marÃa luisa fernández - Biblioteca Centro de Documentación - Artium
marÃa luisa fernández - Biblioteca Centro de Documentación - Artium
marÃa luisa fernández - Biblioteca Centro de Documentación - Artium
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
MARÍA LUISA FERNÁNDEZ<br />
María Luisa Fernán<strong>de</strong>z.<br />
1<br />
ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />
http://www.artium.org/biblioteca.html
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
MARÍA LUISA FERNÁNDEZ<br />
BIOGRAFÍA<br />
María Luisa Fernán<strong>de</strong>z Olivera nace en Villarejo <strong>de</strong> Órbigo, León, en 1955.<br />
Des<strong>de</strong> pequeña dibuja y tiene contacto con la labor artesanal <strong>de</strong> sus abuelos.<br />
Si bien comienza a formarse como<br />
<strong>de</strong>lineante y <strong>de</strong>coradora, finalmente <strong>de</strong>ci<strong>de</strong><br />
estudiar en la Facultad <strong>de</strong> Bellas Artes <strong>de</strong><br />
Bilbao. Siendo aún estudiante, en 1978<br />
exactamente, comienza a trabajar con Juan Luis<br />
Moraza, estudiante también en el mismo centro.<br />
Es en 1979, una vez finalizados sus estudios,<br />
cuando forma junto a Moraza el grupo CVA<br />
(<strong>Centro</strong> <strong>de</strong> Vigilancia Artística).<br />
Marisa Fernán<strong>de</strong>z ha vivido en Vitoria-<br />
Gasteiz y en Bilbao y actualmente es profesora<br />
en la Facultad <strong>de</strong> Bellas Artes <strong>de</strong> Pontevedra, en<br />
la Universidad <strong>de</strong> Vigo.<br />
Imagen <strong>de</strong> la artista.<br />
2<br />
ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />
http://www.artium.org/biblioteca.html
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
EXPOSICIONES INDIVIDUALES (selección)<br />
1993 Burlas expresionistas, Trayecto Galería, Vitoria-Gasteiz.<br />
1991 Galería Berini, Barcelona.<br />
1990 Galería Oliva Arauna, Madrid.<br />
1989 Galería Rita García, Valencia.<br />
1988 Galería Oliva Mara, Madrid.<br />
1986 Casa <strong>de</strong> Cultura, Basauri.<br />
Herrikasarte, Mungia.<br />
1983 Cicatriu a la matriu. Metronom, Barcelona.<br />
Arte<strong>de</strong>r, Bilbao.<br />
1982 Aula <strong>de</strong> Cultura CAM, Bilbao.<br />
P.V. Instalaciones. Sala <strong>de</strong> Cultura CAN, Pamplona.<br />
Conferencia (conferencia-acción). Casa <strong>de</strong> Cultura, Vitoria-Gasteiz.<br />
EXPOSICIONES COLECTIVAS (selección)<br />
2000 Indoméstico = Undomestic. Imatra, Bilbao.<br />
1990 Sculture, CREDAC. Ivry, París.<br />
1989 Jeunes sculpteurs espagnols. (A Ras <strong>de</strong> Suelo, <strong>de</strong> Espaldas a la Pared).<br />
Centre Albert Borschette, Bruselas.<br />
ARCO’89. Galería Oliva, Madrid.<br />
Kunst Rai’89. Galería Oliva Arauna.<br />
Euroarte. Encontro Europeo. Guimaraes, Portugal.<br />
Siete escultores. Galería Javier Gastarver, Palma <strong>de</strong> Mallorca.<br />
Generación <strong>de</strong> los 80. Escultura, Museo <strong>de</strong> Bellas Artes <strong>de</strong> Álava;<br />
Santan<strong>de</strong>r, Museo <strong>de</strong> Bellas Artes; Sala Amos Salvador, Logroño.<br />
1988 Escultura española actual. Palacio <strong>de</strong> Sástago, Zaragoza.<br />
Interarte’88. Galería Oliva, Valencia.<br />
Generación <strong>de</strong> los 80. Escultura. Museo <strong>de</strong> Bellas Artes <strong>de</strong> Álava,<br />
Vitoria-Gasteiz; Palau Solleric, Palma <strong>de</strong> Mallorca.<br />
1987 Esculturas: Mª Luisa Fernán<strong>de</strong>z, Pello Irazu, Juan Luis Moraza. Instituto<br />
<strong>de</strong> la Juventud. Sala Amadis, Madrid.<br />
Itinerario. Seis escultores. Galería Raffinerie du plan K. Bruselas.<br />
Pell <strong>de</strong> Serp. Galería Angels <strong>de</strong> la Mota, Barcelona.<br />
Generación <strong>de</strong> los 80. Escultura, San Telmo, Donostia-San Sebastián<br />
1986 Salón <strong>de</strong> Artistas Vascos. Barcelona.<br />
El suelo como soporte. (Tony Cragg, Pere Noguera, Juan Navarro y<br />
C.V.A.). Galería Metronom, Barcelona.<br />
Nervión. Aula <strong>de</strong> Cultura CAM, Bilbao.<br />
Des<strong>de</strong> la escultura. Galería Angel Romero, Madrid.<br />
Arte joven en la Moncloa, Madrid.<br />
III Fira <strong>de</strong> l’Escultura al Carrer, Tárrega.<br />
V Bienal Nacional <strong>de</strong> Arte “Ciudad <strong>de</strong> Oviedo”.<br />
1985 Mites i <strong>de</strong>leites. Metronom, Barcelona.<br />
3<br />
ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />
http://www.artium.org/biblioteca.html
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
1984<br />
1983<br />
1982<br />
1981<br />
1980<br />
1979<br />
Mitos y <strong>de</strong>litos. Aula <strong>de</strong> Cultura CAM, Bilbao.<br />
Escultura vizcaína actual. Windsor, Bilbao.<br />
La escultura. Aula <strong>de</strong> Cultura CAM, Bilbao.<br />
Euskadi Emakumeen bigarren topaketa. Universidad <strong>de</strong> Leioa.<br />
Bilbao. Aula <strong>de</strong> Cultura CAM, Bilbao.<br />
Encuentros culturales en Chamartín, Madrid.<br />
Gure Artea 84, Vitoria-Gasteiz.<br />
Geométricos vascos. Donostia-San Sebastián, Bilbao, Vitoria-Gasteiz,<br />
Pamplona.<br />
Fuera <strong>de</strong> formato. Sección documental. Madrid.<br />
Autorretratos. Bilbao, Pamplona, Donostia-San Sebastián, Vitoria-<br />
Gasteiz.<br />
Bilbao 2500. Aula <strong>de</strong> Cultura CAM, Bilbao.<br />
EAE. Aekanda<strong>de</strong>, Urkiola.<br />
Gure Artea, Vitoria-Gasteiz.<br />
Arte<strong>de</strong>r, Bilbao.<br />
Emakumeok gaur II. Aula <strong>de</strong> Cultura CAM, Bilbao.<br />
EAE. El Museo, Bilbao.<br />
La caja en el arte. Bilbao, Pamplona, Estella.<br />
No sólo exposición. Casa <strong>de</strong> Cultura, Vitoria-Gasteiz.<br />
Giltzapean gau<strong>de</strong> dau<strong>de</strong>. Donostia-San Sebastián, Bilbao, Vitoria-<br />
Gasteiz.<br />
Homenaje a Nicaragua. Bilbao, Barcelona.<br />
Fantastic Art CDAVA, Italia.<br />
Libros <strong>de</strong> Artista, Metronom, C.D.A.A., Barcelona (CVA).<br />
Tramesa Postal, Metronom, C.D.A.A., Barcelona (CVA).<br />
Minimalismo y nueva figuración. Bilbao, Vitoria-Gasteiz.<br />
Naples, stereotype and reality. C.C.V., Nápoles.<br />
Fantastic Art. Ipotesi per un linguaggio Artistico Universal, <strong>Centro</strong><br />
Documentazione Arti Visive. Castel San Giorgio, Italia (CVA).<br />
Espacio Poético Experimental. Casa <strong>de</strong> España, París (CVA).<br />
Bizkaiko pintura gaur. Itinerante por Vizcaya.<br />
IV Bienal <strong>de</strong> pintura. Bilbao.<br />
MUSEOS<br />
<strong>Artium</strong>, <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo. Vitoria-Gasteiz.<br />
C.D.A.A. Fundación Tous. De Pedro, Barcelona.<br />
Museo <strong>de</strong> Arte Contemporáneo, Madrid.<br />
4<br />
ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />
http://www.artium.org/biblioteca.html
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
BECAS Y PREMIOS<br />
1989 Beca Banesto.<br />
1986 Beca <strong>de</strong> Escultura <strong>de</strong>l Gobierno Vasco.<br />
1985 Segundo Premio Gure Artea.<br />
Accésit concurso Villa <strong>de</strong> Bilbao.<br />
Primer Premio Gure Artea.<br />
1984 Seleccionado Gure Artea.<br />
1983 Ayuda <strong>de</strong> investigación. Desbecados por el Gobierno Vasco.<br />
Accésit Gure Artea.<br />
1980 Premio en el concurso <strong>de</strong> proyectos <strong>de</strong> or<strong>de</strong>nación <strong>de</strong>l Parque natural<br />
<strong>de</strong> Tellaetxe, Baracaldo.<br />
5<br />
ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />
http://www.artium.org/biblioteca.html
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
SU OBRA<br />
EVOLUCIÓN<br />
Como hemos visto en su biografía, María Luisa Fernán<strong>de</strong>z da sus primeros<br />
pasos en el mundo artístico junto a Juan Luis Moraza, con el que creará CVA. Sin<br />
embargo, en 1985 <strong>de</strong>ci<strong>de</strong>n continuar su camino por separado. La artista leonesa<br />
inicia así su andadura en solitario.<br />
CVA.<br />
Veamos algunas obras realizadas durante los años en los que perteneció a<br />
Cicatriu a la matriu, 1983.<br />
Instalación. Barcelona.<br />
Lo semejante, un dios lo separa<br />
siempre, 1987. Ma<strong>de</strong>ra, óleo,<br />
hierro. 107 x 70 x 79 cm.<br />
Lo semejante, un dios lo junta<br />
siempre, 1987. Ma<strong>de</strong>ra, óleo,<br />
hierro. 143 x 110 x 22 cm.<br />
Su evolución posterior se encuentra marcada por una serie <strong>de</strong> elementos<br />
que abordaremos a continuación: i<strong>de</strong>as y personajes que <strong>de</strong> una u otra forma se<br />
sitúan en la base <strong>de</strong> su obra y constituyen una clave importante para su<br />
comprensión.<br />
Su obra escultórica nace como un proceso <strong>de</strong> abstracción, <strong>de</strong> reducción<br />
geométrica al que ya habían recurrido artistas anteriores pertenecientes a<br />
corrientes como el futurismo o el cubismo, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> los minimalistas cuyas i<strong>de</strong>as<br />
había tenido la oportunidad <strong>de</strong> conocer la artista leonesa. Esta ten<strong>de</strong>ncia hacia la<br />
reducción geométrica influirá en la posterior percepción <strong>de</strong> las obras, pues implica<br />
la inexistencia <strong>de</strong> referencias concretas a la realidad, por lo que se hace necesario<br />
el uso <strong>de</strong> la capacidad intelectual <strong>de</strong>l ser humano para el visionado y percepción <strong>de</strong><br />
las obras. La persona que observa las piezas ha <strong>de</strong> ir más allá <strong>de</strong> la mera visión <strong>de</strong><br />
la obra y recurrir a su intelectualidad. Se trata, en <strong>de</strong>finitiva, <strong>de</strong> enriquecer y<br />
estimular la percepción visual.<br />
6<br />
ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />
http://www.artium.org/biblioteca.html
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
La ten<strong>de</strong>ncia geométrica en su trabajo es evi<strong>de</strong>nte en las obras <strong>de</strong> finales <strong>de</strong><br />
los ochenta, en las que hace uso <strong>de</strong> la geometría tal y como la entien<strong>de</strong> Ludwig<br />
Wittgenstein. El filósofo vienés consi<strong>de</strong>ra que la geometría es la base o principio<br />
sobre el que se or<strong>de</strong>nan y relacionan los elementos, una i<strong>de</strong>a que se refleja en la<br />
obra <strong>de</strong> Marisa Fernán<strong>de</strong>z, quien muestra interés por la or<strong>de</strong>nación y las relaciones<br />
entre los objetos y entre éstos y su contexto.<br />
Junto a Wittgenstein, encotramos otra figura importante a la hora <strong>de</strong><br />
compren<strong>de</strong>r la obra <strong>de</strong> esta artista. No es ni más ni menos que Jorge Oteiza. ¿En<br />
qué sentido El escultor oriotarra consi<strong>de</strong>raba necesaria la <strong>de</strong>shumanización <strong>de</strong> las<br />
formas para así po<strong>de</strong>r iniciar un nuevo período artístico. En esta línea, María Luisa<br />
Fernán<strong>de</strong>z, preten<strong>de</strong> también construir objetos <strong>de</strong>shumanizados que, a pesar <strong>de</strong><br />
encontrarse lejos <strong>de</strong>l universo familiar <strong>de</strong> representación, hagan referencia tanto al<br />
espacio interno <strong>de</strong>l hombre como al ámbito y contexto en el que éste se encuentra.<br />
Veamos algunas obras realizadas por la artista <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el inicio <strong>de</strong> su<br />
andadura en solitario.<br />
1986<br />
Mar Rojo, 1986. Acero, ma<strong>de</strong>ra y<br />
pigmentos. 246 x 120 x 60 cm.<br />
Leyenda II, 1986.<br />
Ma<strong>de</strong>ra, óleo, plomo,<br />
bronce. 181 x 143 cm.<br />
Sin título, 1986. Ma<strong>de</strong>ra, acero.<br />
200 x 60 x 30 cm.<br />
7<br />
ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />
http://www.artium.org/biblioteca.html
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
1987<br />
Sin título, 1987.<br />
Ma<strong>de</strong>ra, yeso, óleo,<br />
110 x 98 x 27 cm.<br />
1990<br />
Vista general <strong>de</strong>l estudio. (Galería<br />
Berini. Enero-febrero 1991)<br />
Profundo profunda (Artista<br />
I<strong>de</strong>al), 1990. Ma<strong>de</strong>ra,<br />
óleo. 119 x 30 cm.<br />
Conciso claro (Artista I<strong>de</strong>al),<br />
1990. Ma<strong>de</strong>ra quemada,<br />
óleo. 110 x 80 cm.<br />
8<br />
ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />
http://www.artium.org/biblioteca.html
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
1992<br />
Vista parcial “Burlas”. Artistas I<strong>de</strong>ales,<br />
1992.<br />
Artistas I<strong>de</strong>ales, 1992.<br />
90 x 180 x 40 cm. Goma<br />
espuma – ma<strong>de</strong>ra – óleo.<br />
Artistas I<strong>de</strong>ales, 1992.<br />
80 x 180 x 30 cm. Goma<br />
espuma – poliuretano.<br />
1996<br />
Corridas. Serigrafía, 1996.<br />
100 x 70 cm. Ed. <strong>de</strong> 7 ejemp.<br />
En <strong>de</strong>finitiva, el significado <strong>de</strong> las obras <strong>de</strong> María Luisa Fernán<strong>de</strong>z va más<br />
allá <strong>de</strong> cualquier elemento biográfico o cronológico <strong>de</strong> la artista. Ese significado ha<br />
<strong>de</strong> hallarse a partir <strong>de</strong> las relaciones que los propios espectadores establezcan,<br />
organicen y mantengan.<br />
9<br />
ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />
http://www.artium.org/biblioteca.html
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
…EN CVA (Marisa Fernán<strong>de</strong>z, Juan Luis Moraza)<br />
(P) Punto <strong>de</strong> vista,<br />
1982<br />
Instalación<br />
Parasmithson, 1982<br />
49 x 49 x 8 cm.<br />
Cuadrado sobre fondo,<br />
1980<br />
15 x 10 x 12 cm.<br />
Cuadrado topológico,<br />
1980<br />
19 x 3 x 4,5 cm.<br />
Cuadrado inverso, 1980<br />
9,5 x 9,5 x 2,5 cm.<br />
Marco inverso, 1980<br />
100 x 100 x 10 cm.<br />
Metamarco, 1981<br />
100 x 100 x 10,5 cm.<br />
Marco invertido, 1981<br />
7,5 x 7,5 x 2,5 cm.<br />
Cuadrado latente, 1981<br />
40,5 x 41 x 1,5 cm.<br />
Cuadrado abierto, 1980<br />
114,5 x 57 x 57,5 cm.<br />
Parastella, 1982<br />
47 x 47 x 2 cm.<br />
Espacio cilíndrico, 1981<br />
112,5 x 112,5 x 4,5<br />
cm.<br />
Triedro, 1981<br />
114,5 x 114,5 x 143<br />
cm.<br />
Mímesis, 1980<br />
50 x 40 x 1,5 cm.<br />
Barrocstella, 1983<br />
Marco, óleo<br />
43 x 34 x 10 cm.<br />
Marco puntual, 1980<br />
6 x 6 x 2,5 cm.<br />
10<br />
ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />
http://www.artium.org/biblioteca.html
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
Punto negro, 1981<br />
20,5 x 20,5 x 5,5 cm.<br />
Sin título, 1982<br />
26 x 9 x 25 cm.<br />
Unidad malevitch, 1980<br />
45 x 45 x 2 cm.<br />
Cuadrado, 1981<br />
16,5 x 16 x 3,5 cm.<br />
Cuadrado abierto sobre<br />
cuadrado abierto, 1980<br />
21 x 9,5 x 3,5 cm.<br />
Laberinto, 1980<br />
50 x 50 x 4,5 cm.<br />
Marco absoluto, 1981<br />
Dibujo, acero dorado<br />
¿Completa este marco<br />
tu i<strong>de</strong>a <strong>de</strong> arte, 1981<br />
42,5 x 43 x 5 cm.<br />
Pe<strong>de</strong>stal como i<strong>de</strong>a<br />
como i<strong>de</strong>a, 1981<br />
Metacrilato, ma<strong>de</strong>ra y<br />
bronce<br />
145,5 x 18 x 18 cm.<br />
Verso libre, 1981<br />
50 x 50,5 x 4,5 cm.<br />
Cuadrado rectificado,<br />
1980<br />
53 x 46 x 2,5 cm.<br />
Resistencia, 1983<br />
Ma<strong>de</strong>ra, alambre<br />
33 x 2,5 cm.<br />
Paramalevitch, 1983<br />
Silla, lienzo<br />
48 x 43 x 107 cm.<br />
Aureola, 1983<br />
Alambre <strong>de</strong> espino<br />
dorado<br />
33 x 20 cm.<br />
Sin título, 1981-1982<br />
30 x 30 x 5,5 cm.<br />
Sin título, 1981-1982<br />
41 x 27 x 3 cm.<br />
11<br />
ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />
http://www.artium.org/biblioteca.html
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
Sin título, 1981-1982<br />
54,5 x 22,5 x 4 cm.<br />
AU, 1984<br />
Aluminio, aceite<br />
20 cm.<br />
Canal central, 1982<br />
79 x 21 cm.<br />
Sin título, 1980-1982<br />
Materiales orgánicos<br />
Medidas diversas<br />
Paramondrian, 1980-<br />
1982<br />
17 x 14 x 3 cm.<br />
Sin título, 1980-1982<br />
8 x 18 x 21 cm.<br />
Sin título, 1980-1982<br />
15 x 7 x 4 cm.<br />
Cubo, 1981<br />
32 x 32 x 32 cm.<br />
12<br />
ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />
http://www.artium.org/biblioteca.html
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
…EN ARTIUM<br />
Entre el amor y el odio, 1987<br />
Entre el amor y el odio, 1987. Óleo, hierro, ma<strong>de</strong>ra, yeso. 108 x 50 x<br />
84 cm. (total); 108 x 50 x 50 cm. (ma<strong>de</strong>ra); 23,5 x 50 x 61,5 cm.<br />
(hierro).<br />
13<br />
ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />
http://www.artium.org/biblioteca.html
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
Obras y objetos <strong>de</strong> arte<br />
Obras y objetos <strong>de</strong> arte. Sin fecha. Ma<strong>de</strong>ra, Bronce, Plomo.<br />
31 x 154,5 x 200 cm (ma<strong>de</strong>ra) 3 x 23 x 4'5 cm (bronce) 10 x 47 x 24'5 cm (plomo).<br />
14<br />
ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />
http://www.artium.org/biblioteca.html
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
RECURSOS<br />
BIBLIOGRAFÍA<br />
AGUIRIANO, Maya. “Maria Luisa Fernán<strong>de</strong>z”. Zehar, n. 7, noviembre-diciembre 1990,<br />
pp. 4-6.<br />
BADIOLA, Txomin. Txomin Badiola, Angel Bados, Jose Ramón Sainz Morquillas, Cva.<br />
Bilbao: Caja <strong>de</strong> Ahorros Municipal, 1984.<br />
FERNÁNDEZ, M. Luisa. Artistas i<strong>de</strong>ales: 30 <strong>de</strong> abril/30 <strong>de</strong> mayo 1997, Universidad<br />
Pública <strong>de</strong> Navarra, Sala Carlos III. Pamplona: Universidad Pública <strong>de</strong><br />
Navarra, 1997.<br />
FERNÁNDEZ, María Luisa. Esculturas: Mª Luisa Fernán<strong>de</strong>z, Pello Irazu, Juan Luis<br />
Moraza: [exposición] Sala Amadís, Madrid, <strong>de</strong>l 13 <strong>de</strong> marzo al 11 <strong>de</strong> abril<br />
1987. Madrid: Sala Amadís, 1987.<br />
GURE ARTEA (1985.BILBAO). Gure Artea 85: [erakusketa]. Vitoria-Gasteiz: Kultura eta<br />
Turismo Saila, Eusko Jaurlaritza = Departamento <strong>de</strong> Cultura y Turismo,<br />
Gobierno Vasco, 1985.<br />
León punto y aparte: la nueva escena artística: [exposición] Sala Provincia, León,<br />
27 abril-4 junio 1995. León: Diputación, Cultura, 1995.<br />
LÓPEZ ROJO, Alfonso. “El arte conceptual español en la colección Rafael Tous”. Lápiz,<br />
vol. 21, n. 182, abril 2002, p. 79.<br />
OLIVARES, Rosa. “Beyond form: an update on spanish sculpture”. Arts Magazine, vol.<br />
65, n. 4, diciembre 1990, pp. 52-57.<br />
PÉREZ, Luis Francisco. “María Luisa Fernán<strong>de</strong>z”. Lápiz, n. 111, abril 1995, p. 86.<br />
PREMIO INTERNACIONAL DE ARTES PLÁSTICAS “VILLA DE BILBAO” (1ER. 1985. BILBAO). "Bilbo<br />
Uria" Arte Ikusgarrien Nazioarteko Lehen Sariketa: margolaritza eta<br />
zizelkaritza: [erakusketa] = 1er Premio Internacional <strong>de</strong> Artes Plásticas<br />
"Villa <strong>de</strong> Bilbao": pintura y escultura: [exposición] Sala <strong>de</strong> Exposiciones Bco.<br />
<strong>de</strong> Bilbao, 19-31 agosto 1985. Bilbao: Bilboko Udala = Ayuntamiento <strong>de</strong><br />
Bilbao, 1985.<br />
Toño Barreiro, Miguel Copón, María Luisa Fernán<strong>de</strong>z, Elena Lapeña, Juan Loeck,<br />
Chelo Matesanz, Marina Núñez, Ignacio Pérez-Jofre, Juan Carlos Román.<br />
Zamora: Casa <strong>de</strong> Cultura, 1996.<br />
15<br />
ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />
http://www.artium.org/biblioteca.html
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
RECURSOS EN NUESTRO CENTRO DE DOCUMENTACIÓN<br />
10 pintoras, 11 escultoras. Basauri: Casa Municipal <strong>de</strong> Cultura, 1990.<br />
EC 1178<br />
6ª Exposición Audiovisual = 6. Ikusentzun Erakusketa. Bilbao: Banco Bilbao<br />
Bizkaia, 1993.<br />
EC 1070<br />
ARANES, José Ignacio. “Marisa Fernán<strong>de</strong>z y Juan Luis Moraza, dos jóvenes escultores<br />
<strong>de</strong>l muelle: primer y segundo premio en escultura <strong>de</strong>l certamen Gure Artea”. El<br />
Diario vasco, 30 noviembre 1985, p. 52.<br />
* Artículo sobre la pareja <strong>de</strong> escultores vascos Juan Luis Moraza y Marisa<br />
Fernán<strong>de</strong>z, ganadores <strong>de</strong>l primer y segundo premio en escultura <strong>de</strong>l certamen Gure<br />
Artea.<br />
L'art pour l'europe: Jeunes sculpteurs espagnols: "a ras du sol, le dos au mur".<br />
Madrid: <strong>Centro</strong> Nacional <strong>de</strong> Exposiciones, 1988.<br />
EC 1932<br />
ARTIUM, CENTRO-MUSEO VASCO DE ARTE CONTEMPORÁNEO (VITORIA-GASTEIZ). CVA:<br />
[Folleto]: Juan Luis Moraza y Marisa Fernán<strong>de</strong>z = Juan Luis Moraza eta Marisa<br />
Fernán<strong>de</strong>z. Vitoria-Gasteiz: <strong>Artium</strong>, Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa =<br />
<strong>Artium</strong>, <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo, 2004.<br />
BIENAL NACIONAL DE ARTE CIUDAD DE OVIEDO (5A., 1986). 5 Bienal Nacional <strong>de</strong> Arte<br />
Ciudad <strong>de</strong> Oviedo: escultura <strong>de</strong> los 80. Oviedo: Ayuntamiento <strong>de</strong> Oviedo, 1986.<br />
EC 1021<br />
Bilbao. Bilbao: Caja <strong>de</strong> Ahorros Municipal <strong>de</strong> Bilbao = Bilbo Aurrezki Kutxa, 1984.<br />
EC 1364<br />
BIZKAIKO ARTEA (2A., 1986. BILBAO). Bizkaiko Artea'86: Arte Plastikoen Saria =<br />
Premio <strong>de</strong> Artes Plásticas. Bilbao: Bizkaiko Foru Aldundia, Kultura Saila =<br />
Diputación Foral <strong>de</strong> Bizkaia, Departamento <strong>de</strong> Cultura, 1987.<br />
EC 1152 1986<br />
BIZKAIKO ARTEA (7A., 1991. BILBAO). Bizkaiko Artea 91: Arte Plastikoen Saria =<br />
Premio <strong>de</strong> Artes Plásticas. Bilbao: Bizkaiko Foru Aldundia, Kultura Saila =<br />
Diputación Foral <strong>de</strong> Bizkaia, Departamento <strong>de</strong> Cultura, 1991.<br />
EC 1152 1991<br />
Cualquiera todos ninguno: más allá <strong>de</strong> la muerte <strong>de</strong>l autor: seminario sobre la<br />
experiencia mo<strong>de</strong>rna, Vol. 1. Donostia-San Sebastián: Arteleku, 1991.<br />
EC 747<br />
16<br />
ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />
http://www.artium.org/biblioteca.html
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
Cuatro direcciones: fotografía contemporánea española 1970-1990. Madrid: Museo<br />
Nacional <strong>Centro</strong> <strong>de</strong> Arte Reina Sofía; Barcelona: Lunwerg, 1991.<br />
F EC 178-I<br />
Des<strong>de</strong> aquí y a propósito <strong>de</strong> Latinoamérica. Barcelona: Galería Berini, 1997.<br />
EC 1683<br />
Escultura española actual. Zaragoza: Diputación Provincial <strong>de</strong> Zaragoza], 1988.<br />
EC 559<br />
ESPARTA, Txema. “CVA: el cripticismo poético <strong>de</strong> Juan Luis Moraza y Marisa<br />
Fernán<strong>de</strong>z”. Arbola, n. 3, noviembre 1986, pp. 57-58.<br />
* Artículo que recoge la entrevista mantenida con los integrantes <strong>de</strong>l grupo CVA,<br />
Juan Luis Moraza y Marisa Fernán<strong>de</strong>z, sobre los aspectos más actuales <strong>de</strong> sus<br />
obras.<br />
“Exposición <strong>de</strong> artistas vascos en Santiago <strong>de</strong> Compostela”. El Correo español-El<br />
pueblo vasco, 22 marzo 1986.<br />
* Artículo sobre la exposición colectiva en la Casa <strong>de</strong> la Parra <strong>de</strong> Santiago <strong>de</strong><br />
Compostela <strong>de</strong> artistas vascos participantes en las cuatro ediciones <strong>de</strong> los premios<br />
Gure Artea.<br />
FERNÁNDEZ, María Luisa. Burlas expresionistas. Vitoria-Gasteiz: Trayecto Galería,<br />
1993.<br />
AR FER-MA 2<br />
FERNÁNDEZ, María Luisa. María Luisa Fernán<strong>de</strong>z. Barcelona: Galería Berini, 1991.<br />
AR FER-MA 1<br />
FERNÁNDEZ, María Luisa. María Luisa Fernán<strong>de</strong>z. Madrid: Galería Oliva Mara, 1988.<br />
AR FER-MA 3<br />
GURE ARTEA (10O., 1991). Gure Artea 91: margoketa, eskultura, grabaketa, argazkia<br />
= pintura, escultura, grabado, fotografía. Vitoria-Gasteiz: Eusko Jaurlaritzaren<br />
Argitalpen Zerbitzu Nagusia = Servicio Central <strong>de</strong> Publicaciones <strong>de</strong>l Gobierno Vasco,<br />
1991.<br />
EC 259 91<br />
IMATRA (BILBAO). Imatra: [Dossier <strong>de</strong> entidad]<br />
DEN IMATRA<br />
IZQUIERDO-MOSSO, Luis. Seguir mirando. Bilbao: Caja <strong>de</strong> Ahorros Vizcaína,<br />
Departamento Cultural, 1986.<br />
F IZQ-LU 1<br />
MUSEO DE BELLAS ARTES DE ÁLAVA (VITORIA-GASTEIZ). Generación <strong>de</strong> los 80: escultura:<br />
fondos <strong>de</strong>l Museo <strong>de</strong> Bellas Artes <strong>de</strong> Álava. Vitoria-Gasteiz: Museo <strong>de</strong> Bellas Artes,<br />
1987.<br />
EC 1526<br />
17<br />
ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />
http://www.artium.org/biblioteca.html
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
SÁENZ DE GORBEA, Xabier. “Escultores vascos en Tárrega: entre la reflexión y la<br />
expresión”. Deia, 30 agosto 1986.<br />
* Artículo sobre la presencia <strong>de</strong> seis artistas vascos en la tercera Fira <strong>de</strong> l'Escultura<br />
al Carrer <strong>de</strong> Tárrega, en Lleida.<br />
SÁENZ DE GORBEA, Xabier. “Marisa Fernán<strong>de</strong>z y Juan Luis Moraza son CVA: exponen<br />
en Basauri”. Deia, 1986.<br />
* Artículo sobre la exposición <strong>de</strong>l colectivo <strong>de</strong> artistas CVA en Basauri, compuesto la<br />
pareja <strong>de</strong> Juan Luis Moraza Marisa Fernán<strong>de</strong>z, que surge en 1979, y que ha<br />
conseguido varios premios por sus trabajos artísticos.<br />
Universidad <strong>de</strong>l País Vasco. Patrimonio artístico 1992-93. Leioa: Universidad <strong>de</strong>l<br />
País Vasco = Euskal Herriko Unibertsitatea, 1992.<br />
EC 1988<br />
18<br />
ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />
http://www.artium.org/biblioteca.html