20.01.2015 Views

La sociedad civil en la planificación, implementación y monitoreo de ...

La sociedad civil en la planificación, implementación y monitoreo de ...

La sociedad civil en la planificación, implementación y monitoreo de ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

10 LA EFICACIA DE LA AYUDA<br />

■<br />

■<br />

■<br />

■<br />

Existe una visión g<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> que los<br />

trabajadores <strong>de</strong>l MdS se opon<strong>en</strong> a <strong>la</strong><br />

participación <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>sociedad</strong> <strong>civil</strong>. Muchas OSC<br />

están conv<strong>en</strong>cidas <strong>de</strong> que los responsables <strong>de</strong>l<br />

Gobierno v<strong>en</strong> a <strong>la</strong> <strong>sociedad</strong> <strong>civil</strong> como una<br />

am<strong>en</strong>aza para su prestigio y que, como<br />

resultado, “no ti<strong>en</strong><strong>en</strong> el mínimo interés” <strong>en</strong><br />

trabajar con el<strong>la</strong> 16 . Para muchos, <strong>la</strong> rivalidad<br />

<strong>en</strong>tre el MdS y <strong>la</strong>s OSC <strong>en</strong> el área <strong>de</strong> prestación<br />

<strong>de</strong> servicios es una consecu<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

condicionalidad impuesta por el Banco<br />

Mundial para aum<strong>en</strong>tar <strong>la</strong> importancia <strong>de</strong>l<br />

papel <strong>de</strong> <strong>la</strong>s OSC.<br />

Otro <strong>de</strong> los retos c<strong>la</strong>ve es <strong>la</strong> falta <strong>de</strong><br />

reconocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l valor añadido que <strong>la</strong>s OSC<br />

pued<strong>en</strong> aportar a los procesos <strong>de</strong> e<strong>la</strong>boración<br />

<strong>de</strong> políticas. A<strong>de</strong>más, <strong>la</strong>s instituciones públicas<br />

cu<strong>en</strong>tan con poco apoyo por parte <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

pob<strong>la</strong>ción, lo que g<strong>en</strong>era <strong>de</strong>sconfianza y falta<br />

<strong>de</strong> interés <strong>en</strong> <strong>la</strong> participación activa por parte<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>sociedad</strong> <strong>civil</strong>.<br />

Los donantes y el Gobierno dan un trato muy<br />

difer<strong>en</strong>te a <strong>la</strong>s ONG internacionales (OING), <strong>la</strong>s<br />

ONG locales y <strong>la</strong>s OBC. Esto resulta <strong>en</strong><br />

numerosas implicaciones prácticas, que afectan<br />

<strong>en</strong>tre otros a <strong>la</strong> asignación <strong>de</strong> recursos, el<br />

suministro <strong>de</strong> información y <strong>la</strong> participación <strong>en</strong><br />

los procesos <strong>de</strong> consulta. En g<strong>en</strong>eral, <strong>la</strong>s OBC<br />

sigu<strong>en</strong> si<strong>en</strong>do excluidas <strong>de</strong> estos procesos y<br />

no se <strong>la</strong>s consi<strong>de</strong>ra como socios igualitarios.<br />

Ninguna <strong>de</strong> <strong>la</strong>s personas <strong>en</strong>trevistadas<br />

consi<strong>de</strong>ra que <strong>la</strong> <strong>sociedad</strong> <strong>civil</strong> t<strong>en</strong>ga acceso a<br />

información sobre <strong>la</strong> ayuda. Cabe p<strong>la</strong>ntearse si<br />

<strong>la</strong> falta <strong>de</strong> transpar<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> los procesos <strong>de</strong><br />

consulta <strong>de</strong>l Gobierno, junto con <strong>la</strong><br />

incertidumbre acerca <strong>de</strong> <strong>la</strong>s opciones que ti<strong>en</strong>e<br />

<strong>la</strong> <strong>sociedad</strong> <strong>civil</strong> <strong>de</strong> participar <strong>en</strong> un exam<strong>en</strong><br />

presupuestario <strong>de</strong>l gasto público, no sólo<br />

pon<strong>en</strong> <strong>en</strong> duda <strong>la</strong> capacidad <strong>de</strong> ésta <strong>de</strong><br />

involucrarse significativam<strong>en</strong>te, sino que<br />

también contribuy<strong>en</strong> a g<strong>en</strong>erar <strong>de</strong>sconfianza<br />

fr<strong>en</strong>te al Gobierno 17 .<br />

LECCIONES APRENDIDAS Y<br />

RECOMENDACIONES<br />

■<br />

Unificar los esfuerzos <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>sociedad</strong> <strong>civil</strong> hacia<br />

un aum<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> motivación y <strong>la</strong> participación<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s organizaciones comunitarias a lo ancho<br />

<strong>de</strong> todo el país es fundam<strong>en</strong>tal y, como<br />

<strong>de</strong>muestra el éxito <strong>de</strong>l Foro Nacional <strong>de</strong> Salud,<br />

también posible. No obstante, es necesario<br />

trabajar más <strong>en</strong> <strong>la</strong> calidad y <strong>la</strong> soli<strong>de</strong>z <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

re<strong>la</strong>ciones <strong>en</strong>tre OING, ONG locales, OBC,<br />

autorida<strong>de</strong>s locales y miembros <strong>de</strong>l par<strong>la</strong>m<strong>en</strong>to<br />

para mejorar su función como alianzas. Así<br />

pues, los donantes <strong>de</strong>berían procurar apoyar <strong>la</strong><br />

■<br />

■<br />

■<br />

consolidación <strong>de</strong> asociaciones <strong>en</strong>tre <strong>la</strong><br />

<strong>sociedad</strong> <strong>civil</strong>.<br />

Como propone un repres<strong>en</strong>tante <strong>de</strong>l MdS, <strong>la</strong><br />

aprobación <strong>de</strong> nuevas políticas y p<strong>la</strong>nes por<br />

parte <strong>de</strong>l Foro Nacional <strong>de</strong> Salud <strong>de</strong>bería ser<br />

parte integral <strong>de</strong>l proceso <strong>de</strong> toma <strong>de</strong><br />

<strong>de</strong>cisiones y una condición previa obligatoria<br />

para <strong>la</strong> finalización <strong>de</strong> cualquier política o p<strong>la</strong>n<br />

<strong>en</strong> materia <strong>de</strong> salud.<br />

En lugar <strong>de</strong> esperar a que los donantes<br />

ofrezcan su apoyo a ciertas activida<strong>de</strong>s como<br />

<strong>la</strong> incid<strong>en</strong>cia política o <strong>la</strong> formación <strong>en</strong> temas<br />

<strong>de</strong> política, <strong>la</strong>s OSC <strong>de</strong>b<strong>en</strong> ser proactivas a <strong>la</strong><br />

hora <strong>de</strong> al<strong>en</strong>tar a los donantes a incluir <strong>la</strong><br />

formación <strong>en</strong> incid<strong>en</strong>cia política <strong>en</strong> su ag<strong>en</strong>da.<br />

<strong>La</strong>s re<strong>la</strong>ciones <strong>en</strong>tre los gobiernos y <strong>la</strong>s ONG<br />

suministradoras <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción <strong>en</strong> salud <strong>de</strong>berían<br />

pasar a estar caracterizadas por <strong>la</strong><br />

co<strong>la</strong>boración y <strong>la</strong> complem<strong>en</strong>tariedad <strong>en</strong> lugar<br />

<strong>de</strong> por <strong>la</strong> compet<strong>en</strong>cia y <strong>la</strong> rivalidad. Los<br />

donantes pued<strong>en</strong> facilitar este proceso<br />

subrayando <strong>en</strong> su diálogo político regu<strong>la</strong>r con<br />

los gobiernos <strong>la</strong> importancia <strong>de</strong> <strong>la</strong>s OSC como<br />

proveedores <strong>de</strong> servicios, <strong>en</strong> especial a <strong>la</strong> hora<br />

<strong>de</strong> acercar <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción <strong>en</strong> salud a <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción<br />

<strong>de</strong> zonas ais<strong>la</strong>das o <strong>en</strong> situación <strong>de</strong><br />

marginalidad.<br />

Mozambique 18<br />

El P<strong>la</strong>n <strong>de</strong> Desarrollo quinqu<strong>en</strong>al 2010-2014 <strong>de</strong><br />

Mozambique, <strong>la</strong>nzado a principios <strong>de</strong>l año 2010,<br />

establece como prioridad <strong>la</strong> mejora <strong>de</strong>l acceso a los<br />

servicios sociales básicos incluida <strong>la</strong> salud, <strong>en</strong><br />

particu<strong>la</strong>r <strong>de</strong> cara a <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción rural. El marco<br />

político <strong>en</strong> materia <strong>de</strong> salud <strong>de</strong> Mozambique está<br />

articu<strong>la</strong>do <strong>en</strong> distintos docum<strong>en</strong>tos <strong>en</strong>tre los que<br />

consta el P<strong>la</strong>n Estratégico <strong>de</strong>l Sector <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud<br />

2007-2012 (PESS) y los cuales se articu<strong>la</strong>n <strong>en</strong> torno<br />

a principios básicos como at<strong>en</strong>ción primaria <strong>en</strong><br />

salud, equidad y una mejor calidad <strong>de</strong> los servicios.<br />

El p<strong>la</strong>n gubernam<strong>en</strong>tal m<strong>en</strong>ciona el fortalecimi<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> participación <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>sociedad</strong> <strong>civil</strong> como una<br />

prioridad c<strong>la</strong>ve <strong>en</strong> los próximos años. <strong>La</strong> involucración<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>sociedad</strong> <strong>civil</strong> <strong>en</strong> Mozambique ha mejorado <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong>s últimas décadas, <strong>en</strong> parte gracias a <strong>la</strong>s<br />

exig<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> los donantes que han al<strong>en</strong>tado al<br />

Gobierno a, a su vez, promover <strong>la</strong> participación <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

<strong>sociedad</strong> <strong>civil</strong> <strong>en</strong> los procesos <strong>de</strong> p<strong>la</strong>nificación.<br />

En el año 2010, un 44% <strong>de</strong>l presupuesto nacional <strong>de</strong><br />

salud prov<strong>en</strong>ía <strong>de</strong> financiación externa, una cifra<br />

m<strong>en</strong>or que el 73% <strong>de</strong>l año 2008 19 . En otras pa<strong>la</strong>bras,<br />

los fondos prov<strong>en</strong>i<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> <strong>la</strong> ayuda son una parte<br />

16 Entrevista con Margarita Posada, Coordinadora <strong>de</strong>l Foro Nacional <strong>de</strong> Salud y repres<strong>en</strong>tante <strong>de</strong> <strong>la</strong> Alianza <strong>de</strong> Ciudadanos Contra <strong>la</strong> Privatización <strong>de</strong> <strong>la</strong> Salud.<br />

17 Cabe m<strong>en</strong>cionar que el escaso acceso a información se <strong>de</strong>be <strong>en</strong> parte a <strong>la</strong> <strong>de</strong>bilidad <strong>de</strong> los sistemas <strong>de</strong> información, <strong>de</strong> modo que el acceso a<br />

información fiable es difícil para todos los actores involucrados.<br />

18 Esta sección está basada <strong>en</strong> <strong>en</strong>trevistas realizadas <strong>en</strong> Mozambique a los repres<strong>en</strong>tantes <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>sociedad</strong> <strong>civil</strong> y recurre <strong>en</strong> bu<strong>en</strong>a parte al informe sobre <strong>la</strong><br />

eficacia <strong>de</strong> <strong>la</strong> ayuda <strong>en</strong> Mozambique <strong>de</strong> ApSG/DSW.<br />

19 <strong>La</strong> razón principal <strong>de</strong> este <strong>de</strong>sc<strong>en</strong>so es que <strong>la</strong> financiación <strong>de</strong>l Fondo Global ha pasado a t<strong>en</strong>er carácter no presupuestario tras muchos años <strong>de</strong> estar<br />

incluida <strong>en</strong> el presupuesto nacional <strong>de</strong> salud.<br />

ACCIÓN POR LA<br />

SALUD GLOBAL<br />

PLENA FINANCIACIÓN<br />

SISTEMAS SANITARIOS FORTALECIDOS<br />

ACCESO UNIVERSAL

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!