El enfoque sistémico en el análisis de la producción animal ... - Inia
El enfoque sistémico en el análisis de la producción animal ... - Inia
El enfoque sistémico en el análisis de la producción animal ... - Inia
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
30 R. RUIZ, L.M. OREGUI<br />
INTRODUCCIÓN<br />
A lo <strong>la</strong>rgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> segunda mitad d<strong>el</strong> siglo XX <strong>el</strong> <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> <strong>la</strong> teoría sistémica y su<br />
aplicación a distintas áreas d<strong>el</strong> conocimi<strong>en</strong>to ha supuesto un salto cualitativo para <strong>la</strong> ci<strong>en</strong>cia.<br />
Su orig<strong>en</strong> coinci<strong>de</strong> con <strong>la</strong> aparición <strong>de</strong> los postu<strong>la</strong>dos d<strong>el</strong> biólogo inglés von Berta<strong>la</strong>nffi<br />
<strong>en</strong> <strong>la</strong> década <strong>de</strong> los años cincu<strong>en</strong>ta. No obstante, tuvo que transcurrir más <strong>de</strong> un<br />
cuarto <strong>de</strong> siglo hasta que esta nueva línea <strong>de</strong> p<strong>en</strong>sami<strong>en</strong>to tomó forma y se p<strong>la</strong>smó <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />
Teoría G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> Sistemas (Berta<strong>la</strong>nffi, 1973), don<strong>de</strong> se recog<strong>en</strong> <strong>la</strong>s bases que permit<strong>en</strong><br />
id<strong>en</strong>tificar y <strong>en</strong>umerar <strong>la</strong>s características comunes y difer<strong>en</strong>ciales <strong>en</strong>tre los sistemas.<br />
La teoría sistémica constituyó un cambio radical <strong>en</strong> <strong>la</strong> visión y <strong>el</strong> análisis <strong>de</strong> <strong>la</strong> realidad.<br />
Hasta su aparición cualquier f<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>o era estudiado aplicando <strong>el</strong> método cartesiano,<br />
es <strong>de</strong>cir mediante principios <strong>de</strong> reduccionismo. Esto es, su análisis y <strong>de</strong>sglose <strong>en</strong> <strong>la</strong>s partes<br />
más <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tales, <strong>de</strong> modo que al ir profundizando <strong>en</strong> <strong>el</strong> estudio <strong>de</strong> los f<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>os se<br />
asiste a un proceso <strong>de</strong> especialización, con <strong>la</strong> consigui<strong>en</strong>te pérdida <strong>de</strong> visión <strong>de</strong> conjunto,<br />
y <strong>el</strong> alejami<strong>en</strong>to d<strong>el</strong> problema real inicial.<br />
Fr<strong>en</strong>te a tal actitud reduccionista, <strong>la</strong> teoría sistémica aporta un <strong><strong>en</strong>foque</strong> expansionista<br />
según <strong>el</strong> cual todos los objetos y acontecimi<strong>en</strong>tos son parte <strong>de</strong> otros mayores. Por tanto,<br />
como un sistema es más que <strong>la</strong> suma <strong>de</strong> sus compon<strong>en</strong>tes, no bastaría con estudiar cada<br />
uno <strong>de</strong> éstos <strong>de</strong> manera individualizada y agregarlos <strong>de</strong>spués, sino que sería más lógico<br />
llevar a cabo un trabajo multidisciplinar.<br />
Consci<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>la</strong> complejidad <strong>de</strong> los f<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>os que ocurr<strong>en</strong> <strong>en</strong> nuestro <strong>en</strong>torno, y<br />
dada <strong>la</strong> dificultad para abordarlos <strong>de</strong>s<strong>de</strong> un único prisma, ya sea éste <strong>el</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong>s ci<strong>en</strong>cias experim<strong>en</strong>tales<br />
o <strong>el</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong>s ci<strong>en</strong>cias empíricas, <strong>el</strong> <strong><strong>en</strong>foque</strong> sistémico pret<strong>en</strong><strong>de</strong> una aproximación<br />
mutua <strong>de</strong> ambas (Cast<strong>el</strong>án et al., 1997). Por tanto, se persigue un compromiso <strong>en</strong>tre<br />
<strong>la</strong> <strong>de</strong>scripción puram<strong>en</strong>te cuantitativa <strong>de</strong> los f<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>os o <strong>el</strong> análisis cualitativo <strong>de</strong> su estructura,<br />
llegándose así a un mejor conocimi<strong>en</strong>to d<strong>el</strong> conjunto.<br />
Otro <strong>de</strong> los principios empleados tradicionalm<strong>en</strong>te por <strong>la</strong> ci<strong>en</strong>cia, y con <strong>el</strong> que también<br />
trata <strong>de</strong> romper <strong>la</strong> teoría sistémica, es <strong>el</strong> d<strong>el</strong> mecanicismo. La ci<strong>en</strong>cia mo<strong>de</strong>rna se había<br />
<strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>do sobre <strong>la</strong>s bases impuestas por Galileo y Newton, <strong>de</strong> manera que se trataba<br />
<strong>de</strong> explicar los f<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>os según una r<strong>el</strong>ación causa-efecto. <strong>El</strong>lo va ligado a una concepción<br />
<strong>de</strong> sistemas cerrados que <strong>de</strong>ja <strong>en</strong> un segundo p<strong>la</strong>no, simplem<strong>en</strong>te no consi<strong>de</strong>ra, <strong>el</strong><br />
pap<strong>el</strong> <strong>de</strong>sempeñado por <strong>el</strong> <strong>en</strong>torno. En <strong>el</strong> <strong><strong>en</strong>foque</strong> sistémico <strong>la</strong> r<strong>el</strong>ación causa-efecto se<br />
transforma <strong>en</strong> otra <strong>de</strong> medios-finalidad. Así, parti<strong>en</strong>do <strong>de</strong> un sistema <strong>en</strong> una situación inicial<br />
concreta, <strong>la</strong> consecución <strong>de</strong> los objetivos es función <strong>de</strong> los medios o factores exist<strong>en</strong>tes,<br />
así como <strong>de</strong> <strong>la</strong>s distintas interacciones que se produc<strong>en</strong> <strong>en</strong>tre <strong>el</strong>los y/o con <strong>el</strong> <strong>en</strong>torno.<br />
En <strong>la</strong> actualidad, <strong>la</strong> teoría sistémica y <strong>el</strong> concepto <strong>de</strong> «sistema» se aplican a muy distintos<br />
ámbitos <strong>de</strong> <strong>la</strong> actividad humana (economía, política, medicina, biología, etc.). No<br />
obstante, <strong>el</strong> objetivo d<strong>el</strong> pres<strong>en</strong>te artículo es revisar su aplicación e implicaciones <strong>en</strong> <strong>la</strong> investigación<br />
<strong>en</strong> producción <strong>animal</strong>.<br />
EL CONCEPTO DE SISTEMA Y CARACTERÍSTICAS<br />
At<strong>en</strong>di<strong>en</strong>do al diccionario <strong>de</strong> <strong>la</strong> Real Aca<strong>de</strong>mia Españo<strong>la</strong> (1992), se <strong>de</strong>fine <strong>el</strong> término<br />
sistema como «un conjunto <strong>de</strong> cosas que ord<strong>en</strong>adam<strong>en</strong>te r<strong>el</strong>acionadas <strong>en</strong>tre sí contribu-