You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Apéndice docum<strong>en</strong>tal<br />
8<br />
goza y que también disfrutó <strong>de</strong>l título honorífico<br />
<strong>de</strong> Fotógrafo <strong>de</strong> Cámara <strong>de</strong> SS.MM.<br />
Algo más tar<strong>de</strong>, a comi<strong>en</strong>zos <strong>de</strong> <strong>la</strong> década <strong>de</strong> 1880,<br />
establecieron sus gabinetes algunos <strong>de</strong> los fotógrafos<br />
cuyos rostros damos a conocer <strong>en</strong> primicia <strong>en</strong><br />
<strong>la</strong> pres<strong>en</strong>te muestra, como Joaquín Jú<strong>de</strong>z Luis (<strong>Zaragoza</strong>,<br />
ca. 1859 - 1922) 6 , sobrino <strong>de</strong>l malogrado<br />
fotógrafo Mariano Jú<strong>de</strong>z y Ortiz, qui<strong>en</strong> inicialm<strong>en</strong>te<br />
instaló su estudio junto a Román Larruy <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />
calle Alfonso I, 28, para posteriorm<strong>en</strong>te y <strong>en</strong> solitario,<br />
tras<strong>la</strong>darlo a <strong>la</strong> calle Torre Nueva, 41. También<br />
Mariano Pescador Saldaña 7 , miembro <strong>de</strong> una conocida<br />
dinastía <strong>de</strong> artistas zaragozanos que formó <strong>la</strong><br />
sociedad “Mariano Pescador y Cía.” junto a su hermano<br />
V<strong>en</strong>tura, para <strong>la</strong> explotación <strong>de</strong>l gabinete fotográfico<br />
ubicado <strong>en</strong> el Paseo <strong>de</strong> <strong>la</strong> In<strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia<br />
nº 30 8 y por último, Lucas Escolá Arimany (Sarriá,<br />
Barcelona, 1857 – <strong>Zaragoza</strong>, 1930) 9 , con estudio <strong>en</strong><br />
el mismo Paseo <strong>de</strong> <strong>la</strong> In<strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia, nº 26 10 .<br />
Mariano Jú<strong>de</strong>z y Ortiz (1856 - 1874), usos y<br />
costumbres <strong>de</strong> su gabinete fotográfico<br />
Mariano Jú<strong>de</strong>z y Ortiz reg<strong>en</strong>tó el gabinete fotográfico<br />
más importante <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Zaragoza</strong> <strong>de</strong> mediados<br />
<strong>de</strong> siglo XIX, y sin duda, uno <strong>de</strong> los más importantes<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> España <strong>de</strong> su tiempo. Pero, a<strong>de</strong>más, es<br />
justam<strong>en</strong>te consi<strong>de</strong>rado uno <strong>de</strong> los pioneros <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
<strong>fotografía</strong> <strong>de</strong> paisaje natural <strong>en</strong> España, gracias a<br />
sus soberbios álbumes y series <strong>de</strong> vistas estereoscópicas<br />
<strong>de</strong>l Monasterio <strong>de</strong> Piedra (1866-1871). A<br />
Jú<strong>de</strong>z <strong>de</strong>diqué un estudio monográfico y una exposición<br />
hace unos años 11 . Des<strong>de</strong> <strong>en</strong>tonces, hasta<br />
<strong>la</strong> pres<strong>en</strong>te exposición, son sustanciales <strong>la</strong>s nuevas<br />
aportaciones que <strong>en</strong>riquec<strong>en</strong> su todavía provisional<br />
catálogo y que, con motivo <strong>de</strong> <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>te muestra,<br />
podremos dar a conocer, especialm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> el ámbito<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong>s vistas <strong>de</strong> <strong>Zaragoza</strong> y <strong>de</strong> su serie <strong>de</strong> tipos<br />
aragoneses.<br />
Pero, <strong>la</strong> figura <strong>de</strong>l pionero Mariano Jú<strong>de</strong>z, pue<strong>de</strong> <strong>en</strong><br />
esta ocasión servirnos como refer<strong>en</strong>te y mo<strong>de</strong>lo a<br />
<strong>la</strong> hora <strong>de</strong> evocar algunos <strong>de</strong> los usos y costumbres<br />
<strong>de</strong> estos primeros gabinetes fotográficos, que tan<br />
lejanos nos quedan y sobre los que disponemos <strong>de</strong><br />
tan escasa docum<strong>en</strong>tación. Tres serán fundam<strong>en</strong>talm<strong>en</strong>te<br />
los aspectos que me gustaría <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>r<br />
al respecto. Por un <strong>la</strong>do, el <strong>de</strong> <strong>la</strong>s tiradas o número<br />
<strong>de</strong> copias realizadas por negativo <strong>en</strong> el caso <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />
series comerciales. Por otro, el <strong>de</strong>l equipami<strong>en</strong>to<br />
fotográfico <strong>en</strong> <strong>tiempos</strong> <strong>de</strong>l formato “carte <strong>de</strong> visite”<br />
y, por último, el <strong>de</strong> <strong>la</strong>s re<strong>la</strong>ciones comerciales<br />
y <strong>de</strong> co<strong>la</strong>boración establecidas <strong>en</strong>tre los difer<strong>en</strong>tes<br />
fotógrafos.<br />
En nuestro mundo actual, habituado a <strong>la</strong> comodidad<br />
y vertiginosidad <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>fotografía</strong> digital y a<br />
tarjetas <strong>de</strong> memoria capaces <strong>de</strong> almac<strong>en</strong>ar miles <strong>de</strong><br />
imág<strong>en</strong>es, resulta difícil hacerse i<strong>de</strong>a <strong>de</strong>l esfuerzo<br />
que suponía <strong>en</strong> los <strong>tiempos</strong> <strong>de</strong>l colodión húmedo<br />
hacer una so<strong>la</strong> <strong>fotografía</strong> <strong>de</strong> paisaje o un retrato<br />
6 Ver sus retratos <strong>en</strong> el apartado <strong>de</strong> Catálogo, núms. 33, 34 y 35 y su acta <strong>de</strong> <strong>de</strong>función <strong>en</strong> el Apéndice Docum<strong>en</strong>tal nº 5, pág. 221<br />
7 Retratos <strong>en</strong> el Catálogo, núms. 31 y 32.<br />
8 Por su interés, ante <strong>la</strong> escasez <strong>de</strong> docum<strong>en</strong>tación exist<strong>en</strong>te sobre <strong>la</strong> constitución <strong>de</strong> estos primeros gabinetes fotográficos zaragozanos, transcribo<br />
<strong>en</strong> el apartado Apéndice Docum<strong>en</strong>tal nº 1, págs. 215 a 217, el acta fundacional <strong>de</strong> <strong>la</strong> sociedad industrial “Mariano Pescador y Cía.” (1882).<br />
9 Retrato <strong>de</strong> grupo, <strong>en</strong> el Catálogo, nº 36. Sobre Lucas Escolá, ver SERRANO PARDO, Luis: “Lucas Escolá” <strong>en</strong> <strong>la</strong> revista Pasare<strong>la</strong>, <strong>Zaragoza</strong>, nº<br />
11, mayo <strong>de</strong> 2001.<br />
10 A<strong>de</strong>más <strong>de</strong> los citados, a partir <strong>de</strong> <strong>la</strong> década <strong>de</strong> 1880, se establecieron <strong>en</strong> <strong>Zaragoza</strong> los gabinetes <strong>de</strong> Enrique Beltrán (sucesor <strong>de</strong> Hortet; Mén<strong>de</strong>z<br />
Núñez, 14 y Alfonso I, 1), Constantino Gracia (Cerdán, 50), Infante y García (Sitios, 2), Acín y Poza (Coso, 52), Fotografía Artística <strong>de</strong> Bernardino<br />
Pardo (Escue<strong>la</strong>s Pías, 6), Nicolás Flor<strong>en</strong>zzano (Sitios, 2) y Gran Fotografía Austríaca (Alfonso I, 38), <strong>en</strong>tre otros.<br />
11 HERNÁNDEZ LATAS, José Antonio: El gabinete <strong>de</strong> Mariano Jú<strong>de</strong>z y Ortiz (1856-1874), pionero <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>fotografía</strong> <strong>en</strong> <strong>Zaragoza</strong>, Cortes <strong>de</strong> Aragón,<br />
<strong>Zaragoza</strong>, 2005.