>la</strong> Guadalupe Carrillo Núñez<br />
Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio O, p<strong>la</strong>nta baja, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5200, ext. 33663<br />
gabrie<strong>la</strong>.carillo@cucs.udg.mx<br />
Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Neuroci<strong>en</strong>cias<br />
Dr. Rodrigo Ramos Zúñiga<br />
Sierra Mojada 950, puerta 3, edificio N, p<strong>la</strong>nta baja, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5200, exts. 33675, 33674; fax: 33676<br />
rodrigor@c<strong>en</strong>car.udg.mx<br />
Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias Sociales<br />
Dr. Osmar Matsui Santana<br />
Sierra Mojada 950, puerta 3, edificio N, primer nivel, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5200, ext. 33683<br />
omatsui@cucs.udg.mx<br />
Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Disciplinas Filosófico, Metodológico e Instrum<strong>en</strong>tales<br />
Dra. <strong>en</strong> C. Patricia Lorelei M<strong>en</strong>doza Roaf<br />
Sierra Mojada 950, edificio N, p<strong>la</strong>nta alta, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5200, ext. 33697<br />
Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Biología Molecu<strong>la</strong>r y G<strong>en</strong>ómica<br />
Dr. <strong>en</strong> C. Juan S. Arm<strong>en</strong>dáriz Borunda<br />
Sierra Mojada 950, edificio P, p<strong>la</strong>nta baja, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5287 y 1058-5800, exts. 33644 y 33648<br />
arm<strong>en</strong>dbo@cucs.udg.mx<br />
DIVISIÓN DE DISCIPLINAS CLÍNICAS PARA LA SALUD<br />
Director <strong>de</strong> División<br />
Dr. Oscar Aguirre Jáuregui<br />
Juan Díaz Covarrubias y Salvador Quevedo y Zubieta, edificio C, p<strong>la</strong>nta baja<br />
1058-5302 y 1058-5200, ext. 33702; fax: 33704<br />
oaguirre@cucs.udg.mx<br />
Secretario <strong>de</strong> División<br />
Dra. Ana Esther Mercado González<br />
Juan Díaz Covarrubias y Salvador Quevedo y Zubieta, edificio C, p<strong>la</strong>nta baja<br />
1058-5200, ext. 33703<br />
ana.mercado@cucs.udg.mx<br />
Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Clínicas Médicas<br />
Dr. Eduardo Angel Madrigal <strong>de</strong> León<br />
Hospital 320, Antiguo Hospital Civil <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />
1058-7422, ext. 33976<br />
emadrigal@cucs.udg.mx<br />
Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Clínicas <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud M<strong>en</strong>tal<br />
Mtro. José <strong>de</strong> Jesús Gutiérrez Rodríguez<br />
Sierra Mojada 950, puerta 16, edificio I, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5200, ext. 33738<br />
joseg@cucs.udg.mx<br />
Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Clínicas Odontológicas Integrales<br />
Mtro. Francisco David Soto Sánchez<br />
José Ma. Echaury y Juan Díaz Covarrubias, puerta 8, edificio B, segundo nivel<br />
1058-5200, ext. 33745<br />
francisco.soto@cucs.udg.mx<br />
Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Enfermería Clínica Integral Aplicada<br />
Mtra. Laura Margarita Padil<strong>la</strong> Gutiérrez<br />
Sierra Nevada y Monte Cáucaso, puerta 12, edificio G, primer nivel, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
71<br />
Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara
C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
1058-5200, ext. 33751<br />
lpadil<strong>la</strong>@cucs.udg.mx<br />
Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Clínicas Quirúrgicas<br />
Dr. B<strong>en</strong>jamín Robles Mariscal<br />
Hospital 320, p<strong>la</strong>nta baja, colonia El Retiro<br />
1058-7420, ext. 33973<br />
roblesb<strong>en</strong>@cucs.udg.mx<br />
http://www.cucs.udg.mx/quirurgicas/<br />
Departam<strong>en</strong>to Clínicas <strong>de</strong> <strong>la</strong> Reproducción Humana, Crecimi<strong>en</strong>to y Desarrollo Infantil<br />
Dra. Norma Argelia Quezada Figueroa<br />
Hospital 320, p<strong>la</strong>nta alta, colonia El Retiro<br />
1058-5200, ext. 33978<br />
norma.quezada@cucs.udg.mx<br />
http://www.cucs.udg.mx/reproduccion<br />
DIVISIÓN DE DISCIPLINA PARA EL DESARROLLO, PROMOCIÓN Y PRESERVACIÓN DE LA SALUD<br />
Director<br />
Dr. Alfredo <strong>de</strong> Jesús Celis <strong>de</strong> <strong>la</strong> Rosa<br />
Sierra Mojada 950, puerta 1, módulo T, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5200, ext. 33758<br />
alfredo.celis@cucs.udg.mx<br />
Secretario <strong>de</strong> <strong>la</strong> División<br />
Dra. Bárbara Vizmanos Lamotte<br />
Sierra Mojada 950, puerta 1, modulo T, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5200, ext. 33758<br />
hector.gomez@cucs.udg.mx<br />
Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Salud Pública<br />
Dr. Salvador Chávez Ramírez<br />
Sierra Mojada 950, puerta 1, edificio N, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5200, ext. 33900<br />
schavez@cucs.udg.mx<br />
Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Odontología para <strong>la</strong> Preservación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
Dr. <strong>en</strong> C. Álvaro Cruz González<br />
Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio C, primer nivel, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5246, ext. 33787<br />
acruz@cucs.udg.mx<br />
Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong>l Movimi<strong>en</strong>to Humano, Educación, Deporte, Recreación y Danza<br />
Mtro. Vic<strong>en</strong>te Teófilo Muñoz Fernán<strong>de</strong>z<br />
Boulevard Gral. Marcelino García Barragán 1421, esq. Calzada Olímpica, edificio C, p<strong>la</strong>nta baja, colonia<br />
Olímpica<br />
3562-4143, exts. 33971 y 33972<br />
teomunoz@redudg.udg.mx<br />
Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Psicología Aplicada<br />
Dr. <strong>en</strong> C. Bau<strong>de</strong>lio Lara García<br />
Sierra Nevada 950, puerta 16, edificio I, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5200, ext. 33650<br />
Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Enfermería para <strong>la</strong> At<strong>en</strong>ción, Desarrollo y Preservación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud Comunitaria<br />
Mtra. Enriqueta Guadalupe Cambero González<br />
Sierra Nevada y Monte Cáucaso, puerta 12, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5285, ext. 33795<br />
egcambero@cucs.udg.mx<br />
COORDINACIONES DE CARRERA<br />
Coordinación <strong>de</strong> <strong>la</strong> lic<strong>en</strong>ciatura <strong>en</strong> Psicología<br />
72
Mtro. Ignacio Avelino Rubio<br />
Sierra Mojada 950, puerta 16, edificio I, p<strong>la</strong>nta baja, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5254, ext. 33917<br />
ignacio.avelino@cucs.udg.mx<br />
Coordinación <strong>de</strong> <strong>la</strong> lic<strong>en</strong>ciatura <strong>en</strong> Cultura Física y Deportes<br />
Mtro. Martín Francisco González Vil<strong>la</strong>lobos<br />
3562-4141, ext. 33970<br />
martinv@cucs.udg.mx<br />
Coordinación <strong>de</strong> <strong>la</strong> lic<strong>en</strong>ciatura <strong>en</strong> Enfermería<br />
Dra. María Olga Romero Estrada<br />
Sierra Nevada y Monte Cáucaso, puerta 12, edificio F, p<strong>la</strong>nta alta<br />
1058-5200, ext. 33958; fax 3126-3620<br />
olga.romero@cucs.udg.mx<br />
Coordinación <strong>de</strong> <strong>la</strong> lic<strong>en</strong>ciatura <strong>en</strong> Odontología<br />
Dr. Héctor Ochoa Velázquez<br />
Juan Díaz Covarrubias y José María Echauri, edificio B, p<strong>la</strong>nta baja, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5299, ext. 33925<br />
hector.ochoa@cucs.udg.mx<br />
Coordinación <strong>de</strong> <strong>la</strong> lic<strong>en</strong>ciatura <strong>en</strong> Nutrición<br />
Dra. Gabrie<strong>la</strong> Macedo Ojeda<br />
Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio P, tercer nivel, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5310, ext. 33878<br />
Coordinación <strong>de</strong> <strong>la</strong> lic<strong>en</strong>ciatura <strong>en</strong> Medicina<br />
Dr. Eduardo Gómez Sánchez<br />
Sierra Mojada 950, puerta 7, edificio Q, primer nivel, colonia In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
1058-5200, ext. 33887<br />
eduardo.gomez@cucs.udg.mx<br />
Coordinación <strong>de</strong> <strong>la</strong> lic<strong>en</strong>ciatura <strong>en</strong> Enfermería Semiesco<strong>la</strong>rizada<br />
Mtra. Yo<strong>la</strong>nda Leticia Romero Mariscal<br />
Sierra Nevada y Monte Cáucaso, puerta 12, edificio F, p<strong>la</strong>nta alta<br />
1058-5200, ext.33957; fax 3126-3620<br />
romy@cucs.udg.mx<br />
Coordinación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Carrera <strong>en</strong> Enfermería<br />
Mtra. Araceli Cortés Camacho<br />
Sierra Nevada y Monte Cáucaso, edificio G, au<strong>la</strong> 6<br />
conmutador: 1058-5200; directo: 1058-5281, ext. 33956<br />
acortes@cucs.udg.mx<br />
Coordinación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Carrera <strong>de</strong> Técnico Superior <strong>Universitario</strong> <strong>en</strong> Radiología e Imag<strong>en</strong><br />
Dr. Hugo Zaragoza Agui<strong>la</strong>r<br />
Hospital 320, p<strong>la</strong>nta baja, colonia El Retiro<br />
1199-4922, ext. 33974<br />
hugo.zaragoza@cucs.udg.mx<br />
Coordinación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Carrera <strong>de</strong> Técnico Superior <strong>Universitario</strong> <strong>en</strong> Prótesis D<strong>en</strong>tal<br />
Mtro. Reynaldo III Moisés Michel Durán<br />
Salvador Quevedo y Zubieta, puerta 10, edificio C, segundo nivel<br />
1058-5200, ext.33804<br />
reynaldo.michel@cucs.udg.mx<br />
Coordinación <strong>de</strong> Enfermería Básica Semiesco<strong>la</strong>rizada<br />
Mtra. Adriana Cuél<strong>la</strong>r Espinoza<br />
Sierra Nevada y Cáucaso, edificio E, puerta 13<br />
1058-5200, ext. 33961<br />
acuel<strong>la</strong>r@cucs.udg.mx<br />
73<br />
Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara<br />
Coordinación <strong>de</strong> <strong>la</strong> carrera <strong>de</strong> Técnico Superior <strong>Universitario</strong> <strong>en</strong> Emerg<strong>en</strong>cias, Seguridad Laboral y Rescates<br />
Dr. Luis Manuel Espinosa Castillo<br />
Juan Díaz Covarrubias y Salvador Quevedo y Zubieta, edificio C, p<strong>la</strong>nta baja,<br />
1058-5200, ext. 33819
C<strong>en</strong>tro <strong>Universitario</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />
luismespinosa@cucs.udg.mx<br />
Coordinación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Carrera <strong>de</strong> Técnico Superior <strong>Universitario</strong> <strong>en</strong> Terapia Física<br />
Mtro. Alejandro Agui<strong>la</strong>r Cuel<strong>la</strong>r<br />
Sierra Mojada 950, Puerta 7, Edificio “P” Cuarto nivel, Col. In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia, C.P. 44340, Guada<strong>la</strong>jara, Jal.<br />
1058 5298 Ext. 34195<br />
agui<strong>la</strong>r@cucs.udg.mx<br />
74
75<br />
Universidad <strong>de</strong> Guada<strong>la</strong>jara