Euskal Autonomia Erkidegoko flora baskular mehatxatua

— XX. mendeko garapen industrialak eta teknologikoak (XIX. mendearen bukaeran hasi zen)
lurraldean egiten ziren jarduera tradizionalen, nekazaritzaren eta abeltzaintzaren gainbehera
ekarri zuen, eta behar berriak sortu zituen, hala nola, aisialdia eta turismoa.
Azkeneko gertakari historiko horrek eragin handia izan du EAEn, batez ere isurialde kantauriarrean,
populazioa eta honek ingurune naturalean duen eragina izugarri hazi baitziren. Horregatik,
industrializaturiko herrialde gehienetan gertatu zen antzera, aurreko mendeak eraldaketa
artifizialak eragin ditu, aurretik ingurunean inoiz ikusi ez zirenak, eta hori ingurumen naturalean
argi eta garbi islatu da.
Historiaren ondorioz gure flora-ondarearen egungo egoera horrela laburbildu dezakegu:
— Isurialde kantauriarreko beheko eremuetan baso zaharren aztarnak baino ez dira gelditu.
Horien ordez zelai eta sail atlantikoak, baso-landaketak, giza bizitokiak eta azpiegiturak
egin dira. Inguru horretako flora, neurri handi batean, Europako kontinentean oso hedatuta
dago, eta espezie bakanak edo endemikoak oso urriak dira. Aitzitik, egungo klimarekin
bat ez datorren banaketa duten espezie gutxi batzuk badaude, iratze subtropikalak eta
landare mediterraneoak, batik bat kostaldean, eta bertan landare baskular mehatxatuak
hogeita hamarretik gora dira. Egoera larriena duten espezieak kostaldeko hareatzen, paduren,
labarren eta itsasotik gertu dauden erlaitzen biotopoetara egokitutako landareak
dira. Kokaleku horiek berez oso eremu mugatua daukate eta, horrez gain, giza bizilekuen
eta industriaren garapenaren eragina, bai eta aisialdirako jardueren hazkundearen ondorioak
ere nozitu dituzte. Izan ere, zenbait espezie azken mendean iraungi dira. Badirudi
hori gertatu zaiela Astragalus baionensis, Crucianella maritima, Otanthus maritimus, Silene
uniflora –thorei subsp.– espezieei, eta besteren bati ere bai. Horietako batzuek oraindik
ere populazio oparoak dituzte Ipar Euskal Herriko eta Landetako kostaldean.
— Isurialde mediterraneoan oraindik badaude berezko basoen eremuak, batez ere balio
agrologiko eskasa duten tokietan, baina gehienetan baso helduak berreskuratzeko bidean,
hasierako faseetan daude. Eraldaketa nagusiak haran eta arroen zokoetan egin dira, eta nekazaritzaren
mekanizazioaren eta garapenaren ondorio izan dira. Horrek guztiak sailak
kontzentratzea, lautadako basoak suntsitzea, soroen arteko mugak eta ezpondak desagertzea
eta ubideak larriki kaltetzea eragin du. Horren guztiaren ondorioz, hogei bat landare
baskular daude mehatxu-maila desberdinetan ingurune hauetan. Espezie horietako batzuk
baso-irla txiki eta baliotsuetan daude babestuta.
— Euskal mendiak nahiz eta garaiera handirik ez izan, magal ospeletan iraganeko garai hotzagoen
aztarnak gorde dira, eta horrela Pirinioetan edo Kantabriako mendilerroan estai
subalpetarrean berezkoak diren landareak aurkitzen ditugu gure mendietan, baina egokiak
diren eremu txikietan kantonatuta daude, eta askotan nahiko egoera larrian irauten
dute bizirik. Landare-multzo hau erlatiboki nahiko handia da, mehatxu-maila desberdinetan
katalogatuta dauden 80 bat espezie mendi-inguru horietan babesten baitira. Zorionez,
orokorrean mendietako floraren egoera haranekoa eta gune baxuetakoa baino askoz
hobea da eta, gehienetan, gizakiak eragindako mehatxua txikiagoa da. Badirudi populazio
batzuk bakartuta daudela edo horren urriak direla eragile naturalen edo biogeografikoen
ondorioz.
— EAEn hezegune handi samarrak nahiko urriak dira. Isurialde atlantikoan eta mendietan
zohikaztegi txikiak eta iturburu gutxi batzuk baino ez dira. Isurialde mediterraneoan pixka
bat ugariagoak dira, aurrekoez gain urmael natural gutxi batzuk eta denboraldi batez
ureztatuta dauden gune batzuk baitaude. Baina osasungaitzak direlako usteak edo
SARRERA • INTRODUCCIÓN 21