cuento del pájaro carpintero y su esposa, la mujer tiuque - Onomázein
cuento del pájaro carpintero y su esposa, la mujer tiuque - Onomázein
cuento del pájaro carpintero y su esposa, la mujer tiuque - Onomázein
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
LITERATURA ORAL KAWÉSQAR: CUENTO DEL PÁJARO CARPINTERO… 53<br />
463. Kuosá asekstárær jaláu kuos<br />
at’álsqans ak’uá jetáksqans qájesáse-ker<br />
jeksór.<br />
464. “Hánno kiáno če afčár čečáusekuelóna<br />
qájes jaláu čečél-pas<br />
jekuá jekuéjo čeá sekué<strong>la</strong>i-he táu<br />
kuteké ko qólok-s kok”, æsk’ák.<br />
465. “Kuosá kius sekuás<br />
æskuosk’iák ka kius sekuás kuos<br />
askét kuosá kuos káu sekuáqa<br />
ka kuteké jetapsénær če ačé-s<br />
ker-s”.<br />
466. “T’ak’iér-s kok awok’éna<br />
kenčás-ker hos 138 kuo ak’uás<br />
atóksor če kuos jenák-aká kep-s<br />
k’ak?”<br />
467. “Hannó [a]če čečáu-sekuelónær<br />
kúkta-ker kep os ar kiáwel<br />
ker”, æsk’ák.<br />
468. “Hannó kuas os ário kukás<br />
kuteké os čečáu-sekuáqas-pas<br />
kemná-kestáu”, æsk’ák.<br />
469. Kuósos sa kuos eikuákiar<br />
ka kuteké kius palo aft’ǽc’elásna<br />
kuok fkiár asejá-er-s 139 kok.<br />
463. Y después habló cuando vio<br />
que <strong>la</strong> fogata estaba a punto de<br />
apagarse 135 .<br />
464. “He aquí que no hago arder<br />
el fuego mediante soplido; está<br />
empezando a apagarse [el fuego]<br />
que había, a lo mejor usted 136 puede<br />
sop<strong>la</strong>rlo y usted sabrá más”, así<br />
[dijo].<br />
465. “Para sop<strong>la</strong>rlo así hay que<br />
sop<strong>la</strong>rlo y este que … lo avivé mediante<br />
soplido y empezó a crecer<br />
[el fuego]” 137 .<br />
466. “Cuando arda <strong>la</strong> fogata voy a<br />
cortar leña para mantener<strong>la</strong>, pues<br />
¿para qué hay [árboles] y yo estoy<br />
aquí sin hacer nada, igual?”<br />
467. “He aquí que el soplido no<br />
me ha dado re<strong>su</strong>ltado, ya no tengo<br />
más aire”, así [dijo].<br />
468. “Mira que el aire entró, ya<br />
soplé todo el aire, ya no me queda<br />
nada”, así [dijo].<br />
469. Después lo mató a garrotazos<br />
y con el palo afi<strong>la</strong>do lo ensartó,<br />
se cuenta.<br />
135<br />
lit. cuando vio que <strong>la</strong> fogata que antes había intentado apagar, al hacerlo casi se había apagado.<br />
136<br />
El hab<strong>la</strong>nte utiliza jekuéjo, forma para dirigirse a una persona poco conocida, en vez de<br />
directamente con čáu, tú; es como decir “mire Ud.”, < jé[ksor] ver, mirar + k’ojó, kuéjo<br />
oblicuo, chueco, indirectamente.<br />
137<br />
Dijo el <strong>carpintero</strong>.<br />
138<br />
= asós (?), partícu<strong>la</strong> de pretérito; posible error <strong>del</strong> hab<strong>la</strong>nte.<br />
139<br />
= aselájer, decir + durativo; variante individual <strong>del</strong> hab<strong>la</strong>nte.