06.05.2014 Views

cuento del pájaro carpintero y su esposa, la mujer tiuque - Onomázein

cuento del pájaro carpintero y su esposa, la mujer tiuque - Onomázein

cuento del pájaro carpintero y su esposa, la mujer tiuque - Onomázein

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

16 ÓSCAR E. AGUILERA F. / JOSÉ TONKO P.<br />

149. kuosá kuos kius jenák-ho<br />

ka kuteké álnak kenčás kuteké<br />

awóqans awoc’elásna ka kuos<br />

alál hápar kuos<br />

150. Kujákte koqárna kuteké afčár<br />

arp awóqa awónak asó awopáksna<br />

jáutep čérkče kuosó qajés ksqapéna<br />

alál álek á<strong>la</strong>hak asahák aksárrokelái-er<br />

kuos sa kuos.<br />

151. Afčár awokána ak’uás<br />

awoc’elásna-k’éjes ho kte aselái<br />

eik’olái-er-s kuo kius aksárrokékta<br />

ak’uás.<br />

152. Ku čelésap aselájer-s ko<br />

ka kuos kstal ka kuos tæsáka<br />

aksarrúna-keqáqa.<br />

153. C’éja-c’éja-sé<strong>la</strong>s kius… kius<br />

c’ap ka kuteké čačár ktep aséksta<br />

aksárro-kélsta-hójok eik’osekčéjerhójok<br />

sa kuos.<br />

149. <strong>su</strong> lugar de trabajo, donde<br />

trabajaba cortando leña, <strong>la</strong> quemaba<br />

y secaba; y <strong>la</strong> leña seca <strong>la</strong> bajaba<br />

[a <strong>la</strong> carpa 11 ].<br />

150. Al echar varios trozos de<br />

leña a <strong>la</strong> fogata emergían grandes<br />

l<strong>la</strong>maradas y aquellos que estaban<br />

semi-quemados con una vara los<br />

separaba dejándolos a un <strong>la</strong>do,<br />

posteriormente los apagados los<br />

juntaba amarrándolos y los llevaba<br />

al campamento donde contaba <strong>su</strong><br />

mentira.<br />

151. Es un lugar donde se puede<br />

semi-quemar <strong>la</strong> leña para que pueda<br />

secarse, es ahí donde engañaba,<br />

se cuenta<br />

152. Los engañaba a todos diciéndoles<br />

que necesitaba cargadores,<br />

sin embargo era mentira.<br />

153. La <strong>tiuque</strong> era <strong>su</strong>… era <strong>la</strong> que<br />

pedía permiso a <strong>su</strong> padre y a <strong>su</strong><br />

madre 12 , pero todo era un engaño,<br />

se contaba<br />

154. Jetáktas ak’uás sepláktas: 154. Al escuchar estas pa<strong>la</strong>bras<br />

[dijo 13 ]:<br />

155. “Ak’uás qei kúkta-aká kstal<br />

jenák ku táu tæsése-k’ejéqas jaláu<br />

táuk ko at kúkta če késtal ačáal”,<br />

æsk’ák.<br />

155. “¿Para qué será si has llevado<br />

contigo a muchos y me estoy quedando<br />

con pocos?” así [dijo].<br />

11<br />

“Carpa” designa aquí al albergue temporal que construían los kawésqar en <strong>su</strong>s desp<strong>la</strong>zamientos<br />

como nómadas a través de <strong>su</strong> territorio; es una vivienda hecha de estacas y ramas en forma<br />

oval que se cubría con pieles y ramas. “Carpa” corresponde a lo que en Argentina, Bolivia y<br />

Uruguay designan como “toldo”; también se <strong>la</strong> denomina “choza” o “cabaña”. En kawésqar<br />

el término es “at”, que designa también a <strong>la</strong> casa moderna. Este albergue era construido en<br />

cada puerto al que arribaban los kawésqar para pernoctar. A diferencia de los antiguos loberos<br />

y cazadores de nutrias chilotes, que pernoctaban en <strong>su</strong> embarcación, cubriéndo<strong>la</strong> con <strong>la</strong> ve<strong>la</strong>,<br />

los kawésqar nunca lo hacían.<br />

12<br />

Pedía permiso para que fuera un hermano al campamento <strong>del</strong> pájaro <strong>carpintero</strong>.<br />

13<br />

El padre o <strong>la</strong> madre; no hay referencia alguna para determinar quién hab<strong>la</strong> a continuación.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!