tria kajero

32 Hiroshi Nagata kaj Renato Corsetti
La tekstoj de la liberaj priskriboj apogas la hipotezon ke la fiksado de
parametro de kernvortoj ne tuje determiniĝas, sed evoluas dum la lernado
de esperanto tiel ke spertuloj sekvas la statistike plej oftan parametradon,
ekzemple “kernvorto-komenca” en frazoj de la speco “... virino elirinta el la
vendejo”, “kernvorto-lasta” en frazoj de la speco “ruĝa mantelo”.
La samaj tekstoj montras ke frazoj kun kromvortoj aŭ sen kromvortoj estas
sisteme evitataj de la verkantoj.
Kaj fine la disigo de la elementoj estas fenomeno, kiu rilatas ĉefe al la
tekstoj de rusaj kaj hungaraj parolantoj de esperanto. Restas do la ĝenerala
demando pri la multaj rusoj kaj hungaroj, kiuj utiligas sintagmo-konservantan
kaj sintagmo-rompantan modelojn, malgraŭ tio ke ilia juĝo pri similaj proponitaj
frazoj devus pensigi la malon. Iliaj tekstoj povas esti juĝataj nekutimaj
sed certe tute gramatikaj.
El tiu vidpunkto esperanto estas lingvo en kiuj la pozicio de kernvortoj
estas relative malgrava kompare kun lingvoj kiel la angla, en kiuj ĝi estas
esenca. Alivorte el la sintagmoj: mantelo ruĝa kaj ruĝaj mantelo la dua estas
negramatika, dum la unua povas esti stile malsam-efika sed certe gramatika.
Same okazas ĉe la frazoj: virino aĉetis robo kaj robon aĉetis virino aŭ robon virino
aĉetis el kiuj negramatika estas nur la unua.
Oni devus fari pliajn esplorojn, demandante sin kiom la ideoj mem pri
kernvortoj kaj disigoj estas influataj de la lingvaj ecoj de difinitaj lingvoj.
4. Konkludo
Tiu ĉi studo esploris la influojn de kvar gepatraj lingvoj sur la lernadon de
esperanto. Ĉefaj trovajˆoj akiritaj kaj ties implicoj estas jenaj:
(1) Spertuloj juĝis la transformitajn frazojn pli-malpli samnivele akcepteblaj,
sendepende de tio, ke ies aŭ alies lingvoj permesas aŭ ne permesas la
transformadon. Tio ĉi estas precipe prava pri la frazoj kun sintagmo-konservanta
disigo kaj sintagmo-rompanta disigo. Tiele ili atingas similan staton de
lingvoscio de esperanto, almenaŭ pri tiuj ĉi specoj de frazoj.
(2) Diferenco inter la bazaj kaj la transformitaj frazoj troviĝis pri la frazoj
kun sintagmo-rompanta disigo, dum ne estis tiele pri la frazoj kun sintagmokonservanta
disigo. La lasta trovajˆo estas akirita eble pro tio, ke frazoj kun
sintagmo-konservanta disigo estas plej ofte renkonteblaj en esperanto.
(3) Frazoj kun sintagmo-rompanta disigo estis juĝitaj malpli akcepteblaj ol
tiuj sen ĝi, sendepende de lingvoj kiuj permesas aŭ ne permesas la disigon.
Tamen notinda estas la trovajˆo, ke ĉiuj diverslingvanoj donis al la frazoj kun
sintagmo-rompanta disigo mezvalorojn malpli ol tri sur la 5-poenta skalo. Tiu
ĉi speco de disigo rompas la unuecon de sintagmo, kies rompon ne permesas
al si precipe la angla kaj la persa. Malgraŭ tio, anglalingvaj spertuloj kaj
perslingvaj spertuloj juĝis tiujn frazojn pli-malpli samnivele akcepteblaj kiel