tria kajero

Influoj de gepatra lingvo 31
la disigon. La influo ne devenas de alie ol de la gramatiko de esperanto mem.
Evidente oni devas esti tre singarda en la interpretado de ĉi tiu formo (sia la
mano), kies kaŭzo povus esti klopodo de la lernanto apliki malbone lernitan
regulon al la perslingva originala esprimo.
Nun ni provu apliki la teorion de parametro-fiksado (vd. noton 4) al la
priskriboj. Flynn (1996:151) asertas, ke “ĉiuj principoj kaj parametroj karakterizitaj
de la teorio de Universala Gramatiko estas uzeblaj fare de infanoj kaj
plenkreskaj lernantoj de dua lingvo.” Kernvorto-parametro (angle: head
parameter), kiu priskribas la lokon de kernvortoj ene de sintagmo, estas unu
el la asertitaj parametroj. Se ni sekvas la evoluon de fiksado de la parametro,
ni povas diri, ke la kvar lingvanoj jam fiksas la valoron de la parametro laŭmaniere
de la sintaksaj trajtoj de sia lingvo, t.e. ĝuste laŭ la permesateco donita
en tabelo 1, antaŭ ol ili eklernas esperanton. Notu tie ĉi, ke fiksado de parametro
okazas tuje tiumaniere, kvazaŭ oni povas ŝalti aŭ elŝalti elektran cirkuladon
per manipulado de ŝaltilo.
Estas prave, ke esperanto laŭgramatike permesas sintagmo-konservantan
disigon kaj sintagmo-rompantan disigon. Tamen ankaŭ estas ja la statistika
fakto, ke en esperanta sintagmo (ekz. ... (vidi) viron transirantan la vojon) la
kernvorto, viron, aperas komence multe pli ofte ol ĝi aperas laste (sekve, viron
transirantan la vojon anstataŭ transirantan la vojon viron). Alivorte, en tiu ĉi
okazo kernvorto-komenca fiksado de parametro estas pli kutima ol kernvortolasta
fiksado. Tamen, ruslingvanoj uzis esprimojn konforme al la kernvortolasta
fiksado de parametro en sia lingvo, preskaŭ sendepende de spertiĝo de
esperanto (vd. p. 25). Estas plene akcepteble, ke ruslingvaj komencantoj emas
uzi tiajn frazesprimojn laŭkutime al la antaŭa fiksado de parametro pri la rusa.
Sed tamen eĉ ruslingvaj spertuloj utiligis tiajn ĉi frazesprimojn. Ĉu Flynn kaj
aliaj samskolanoj kuraĝas diri, ke en la lernado de esperanto la parametro
ankoraŭ ne estas plene fiksita ĉe la spertuloj aŭ ke, laŭkutime, iuj aŭ aliaj
faktoroj rilataj al mensa prilaborado malhelpas la malkaŝadon de la parametro
jam plene fiksita? Oni rajtas sin demandi de kie, se ne de la gepatra lingvo,
la spertuloj prenis la kernvorto-lastan fiksadon de parametro. Tiu ĉi klarigo
ŝajnas al ni pli natura kaj pli ekonomia. Tiu-rilate, oni ankaŭ rajtas sin demandi,
surbaze de niaj trovajˆoj pri priskriboj, pri la tuta koncepto de fiksado
de parametroj je teoria nivelo.
Efektive se oni baziĝas sur la psikolingvistikaj teorioj de la lastaj jardekoj
(ekzemple la tiel nomata “konkurenc-modelo” laŭ MacWhinney & Bates 1989)
estas klare ke en esperanto la indico por kompreni la objekton en la frazo estas
la -n en florojn. La pozicio en la frazo en esperanto kiel en la latina aŭ en aliaj
lingvoj kun abunda riĉeco de finajˆoj ludas multe malpli gravan rolon. Alivorte
oni devus esplori pri la akiro de la parametro -n, kio normale estas nomata
“lernado de la akuzativo”.