04.07.2014 Views

Trazabilidad en el primer eslabón de la cadena alimentaria

Trazabilidad en el primer eslabón de la cadena alimentaria

Trazabilidad en el primer eslabón de la cadena alimentaria

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

INFORMACIÓN AGROALIMENTARIA<br />

<strong>Trazabilidad</strong> <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>primer</strong><br />

es<strong>la</strong>bón <strong>de</strong> <strong>la</strong> cad<strong>en</strong>a<br />

alim<strong>en</strong>taria<br />

BEGOÑA DE LA ROZA-DELGADO. Área <strong>de</strong> Nutrición, Pastos y Forrajes. (SERIDA). broza@serida.org<br />

ANA BELÉN SOLDADO CABEZUELO. Área <strong>de</strong> Nutrición, Pastos y Forrajes. (SERIDA). asoldado@serida.org<br />

Mª DEL VALLE FERNÁNDEZ IBÁÑEZ. Instituto Nacional <strong>de</strong> Investigación Agraria y Agroalim<strong>en</strong>taria. Investigadora <strong>en</strong> formación. vallefi@serida.org.<br />

La falta <strong>de</strong> controles y <strong>la</strong> aus<strong>en</strong>cia <strong>de</strong><br />

mecanismos que permitieran seguir <strong>el</strong><br />

rastro <strong>de</strong> los productos, tanto <strong>de</strong> forma<br />

individual como por lotes, fueron los responsables<br />

<strong>de</strong> que <strong>en</strong> su día se registraran<br />

diversas crisis alim<strong>en</strong>tarias como <strong>la</strong><br />

<strong>de</strong> “dioxinas”, “vacas locas”, etc. y se<br />

expandieran a lo <strong>la</strong>rgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> cad<strong>en</strong>a alim<strong>en</strong>taria.<br />

Esta situación fue minando <strong>la</strong><br />

confianza <strong>de</strong> los consumidores <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

capacidad <strong>de</strong> <strong>la</strong> industria y <strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />

Administraciones Públicas para garantizar<br />

<strong>la</strong> inocuidad <strong>de</strong> los alim<strong>en</strong>tos, que<br />

impulsó una profunda reforma <strong>de</strong> <strong>la</strong> política<br />

europea <strong>en</strong> materia <strong>de</strong> seguridad alim<strong>en</strong>taria,<br />

para tratar <strong>de</strong> <strong>de</strong>volver al consumidor<br />

<strong>la</strong> confianza perdida. Las bases<br />

<strong>de</strong> esta reforma quedaron recogidas <strong>en</strong><br />

<strong>el</strong> Libro B<strong>la</strong>nco <strong>de</strong> <strong>la</strong> Comisión sobre<br />

Seguridad Alim<strong>en</strong>taria, aprobado <strong>el</strong> 12 <strong>de</strong><br />

<strong>en</strong>ero <strong>de</strong> 2000.<br />

El Libro B<strong>la</strong>nco para <strong>la</strong> Seguridad<br />

Alim<strong>en</strong>taria (CE, 2000) <strong>en</strong> <strong>el</strong> artículo 69,<br />

sintetiza lo que d<strong>en</strong>omina un nuevo<br />

marco para <strong>la</strong> alim<strong>en</strong>tación animal y establece<br />

que “<strong>la</strong> seguridad <strong>de</strong> los alim<strong>en</strong>tos<br />

<strong>de</strong> orig<strong>en</strong> animal, comi<strong>en</strong>za con <strong>la</strong> propia<br />

seguridad d<strong>el</strong> alim<strong>en</strong>to”, p<strong>la</strong>nteando <strong>la</strong><br />

necesidad d<strong>el</strong> <strong>en</strong>foque normativo “<strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

granja a <strong>la</strong> mesa”. Sin embargo, como<br />

indican Cottrill y Tran (2002) <strong>la</strong>s crisis<br />

reci<strong>en</strong>tes r<strong>el</strong>ativas a problemas <strong>de</strong> salud<br />

r<strong>el</strong>acionados con <strong>el</strong> sector <strong>de</strong> <strong>la</strong> alim<strong>en</strong>tación<br />

animal, no son consecu<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

necesidad <strong>de</strong> ampliar más <strong>la</strong> legis<strong>la</strong>ción<br />

exist<strong>en</strong>te, sino <strong>de</strong> <strong>la</strong> puesta <strong>en</strong> marcha <strong>de</strong><br />

mecanismos para <strong>el</strong> control d<strong>el</strong> cumplimi<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> ya abundante legis<strong>la</strong>ción<br />

exist<strong>en</strong>te.<br />

Materias primas<br />

Alim<strong>en</strong>tos<br />

Procesado<br />

Producciones<br />

Animales<br />

Producto final<br />

<br />

Niv<strong>el</strong>es <strong>en</strong> un sistema <strong>de</strong><br />

trazabilidad.<br />

Un sistema <strong>de</strong> trazabilidad o rastreabilidad<br />

es un p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> gestión que permite<br />

seguir <strong>el</strong> rastro <strong>de</strong> los productos a lo<br />

<strong>la</strong>rgo <strong>de</strong> toda <strong>la</strong> cad<strong>en</strong>a alim<strong>en</strong>taria <strong>de</strong><br />

forma ágil, rápida y eficaz y su imp<strong>la</strong>ntación<br />

permitirá mejorar <strong>la</strong> gestión <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

id<strong>en</strong>tificación, retirada y recogida <strong>de</strong> alim<strong>en</strong>tos<br />

con problemas <strong>de</strong> seguridad.<br />

La t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>la</strong> reci<strong>en</strong>te legis<strong>la</strong>ción<br />

europea r<strong>el</strong>ativa a <strong>la</strong> seguridad y trazabilidad<br />

alim<strong>en</strong>taria, es <strong>la</strong> <strong>de</strong> dar énfasis a <strong>la</strong><br />

responsabilidad <strong>de</strong> <strong>la</strong> industria <strong>de</strong> <strong>la</strong> alim<strong>en</strong>tación<br />

animal, <strong>en</strong> <strong>la</strong> producción <strong>de</strong><br />

alim<strong>en</strong>tos seguros. Garantizar <strong>la</strong> inocuidad<br />

<strong>de</strong> los alim<strong>en</strong>tos, requiere consi<strong>de</strong>rar<br />

todos los aspectos <strong>de</strong> <strong>la</strong> cad<strong>en</strong>a <strong>de</strong> producción,<br />

<strong>en</strong>t<strong>en</strong>dida como un flujo continuo<br />

<strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong> producción primaria pasando<br />

por <strong>la</strong> producción <strong>de</strong> pi<strong>en</strong>sos para animales,<br />

hasta <strong>la</strong> v<strong>en</strong>ta o suministro <strong>de</strong> alim<strong>en</strong>tos<br />

al consumidor. Esta responsabilidad<br />

está si<strong>en</strong>do asumida con fuerza por<br />

<strong>la</strong> industria productora <strong>de</strong> pi<strong>en</strong>sos y sus<br />

asociaciones, protagonizando difer<strong>en</strong>tes<br />

iniciativas, europeas y nacionales, <strong>en</strong>caminadas<br />

a <strong>la</strong> puesta <strong>en</strong> marcha <strong>de</strong><br />

Sistemas <strong>de</strong> Inspección y <strong>de</strong> Asegurami<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> Calidad, que asegur<strong>en</strong> <strong>la</strong> trazabilidad<br />

y <strong>el</strong> autocontrol a lo <strong>la</strong>rgo <strong>de</strong><br />

toda <strong>la</strong> cad<strong>en</strong>a <strong>de</strong> fabricación <strong>de</strong> pi<strong>en</strong>sos<br />

compuestos y otros alim<strong>en</strong>tos para animales.<br />

Resulta imp<strong>en</strong>sable que sistemas <strong>de</strong><br />

trazabilidad y asegurami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad<br />

como <strong>el</strong> que se m<strong>en</strong>ciona puedan<br />

ser llevados a <strong>la</strong> práctica con <strong>el</strong> máximo<br />

rigor y sost<strong>en</strong>ibilidad, y abarcando <strong>el</strong> control<br />

<strong>de</strong> un volum<strong>en</strong> importante <strong>de</strong> mate-<br />

Boletín informativo d<strong>el</strong> SERIDA - n.º 4<br />

43


INFORMACIÓN AGROALIMENTARIA<br />

<br />

Etapas y herrami<strong>en</strong>tas<br />

para <strong>el</strong> control <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

cad<strong>en</strong>a alim<strong>en</strong>taria.<br />

rias primas, <strong>de</strong> muestras <strong>en</strong> proceso y <strong>de</strong><br />

producto final, sin <strong>el</strong> uso <strong>de</strong> s<strong>en</strong>sores o<br />

sistemas <strong>de</strong> respuesta inmediata, no <strong>de</strong>structivos<br />

y <strong>de</strong> bajo coste, que permitan <strong>la</strong><br />

obt<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> información sobre características<br />

físico-químicas, microbiológicas y<br />

tecnológicas, así como <strong>la</strong> correspondi<strong>en</strong>te<br />

toma <strong>de</strong> <strong>de</strong>cisiones a lo <strong>la</strong>rgo <strong>de</strong> toda<br />

<strong>la</strong> cad<strong>en</strong>a <strong>de</strong> producción.<br />

Si bi<strong>en</strong> aún <strong>en</strong> nuestro país los sistemas<br />

<strong>de</strong> trazabilidad y asegurami<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> calidad a niv<strong>el</strong> <strong>de</strong> alim<strong>en</strong>tos producidos<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> explotación se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran<br />

poco <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>dos, otros paises, como<br />

por ejemplo <strong>el</strong> Reino Unido, ti<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

marcha sistemas <strong>de</strong> asegurami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

calidad a niv<strong>el</strong> <strong>de</strong> campo cuyos procedimi<strong>en</strong>tos<br />

<strong>de</strong> control incluy<strong>en</strong> tanto a <strong>la</strong>s<br />

materias primas, garantizando que éstas<br />

sean seguras y cump<strong>la</strong>n con <strong>la</strong>s especificaciones,<br />

como a los procesos a niv<strong>el</strong> <strong>de</strong><br />

carros mezc<strong>la</strong>dores, por ejemplo, <strong>de</strong> tal<br />

forma que permitan asegurar, <strong>en</strong>tre<br />

otros, que los ingredi<strong>en</strong>tes se mezc<strong>la</strong>n<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> proporción correcta y asegurando<br />

que los forrajes, granos y subproductos<br />

utilizados cumpl<strong>en</strong> con <strong>la</strong>s especificaciones<br />

<strong>de</strong> calidad y están libres <strong>de</strong> contaminaciones,<br />

etc. Estos alim<strong>en</strong>tos producidos<br />

<strong>en</strong> nuestra explotación constituy<strong>en</strong><br />

ese <strong>primer</strong> es<strong>la</strong>bón <strong>de</strong> <strong>la</strong> cad<strong>en</strong>a alim<strong>en</strong>taria.<br />

El Control <strong>de</strong> calidad <strong>en</strong> todos los<br />

ingredi<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> <strong>la</strong> ración; <strong>la</strong> trazabilidad<br />

<strong>en</strong> todos los ingredi<strong>en</strong>tes a través <strong>de</strong><br />

toda <strong>la</strong> cad<strong>en</strong>a alim<strong>en</strong>taria; <strong>el</strong> ajuste diario<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> ración tanto <strong>en</strong> cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong><br />

materia seca, como <strong>en</strong> otros nutri<strong>en</strong>tes;<br />

<strong>la</strong> homog<strong>en</strong>eidad <strong>de</strong> <strong>la</strong> mezc<strong>la</strong> final <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

propio carro mezc<strong>la</strong>dor a distintos niv<strong>el</strong>es,<br />

antes d<strong>el</strong> suministro <strong>de</strong> <strong>la</strong> ración y<br />

optimización <strong>de</strong> <strong>la</strong> misma; un increm<strong>en</strong>to<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> producción y calidad d<strong>el</strong> producto<br />

final; una mayores garantías <strong>de</strong> seguridad<br />

alim<strong>en</strong>taria, contro<strong>la</strong>ndo aquéllos<br />

factores <strong>de</strong> riesgo r<strong>el</strong>acionados con <strong>la</strong><br />

alim<strong>en</strong>tación que pued<strong>en</strong> ocasionar alteraciones<br />

sanitarias <strong>en</strong> <strong>el</strong> animal, una<br />

reducción d<strong>el</strong> impacto ambi<strong>en</strong>tal por<br />

<strong>de</strong>sc<strong>en</strong>so <strong>de</strong> emisiones y <strong>la</strong> mo<strong>de</strong>rnización<br />

e increm<strong>en</strong>to <strong>de</strong> competitividad <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s explotaciones gana<strong>de</strong>ras, son los<br />

argum<strong>en</strong>tos que ava<strong>la</strong>n <strong>la</strong>s producciones<br />

animales seguras. Por <strong>el</strong>lo, <strong>el</strong> Área<br />

<strong>de</strong> Nutrición, Pastos y Forrajes d<strong>el</strong> SERI-<br />

DA, vi<strong>en</strong>e <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>ndo, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> 1999,<br />

diversos Proyectos <strong>de</strong> Investigación <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

ámbito regional, nacional y <strong>en</strong> co<strong>la</strong>boración<br />

con <strong>la</strong> Unión Europea, a través <strong>de</strong><br />

activida<strong>de</strong>s específicas <strong>de</strong> I + D r<strong>el</strong>ativas<br />

al control <strong>de</strong> calidad, trazabilidad y seguridad<br />

alim<strong>en</strong>taria, con <strong>la</strong> puesta a punto<br />

<strong>de</strong> herrami<strong>en</strong>tas analíticas especialm<strong>en</strong>te<br />

rápidas, limpias y seguras como es <strong>la</strong><br />

instrum<strong>en</strong>tación NIRS, que <strong>el</strong> Laboratorio<br />

<strong>de</strong> Nutrición Animal ya utiliza para<br />

su servicio <strong>de</strong> análisis <strong>de</strong>s<strong>de</strong> 1990.<br />

Bibliografía<br />

CE (2000). Libro B<strong>la</strong>nco sobre seguridad alim<strong>en</strong>taria.<br />

Brus<strong>el</strong>as, 12-1-2000. Docum<strong>en</strong>to<br />

COM (1999), 719.<br />

COTTRILL, B.R. y TRAN, G. (2002). European<br />

Commision Contract A0-7050/01/000161.<br />

n<br />

44 Boletín informativo d<strong>el</strong> SERIDA - n.º 4

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!