cuento del pájaro carpintero y su esposa, la mujer tiuque - Onomázein
cuento del pájaro carpintero y su esposa, la mujer tiuque - Onomázein
cuento del pájaro carpintero y su esposa, la mujer tiuque - Onomázein
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
LITERATURA ORAL KAWÉSQAR: CUENTO DEL PÁJARO CARPINTERO… 39<br />
343. Kuosá kuos kuorwosekčé<br />
ak’uás asesekčé eik’olájer-s kuos<br />
“Kewáče k’enak’éna kariésqe táwon<br />
ak’uás čeá afčár kerrá”, æsk’ák,<br />
344. “qajés-sekuéker jaláu<br />
awečeláksta séwel”, jetákta táwon<br />
sečé<strong>la</strong>p-kesekčejér-nar-s kuos.<br />
345. “Jetahák ak’uás ak’uás kariésqe<br />
asár kúkta-ker-afqát sa čo<br />
jetahák kenčáhak k’ak;<br />
346. k’enak’éna æs at-talí jetǽl-áse<br />
qar ačáal afqát kuosó kuos”.<br />
347. Ka kuteké tóu ja so kuo hark<br />
hannó kenčéksta awóksta-koná-ker<br />
kupék kte áker.<br />
348. “Káno wa jenák-qei-kuorafqát<br />
sa aksárro-kesé-k’enák ak’uás<br />
jenák-qei-kuor-afqát kuos”.<br />
349. “Kuát ak’uás čæpáksor-hap<br />
so jetátal-k’ejétal-er-k’éna os aká<br />
c’éja-c’éja-sé<strong>la</strong>s k’iák kupép”,<br />
æsk’iák.<br />
350. “Æs taksóktek-sé<strong>la</strong>s ak’uás čo<br />
hapčæppačés jetátal sa æs aksárrok<br />
kuteké čæpás jetátal-k’ejétal or 90 qeifqat<br />
hánno jenák-akstá-ar k’ak”.<br />
351. “Afčár arhór ka kuteké čáuk 91<br />
ksep akuérhor askét k’iesáu kuteké<br />
tqalk arhór qei kuteké čejáfna os<br />
k’a æsk’ák jetakárieks-k’ejeháker<br />
kuósos”.<br />
343. Se cuenta que, se dice que [el<br />
cuñado] p<strong>la</strong>neaba: “Mira que voy<br />
a salir a buscar leña con el hacha<br />
<strong>del</strong> <strong>carpintero</strong>;<br />
344. se va a apagar, <strong>la</strong> l<strong>la</strong>ma está<br />
muy baja” 88 . Al decir esto, tomó<br />
[el hacha] y salió de <strong>la</strong> carpa.<br />
345. “Solía utilizar… el hacha que<br />
era muy fea 89 , <strong>la</strong> que yo usaba y<br />
con <strong>la</strong> que hacheaba;<br />
346. con esa hacha casi me mató<br />
el pájaro <strong>carpintero</strong>”.<br />
347. Y tomó otra [hacha] que había;<br />
he aquí que estará hacheando y<br />
quemando [leña] en ese monte.<br />
348. “He aquí que ahí estarán<br />
los que siempre engañaban, ahí<br />
estarán”.<br />
349. “¿Cómo íbamos a darnos<br />
cuenta de los actos [<strong>del</strong> pájaro<br />
<strong>carpintero</strong>] así como también de <strong>la</strong><br />
<strong>mujer</strong> <strong>tiuque</strong>?”, así [pensaba].<br />
350. “Pensé que era mi hermana<br />
<strong>la</strong> que andaba y engañaba y me<br />
quería matar y que allí estaría”.<br />
351. “Para que <strong>la</strong> leña cayera y me<br />
tropezara este que… en <strong>la</strong> piedra y<br />
al caer me hiciera daño, así, el<strong>la</strong><br />
lo hacía con p<strong>la</strong>cer”.<br />
88<br />
O bien, “calienta poco”.<br />
89<br />
Ironía.<br />
90<br />
= os, para, con el fin de, en oraciones finales, variante individual <strong>del</strong> hab<strong>la</strong>nte.<br />
91<br />
= čečáu, prefijo reflexivo, probable reducción <strong>del</strong> hab<strong>la</strong>nte.