02.03.2014 Views

Censos de aves acuáticas invernantes en la ... - Euskadi.net

Censos de aves acuáticas invernantes en la ... - Euskadi.net

Censos de aves acuáticas invernantes en la ... - Euskadi.net

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>C<strong>en</strong>sos</strong> <strong>de</strong> <strong>aves</strong> acuáticas<br />

<strong>invernantes</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

Comunidad Autónoma<br />

<strong>de</strong>l País Vasco


LOS CENSOS INTERNACIONALES DE AVES ACUÁTICAS, UN SISTEMA<br />

DE SEGUIMIENTO DE POBLACIONES A ESCALA BIOGEOGRÁFICA<br />

Des<strong>de</strong> 1967, <strong>la</strong> organización Wet<strong>la</strong>nds International promueve y coordina un programa<br />

<strong>de</strong> c<strong>en</strong>sos <strong>de</strong> <strong>aves</strong> acuáticas <strong>en</strong> humedales, que se <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong> <strong>en</strong> todos los contin<strong>en</strong>tes.<br />

Los c<strong>en</strong>sos se llevan a cabo anualm<strong>en</strong>te durante el mes <strong>de</strong> <strong>en</strong>ero, periodo <strong>en</strong> el que<br />

muchas especies <strong>de</strong> acuáticas se congregan <strong>en</strong> <strong>en</strong>cl<strong>aves</strong> concretos y sus conting<strong>en</strong>tes se<br />

muestran más estables, por lo que su recu<strong>en</strong>to es más s<strong>en</strong>cillo y fiable que <strong>en</strong> otras<br />

épocas <strong>de</strong>l año. En <strong>la</strong> región <strong>de</strong>l Paleártico occi<strong>de</strong>ntal, que compr<strong>en</strong><strong>de</strong> Europa y Ori<strong>en</strong>te<br />

Próximo, se cubr<strong>en</strong> alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong> 20.000 humedales <strong>en</strong> 50 países, gracias a <strong>la</strong><br />

co<strong>la</strong>boración <strong>de</strong> más <strong>de</strong> 10.000 observadores, que globalm<strong>en</strong>te c<strong>en</strong>san unos 20 millones<br />

<strong>de</strong> <strong>aves</strong> <strong>de</strong> 175 especies.<br />

El aspecto más relevante <strong>de</strong> este programa es su capacidad para proporcionar t<strong>en</strong><strong>de</strong>ncias<br />

<strong>de</strong> pob<strong>la</strong>ciones <strong>de</strong> <strong>aves</strong> a <strong>la</strong>rgo p<strong>la</strong>zo, mediante recogida <strong>de</strong> datos <strong>de</strong> forma<br />

estandarizada: recu<strong>en</strong>tos efectuados con <strong>la</strong> misma metodología y <strong>en</strong> los mismos sitios<br />

cada año. De esta forma, se dispone <strong>de</strong> información sobre <strong>la</strong> evolución <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

pob<strong>la</strong>ciones <strong>de</strong> <strong>aves</strong> acuáticas y su estado <strong>de</strong> conservación, t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta que esta<br />

información es crucial para su gestión (muchas son aprovechadas cinegéticam<strong>en</strong>te, otras<br />

se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran am<strong>en</strong>azadas). Periódicam<strong>en</strong>te se publican docum<strong>en</strong>tos analizando estos<br />

resultados a nivel internacional 1 .<br />

A<strong>de</strong>más, los c<strong>en</strong>sos <strong>de</strong> acuáticas se han convertido <strong>en</strong> un instrum<strong>en</strong>to fundam<strong>en</strong>tal para<br />

el conocimi<strong>en</strong>to y valoración <strong>de</strong> sus hábitats, los humedales, que son objeto <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción<br />

prefer<strong>en</strong>te por su fragilidad y singu<strong>la</strong>ridad. Instrum<strong>en</strong>tos internacionales <strong>de</strong>dicados a <strong>la</strong><br />

protección <strong>de</strong> humedales y <strong>aves</strong>, como el Conv<strong>en</strong>io <strong>de</strong> Ramsar, el Conv<strong>en</strong>io <strong>de</strong> Bonn y<br />

el Acuerdo para <strong>la</strong> conservación <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>aves</strong> acuáticas migratorias afroeuroasiáticas,<br />

se nutr<strong>en</strong> a nivel técnico y ci<strong>en</strong>tífico <strong>de</strong> los datos suministrados por este programa <strong>de</strong><br />

c<strong>en</strong>sos.<br />

Más información sobre el programa internacional <strong>de</strong> c<strong>en</strong>sos <strong>en</strong> www.wet<strong>la</strong>nds.org<br />

Más información sobre el Conv<strong>en</strong>io para <strong>la</strong> conservación <strong>de</strong> los humedales <strong>de</strong><br />

importancia internacional <strong>en</strong> www.ramsar.org<br />

1 DELANY, S. & SCOTT, D. (eds.). 2002. Waterbird Popu<strong>la</strong>tion Estimates. Third Edition. Wet<strong>la</strong>nds<br />

International. Wag<strong>en</strong>ing<strong>en</strong><br />

2


METODOLOGÍA GENERAL<br />

El c<strong>en</strong>so <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>aves</strong> acuáticas <strong>en</strong> humedales se realiza por observadores conocedores<br />

<strong>de</strong>l terr<strong>en</strong>o y compet<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> <strong>la</strong> i<strong>de</strong>ntificación, que <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong> oril<strong>la</strong> prospectan <strong>la</strong> masa <strong>de</strong><br />

agua con medios ópticos a<strong>de</strong>cuados (telescopio y prismáticos). Anotan <strong>en</strong> fichas el<br />

número <strong>de</strong> <strong>aves</strong> pres<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> cada especie. Los conteos son diurnos, aprovechando una<br />

mayor estabilidad <strong>de</strong> los bandos durante el día, cuando <strong>la</strong>s <strong>aves</strong> <strong>de</strong>dican mucho tiempo a<br />

reposar o alim<strong>en</strong>tarse sin <strong>de</strong>sp<strong>la</strong>zarse. En el caso <strong>de</strong> gran<strong>de</strong>s humedales, pue<strong>de</strong> ser<br />

necesario el concurso <strong>de</strong> varios observadores que se <strong>en</strong>cargu<strong>en</strong> <strong>de</strong> contar distintos<br />

sectores. Los c<strong>en</strong>sos se efectúan cada año <strong>en</strong> torno a mediados <strong>de</strong> <strong>en</strong>ero,<br />

simultáneam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> todos los países <strong>de</strong>l área cubierta, con el fin <strong>de</strong> evitar conteos<br />

repetidos <strong>de</strong> ejemp<strong>la</strong>res que pudieran haberse tras<strong>la</strong>dado <strong>de</strong> un lugar a otro.<br />

Esta metodología resulta particu<strong>la</strong>rm<strong>en</strong>te indicada para el c<strong>en</strong>so <strong>de</strong> anátidas (patos),<br />

gansos y fochas, cuyas pob<strong>la</strong>ciones son así monitorizadas con mucha fiabilidad. Sin<br />

embargo, hay otras especies <strong>de</strong> <strong>aves</strong> acuáticas que se dispersan <strong>en</strong> humedales pequeños<br />

o ríos (garzas, cormoranes), que son <strong>de</strong> hábitos escon<strong>de</strong>dizos (pollue<strong>la</strong>s y pollue<strong>la</strong>s),<br />

cuyos conting<strong>en</strong>tes son más inestables o que utilizan ambi<strong>en</strong>tes difer<strong>en</strong>tes durante el<br />

invierno (gaviotas). Para el<strong>la</strong>s, <strong>la</strong>s cifras obt<strong>en</strong>idas con <strong>la</strong> técnica antes <strong>de</strong>scrita son<br />

m<strong>en</strong>os fi<strong>de</strong>dignas, y es necesario emplear estrategias alternativas (por ejemplo, el<br />

seguimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> dormi<strong>de</strong>ros).<br />

Ramón Arambarri<br />

3


ORGANIZACIÓN<br />

A nivel español, el programa <strong>de</strong> c<strong>en</strong>sos <strong>de</strong> acuáticas <strong>invernantes</strong> se inició y <strong>de</strong>sarrolló al<br />

amparo <strong>de</strong> <strong>la</strong> Sociedad Españo<strong>la</strong> <strong>de</strong> Ornitología (SEO/Birdlife). Esta <strong>en</strong>tidad ha jugado<br />

un papel primordial <strong>en</strong> <strong>la</strong> ampliación y consolidación <strong>de</strong> los c<strong>en</strong>sos. En <strong>la</strong> actualidad,<br />

SEO/Birdlife compi<strong>la</strong> los datos por <strong>en</strong>cargo <strong>de</strong>l Ministerio <strong>de</strong> Medio Ambi<strong>en</strong>te, y ejerce<br />

<strong>de</strong> <strong>en</strong><strong>la</strong>ce con Wet<strong>la</strong>nds International. La reci<strong>en</strong>te monografía La invernada <strong>de</strong> <strong>aves</strong><br />

acuáticas <strong>en</strong> España 2 revisa y analiza los datos disponibles sobre evolución <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

pob<strong>la</strong>ciones <strong>de</strong> cada especie y <strong>en</strong> cada humedal.<br />

En el País Vasco, los primeros c<strong>en</strong>sos disponibles <strong>de</strong> <strong>aves</strong> acuáticas se remontan a 1969.<br />

Durante los años 70, los conteos se realizaron irregu<strong>la</strong>rm<strong>en</strong>te y abarcando sólo los<br />

principales humedales (Urdaibai, embalse <strong>de</strong> Ullibarri-Gamboa), por parte <strong>de</strong><br />

observadores voluntarios. En los 80 y 90, el programa se consolida y <strong>la</strong>s diputaciones<br />

forales <strong>de</strong> Á<strong>la</strong>va, Bizkaia y Gipuzkoa, <strong>en</strong> el marco <strong>de</strong> sus compet<strong>en</strong>cias <strong>en</strong> materia <strong>de</strong><br />

gestión <strong>de</strong>l medio natural, impulsan o prestan apoyo económico al programa <strong>de</strong> c<strong>en</strong>sos.<br />

A partir <strong>de</strong> 1990, el número <strong>de</strong> localida<strong>de</strong>s visitadas experim<strong>en</strong>ta un pau<strong>la</strong>tino<br />

increm<strong>en</strong>to, <strong>de</strong> manera sost<strong>en</strong>ida <strong>en</strong> Á<strong>la</strong>va pero con ciertos altibajos <strong>en</strong> Bizkaia y<br />

Gipuzkoa. De cara a <strong>la</strong> interpretación <strong>de</strong> <strong>la</strong> evolución <strong>de</strong> <strong>la</strong>s pob<strong>la</strong>ciones, estas<br />

variaciones <strong>de</strong> cobertura <strong>de</strong>b<strong>en</strong> ser consi<strong>de</strong>radas. De hecho, <strong>en</strong> el <strong>la</strong>pso 1969-2004 sólo<br />

tres localida<strong>de</strong>s cu<strong>en</strong>tan con con más <strong>de</strong> 20 conteos y otras 34 con más <strong>de</strong> 10, <strong>de</strong> un<br />

total <strong>de</strong> 88 que han sido muestreadas <strong>en</strong> alguna ocasión.<br />

Tradicionalm<strong>en</strong>te, los observadores <strong>de</strong> campo han estado vincu<strong>la</strong>dos al Instituto A<strong>la</strong>vés<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> Naturaleza, <strong>la</strong> Sociedad Ornitológica Lanius e Itsas Enara Ornitologi Elkartea,<br />

asociaciones que, <strong>en</strong> sus ámbitos respectivos, han aglutinado a bu<strong>en</strong>a parte <strong>de</strong> los<br />

ornitólogos interesados <strong>en</strong> este tipo <strong>de</strong> <strong>aves</strong>. El guar<strong>de</strong>río <strong>de</strong>l Departam<strong>en</strong>to para el<br />

Desarrollo <strong>de</strong>l Medio Rural <strong>de</strong> <strong>la</strong> Diputación Foral <strong>de</strong> Gipuzkoa y personal <strong>de</strong>l C<strong>en</strong>tro<br />

<strong>de</strong> Estudios Ambi<strong>en</strong>tales <strong>de</strong>l Ayuntami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Vitoria-Gasteiz participan también <strong>en</strong> los<br />

c<strong>en</strong>sos.<br />

A partir <strong>de</strong>l año 2004, el Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Or<strong>de</strong>nación <strong>de</strong>l Territorio y Medio Ambi<strong>en</strong>te<br />

<strong>de</strong>l Gobierno Vasco asumió <strong>la</strong> organización <strong>de</strong>l programa <strong>de</strong> c<strong>en</strong>sos, con el ánimo <strong>de</strong><br />

mejorar su utilidad, regu<strong>la</strong>rizando <strong>la</strong> cobertura <strong>de</strong> localida<strong>de</strong>s prospectadas y<br />

asegurando su continuidad. No obstante, se siguió contando con los mismos equipos <strong>de</strong><br />

campo que habían v<strong>en</strong>ido efectuado los c<strong>en</strong>sos durante <strong>la</strong> última década, para<br />

aprovechar su experi<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> este tipo <strong>de</strong> trabajo y favorecer <strong>la</strong> comparabilidad <strong>de</strong> los<br />

datos. Así, se efectuó una revisión <strong>de</strong> <strong>la</strong>s localida<strong>de</strong>s que <strong>de</strong>bían ser visitadas – <strong>en</strong><br />

función <strong>de</strong> su importancia ornitológica y <strong>de</strong> <strong>la</strong> serie anual disponible para el<strong>la</strong>s- y se<br />

diseñaron fichas <strong>de</strong> c<strong>en</strong>so que incluyeran cartografía <strong>de</strong>l recinto que <strong>de</strong>bía ser<br />

prospectado. De esta forma, se garantiza que los tramos c<strong>en</strong>sados <strong>en</strong> <strong>en</strong>cl<strong>aves</strong> <strong>de</strong>finidos<br />

más arbitrariam<strong>en</strong>te, como ríos o franjas costeras, sean exactam<strong>en</strong>te los mismos <strong>de</strong> año<br />

<strong>en</strong> año.<br />

En cada territorio, un coordinador responsable se <strong>en</strong>carga <strong>de</strong> asignar los <strong>en</strong>cl<strong>aves</strong> <strong>de</strong><br />

c<strong>en</strong>so a los observadores, para lograr <strong>la</strong> cobertura prevista. Para algunas localida<strong>de</strong>s<br />

gran<strong>de</strong>s y con regím<strong>en</strong>es <strong>de</strong> protección que afectan sólo a una parte <strong>de</strong> <strong>la</strong>s mismas, se<br />

2 MARTÍ, R. & DEL MORAL, J. C. (eds.). 2002. La invernada <strong>de</strong> <strong>aves</strong> acuáticas <strong>en</strong> España. Ministerio <strong>de</strong><br />

Medio Ambi<strong>en</strong>te. Madrid.<br />

4


han consi<strong>de</strong>rado “sublocalida<strong>de</strong>s”: este es el caso <strong>de</strong> <strong>la</strong>s co<strong>la</strong>s <strong>de</strong> Ullibarri-Gamboa<br />

(Ramsar), Jaizubia-P<strong>la</strong>iaundi-Is<strong>la</strong>s (ZEPA, Ramsar), Inurritza (biotopo protegido),<br />

Urdaibai (Ramsar) y Gastelugatxe (biotopo protegido). Finalm<strong>en</strong>te, los datos recogidos<br />

<strong>en</strong> campo han sido almac<strong>en</strong>ados <strong>en</strong> una base <strong>de</strong> datos, para facilitar su explotación y <strong>la</strong><br />

confección <strong>de</strong> los informes.<br />

Á<strong>la</strong>va Bizkaia Gipuzkoa CAPV<br />

70<br />

Número <strong>de</strong> localida<strong>de</strong>s<br />

60<br />

50<br />

40<br />

30<br />

20<br />

10<br />

0<br />

1969<br />

1971<br />

1973<br />

1975<br />

1977<br />

1979<br />

1981<br />

1983<br />

1985<br />

1987<br />

1989<br />

1991<br />

1993<br />

1995<br />

1997<br />

1999<br />

2001<br />

2003<br />

Años<br />

Evolución <strong>de</strong>l número <strong>de</strong> localida<strong>de</strong>s c<strong>en</strong>sadas <strong>en</strong> <strong>la</strong> Comunidad Autónoma <strong>de</strong>l País Vasco.<br />

Á<strong>la</strong>va Bizkaia Gipuzkoa CAPV<br />

35<br />

30<br />

Número <strong>de</strong><br />

localida<strong>de</strong>s<br />

25<br />

20<br />

15<br />

10<br />

5<br />

0<br />

>20 10 a 20 5 a 9


FICHAS DE CAMPO UTILIZADAS<br />

RECOMENDACIONES METODOLÓGICAS<br />

‣ Los c<strong>en</strong>sos invernales <strong>de</strong> <strong>aves</strong> acuáticas constituy<strong>en</strong> el único programa <strong>de</strong> seguimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> avifauna<br />

con carácter internacional, coordinado, y con sufici<strong>en</strong>te tradición como para cumplir objetivos<br />

precisos: evaluar <strong>la</strong> t<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia <strong>de</strong> <strong>la</strong>s pob<strong>la</strong>ciones e i<strong>de</strong>ntificar humedales importantes para su<br />

conservación, a esca<strong>la</strong> regional, nacional o biogeográfica.<br />

‣ Para po<strong>de</strong>r cumplir tales objetivos, es imprescindible establecer criterios y mejorar <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> los<br />

c<strong>en</strong>sos, <strong>de</strong> forma que <strong>la</strong> información obt<strong>en</strong>ida sea más homogénea y comparable. Solo así podrá<br />

ponerse <strong>de</strong> manifiesto <strong>la</strong> utilidad <strong>de</strong> trabajos <strong>de</strong> este tipo.<br />

‣ Las fechas <strong>de</strong> c<strong>en</strong>so se fijan, habitualm<strong>en</strong>te, <strong>en</strong> el segundo fin <strong>de</strong> semana <strong>de</strong> <strong>en</strong>ero. No obstante,<br />

cada año son confirmadas por Wet<strong>la</strong>nds International y por <strong>la</strong> red <strong>de</strong> coordinadores nacionales y<br />

regionales. En lo posible, los conteos <strong>de</strong>berán efectuarse <strong>en</strong> dichas fechas, ya que <strong>la</strong> simultaneidad<br />

es un requisito metodológico fundam<strong>en</strong>tal.<br />

‣ Se han establecido previam<strong>en</strong>te <strong>la</strong>s localida<strong>de</strong>s consi<strong>de</strong>radas <strong>de</strong> interés, y se ha <strong>de</strong>limitado <strong>la</strong><br />

ext<strong>en</strong>sión que <strong>de</strong>be ser prospectada para cada una. Los observadores <strong>en</strong>cargados <strong>de</strong>l c<strong>en</strong>so <strong>en</strong><br />

cada humedal <strong>de</strong>berán contar estrictam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>la</strong>s superficies o tramos cartografiados <strong>en</strong> <strong>la</strong>s fichas<br />

<strong>de</strong> campo.<br />

‣ En aquel<strong>la</strong>s localida<strong>de</strong>s sometidas a seguimi<strong>en</strong>tos más continuos durante el invierno, únicam<strong>en</strong>te los<br />

datos <strong>de</strong> <strong>la</strong> fecha propuesta para el c<strong>en</strong>so serán registrados, evitando anotar cifras máximas o<br />

medias durante periodos <strong>de</strong> tiempo más <strong>la</strong>rgos. En unos pocos casos se han <strong>de</strong>terminado<br />

sublocalida<strong>de</strong>s; los recu<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> <strong>aves</strong> correspondi<strong>en</strong>tes a cada una <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s <strong>de</strong>berán incluirse tanto<br />

<strong>en</strong> su propia ficha, como <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> localidad amplia que <strong>la</strong> <strong>en</strong>globa.<br />

‣ El horario será el más a<strong>de</strong>cuado <strong>en</strong> cada caso para lograr los resultados más fiables, t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do <strong>en</strong><br />

cu<strong>en</strong>ta factores particu<strong>la</strong>res: evitar molestias humanas (caza, paseantes), acop<strong>la</strong>r el conteo al ritmo<br />

mareal (durante <strong>la</strong> pleamar), mitigar problemas ópticos (reverberación, contraluz) o aprovechar <strong>la</strong><br />

conc<strong>en</strong>tración diaria <strong>de</strong> <strong>aves</strong> (tramos costeros con dormi<strong>de</strong>ros <strong>de</strong> gaviotas).<br />

‣ La a<strong>de</strong>cuación <strong>de</strong>l número <strong>de</strong> c<strong>en</strong>sadores a <strong>la</strong>s características <strong>de</strong>l humedal, su conocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l<br />

mismo y su experi<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> <strong>la</strong> i<strong>de</strong>ntificación y recu<strong>en</strong>to <strong>de</strong> bandos <strong>de</strong> <strong>aves</strong> son aspectos<br />

fundam<strong>en</strong>tales. En cuanto a medios materiales, el telescopio terrestre resulta, <strong>en</strong> <strong>la</strong> mayoría <strong>de</strong> los<br />

casos, un instrum<strong>en</strong>to imprescindible.<br />

‣ Durante el c<strong>en</strong>so <strong>de</strong>l humedal se requiere alcanzar <strong>la</strong> máxima cobertura, <strong>de</strong> forma que puedan<br />

contarse directam<strong>en</strong>te (o estimarse) los números <strong>de</strong> todas <strong>la</strong>s <strong>aves</strong> pres<strong>en</strong>tes. Para ello, se<br />

escogerán los mejores otea<strong>de</strong>ros, t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta <strong>la</strong>s quer<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong>s especies.<br />

‣ Los resultados se tras<strong>la</strong>darán cuanto antes a <strong>la</strong> ficha <strong>de</strong> c<strong>en</strong>so correspondi<strong>en</strong>te a <strong>la</strong> localidad,<br />

cumplim<strong>en</strong>tando todos los campos. Es muy importante anotar también los “c<strong>en</strong>sos negativos”,<br />

correspondi<strong>en</strong>tes a humedales visitados pero sin <strong>aves</strong> acuáticas.<br />

‣ Con <strong>la</strong> mayor prontitud, los observadores remitirán <strong>la</strong>s fichas al coordinador local. Este <strong>la</strong>s<br />

tras<strong>la</strong>dará a su vez al coordinador regional, adjuntando <strong>en</strong> su caso un informe <strong>de</strong> síntesis o<br />

conclusiones.<br />

‣ El programa <strong>de</strong> c<strong>en</strong>sos <strong>de</strong> acuáticas <strong>invernantes</strong> <strong>de</strong>be convertirse <strong>en</strong> un sistema eficaz <strong>de</strong><br />

seguimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> pob<strong>la</strong>ciones <strong>de</strong> <strong>aves</strong>. La conci<strong>en</strong>ciación y preparación <strong>de</strong> los observadores es un<br />

factor <strong>de</strong>cisivo. Pue<strong>de</strong> obt<strong>en</strong>erse más información <strong>en</strong> <strong>la</strong>s páginas web <strong>de</strong> Wet<strong>la</strong>nds International<br />

(www.wet<strong>la</strong>nds.org) o <strong>de</strong> SEO/Birdlife (www.seo.org).<br />

6


LAGO DE ARREO<br />

AÑO: FECHA DE CENSO: HORA INICIO: HORA FINALIZACIÓN:<br />

NUMERO DE OBSERVADORES<br />

INSTITUCIÓN:<br />

DIRECCIÓN:<br />

TELÉFONO:<br />

NOMBRES Y APELLIDOS:<br />

CORREO ELECTRÓNICO:<br />

CENSO NEGATIVO<br />

CENSO PARCIAL (no se ha prospectado todo el humedal)<br />

VISIBILIDAD Y CONDICIONES (según meteorología): Óptimas Medias Defici<strong>en</strong>tes<br />

MOLESTIAS DURANTE EL CENSO (que puedan haber repercutido <strong>en</strong> los conteos):<br />

Caza Pesca Obras Activida<strong>de</strong>s recreativas o <strong>de</strong>portivas<br />

Otras<br />

NIVEL DE INUNDACIÓN (<strong>en</strong> humedales interiores): Alto Medio Bajo Seco<br />

FASE DE MAREA (<strong>en</strong> estuarios, rías y tramos costeros): Alta Intermedia Baja Desconocida<br />

COMENTARIOS:<br />

7


DATOS DEL CONTEO<br />

En caso <strong>de</strong> no po<strong>de</strong>r realizar un conteo preciso, anotar estima según los sigui<strong>en</strong>tes rangos: D1 (1-9 ejemp<strong>la</strong>res), D2 (10-99),<br />

D3 (100-999), D4 (1.000-9.999) y D5 (10.000-99.999).<br />

GAVIIDAE<br />

Gavia immer<br />

Gavia stel<strong>la</strong>ta<br />

PODICIPEDIDAE<br />

Tachybaptus ruficollis<br />

Podiceps cristatus<br />

Podiceps nigricollis<br />

Podiceps auritus<br />

PHALACROCORACIDAE<br />

Pha<strong>la</strong>crocorax carbo<br />

Pha<strong>la</strong>crocorax aristoteles<br />

CICONIDAE<br />

Ciconia ciconia<br />

ARDEIDAE<br />

Ar<strong>de</strong>a cinerea<br />

Egretta garzetta<br />

Bubulcus ibis<br />

Botaurus stel<strong>la</strong>ris<br />

ANATIDAE<br />

Anser brachyrhynchus<br />

Anser anser<br />

Cygnus olor<br />

Tadorna tadorna<br />

Anas p<strong>en</strong>elope<br />

Anas strepera<br />

Anas crecca<br />

Anas p<strong>la</strong>tyrhynchos<br />

Anas acuta<br />

Anas clypeata<br />

Netta rufina<br />

Aythya ferina<br />

Aythya fuligu<strong>la</strong><br />

Aythya nyroca<br />

Me<strong>la</strong>nitta nigra<br />

Bucepha<strong>la</strong> c<strong>la</strong>ngu<strong>la</strong><br />

Mergus serrator<br />

Oxyura jamaic<strong>en</strong>sis<br />

ACCIPITRIDAE<br />

Circus aeruginosus<br />

Pandion hie<strong>la</strong>etus<br />

RALLIDAE<br />

Rallus aquaticus<br />

Gallinu<strong>la</strong> chloropus<br />

Fulica atra<br />

Haematopus ostralegus<br />

RECURVIROSTRIDAE<br />

Recurvirostra avosetta<br />

OTRAS ESPECIES<br />

CHARADRIIDAE<br />

Vanellus vanellus<br />

Pluvialis apricaria<br />

Pluvialis squataro<strong>la</strong><br />

Charadrius hiaticu<strong>la</strong><br />

Charadrius dubius<br />

SCOLOPACIDAE<br />

Limosa limosa<br />

Limosa <strong>la</strong>pponica<br />

Num<strong>en</strong>ius phaeopus<br />

Num<strong>en</strong>ius arquata<br />

Tringa erythropus<br />

Tringa totanus<br />

Tringa nebu<strong>la</strong>ria<br />

Tringa ochropus<br />

Tringa g<strong>la</strong>reo<strong>la</strong><br />

Actitis hypoleucos<br />

Ar<strong>en</strong>aria interpres<br />

Gallinago gallinago<br />

Calidris canutus<br />

Calidris alba<br />

Calidris maritima<br />

Calidris alpina<br />

Philomachus pugnax<br />

LARIDAE<br />

Larus canus<br />

Larus arg<strong>en</strong>tatus<br />

Larus fuscus<br />

Larus cachinnans/michahellis<br />

Larus cachinnans/arg<strong>en</strong>tatus/fuscus<br />

Larus marinus<br />

Larus <strong>de</strong><strong>la</strong>war<strong>en</strong>sis<br />

Larus me<strong>la</strong>nocephalus<br />

Larus ridibundus<br />

Larus minutus<br />

Esta ficha <strong>de</strong>be hacerse llegar, <strong>de</strong>bidam<strong>en</strong>te cumplim<strong>en</strong>tada, al coordinador local (Instituto A<strong>la</strong>vés <strong>de</strong> <strong>la</strong> Naturaleza,<br />

apartado <strong>de</strong> correos 2.092, 01080 Vitoria-Gasteiz, teléfono 945246606, e-mail ianani@ctv.es).<br />

GRACIAS POR TU PARTICIPACIÓN<br />

Co<strong>la</strong>bora:<br />

8


HUMEDALES DE LA COMUNIDAD AUTÓNOMA DEL PAÍS VASCO<br />

Las zonas húmedas constituy<strong>en</strong> tipos <strong>de</strong> ecosistemas <strong>net</strong>am<strong>en</strong>te difer<strong>en</strong>ciados, que<br />

pres<strong>en</strong>tan valores máximos <strong>de</strong> productividad y diversidad. Albergan muestrarios <strong>de</strong><br />

flora y fauna muy particu<strong>la</strong>res, que han evolucionado adaptándose a <strong>la</strong>s condiciones<br />

abióticas y bióticas propias <strong>de</strong> los medios acuáticos. Se caracterizan también por su<br />

elevado dinamismo ecológico y su s<strong>en</strong>sibilidad fr<strong>en</strong>te a <strong>la</strong>s fluctuaciones ambi<strong>en</strong>tales.<br />

Conforman ambi<strong>en</strong>tes frágiles ante <strong>la</strong>s interv<strong>en</strong>ciones humanas, que históricam<strong>en</strong>te han<br />

consistido <strong>en</strong> su <strong>de</strong>secación para aprovechar los terr<strong>en</strong>os ganados con fines agríco<strong>la</strong>s o<br />

urbanísticos.<br />

En <strong>la</strong> Comunidad Autónoma <strong>de</strong>l País Vasco, los humedales costeros se asocian a <strong>la</strong><br />

pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> estuarios más o m<strong>en</strong>os <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>dos, mi<strong>en</strong>tras que los interiores pres<strong>en</strong>tan<br />

características variadas <strong>en</strong> función <strong>de</strong> su regionalización bioclimática y <strong>de</strong> sus<br />

particu<strong>la</strong>rida<strong>de</strong>s geomorfológicas: turberas y esfagnales, sistemas asociados a sustratos<br />

calizos o a diapiros, sistemas <strong>en</strong>dorreicos con <strong>la</strong>gunas mineralizadas, <strong>en</strong>charcami<strong>en</strong>tos<br />

freáticos <strong>en</strong> rell<strong>en</strong>os aluviales, sistemas fluviales... Existe, a<strong>de</strong>más, un bu<strong>en</strong> número <strong>de</strong><br />

zonas húmedas <strong>de</strong> orig<strong>en</strong> artificial, <strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s que sobresal<strong>en</strong> embalses para<br />

abastecimi<strong>en</strong>to y producción <strong>de</strong> <strong>en</strong>ergía, balsas <strong>de</strong> utilidad agríco<strong>la</strong> y otras resultantes<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> actividad minera. El grado <strong>de</strong> conservación estructural y funcional <strong>de</strong> estos<br />

ecosistemas es variable. Así, se consi<strong>de</strong>ra que ap<strong>en</strong>as un 20 % <strong>de</strong> <strong>la</strong> superficie original<br />

<strong>de</strong> marismas costeras manti<strong>en</strong>e <strong>en</strong> <strong>la</strong> actualidad características naturales. Los procesos<br />

<strong>de</strong> <strong>de</strong>terioro <strong>en</strong> humedales interiores están g<strong>en</strong>eralm<strong>en</strong>te más ligados a <strong>la</strong> int<strong>en</strong>sificación<br />

agríco<strong>la</strong> <strong>de</strong> su <strong>en</strong>torno.<br />

La valoración <strong>de</strong> los humedales <strong>de</strong> <strong>la</strong> CAPV <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el punto <strong>de</strong> vista ecológico se ha<br />

efectuado a partir <strong>de</strong> un baremo multicriterio, <strong>en</strong> el que <strong>la</strong> capacidad para albergar<br />

conting<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> <strong>aves</strong> acuáticas es una variable más. La ría <strong>de</strong> máxima categoría resulta<br />

ser Urdaibai, un espacio sobresali<strong>en</strong>te con impactos resolubles. Txingudi, por su parte,<br />

conserva valores naturalísticos importantes gracias a su estratégica ubicación<br />

geográfica, así como a <strong>la</strong>s interv<strong>en</strong>ciones ori<strong>en</strong>tadas a <strong>la</strong> recuperación <strong>de</strong> terr<strong>en</strong>os <strong>de</strong><br />

marisma y a <strong>la</strong> recreación <strong>de</strong> humedales costeros. En el interior, <strong>la</strong>s zonas más<br />

<strong>de</strong>stacadas son el complejo <strong>la</strong>gunar <strong>de</strong> Laguardia, constituida por tres sistemas naturales<br />

<strong>en</strong>dorreicos y una balsa artificial; el <strong>la</strong>go <strong>de</strong> Arreo-Caicedo Yuso y <strong>la</strong>s Salinas <strong>de</strong><br />

Añana, <strong>de</strong> peculiaridad hidrogeológica y cultural; y Salburua, un <strong>en</strong>charcami<strong>en</strong>to<br />

originado por el aflorami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los niveles freáticos, que fue <strong>de</strong>secado a lo <strong>la</strong>rgo <strong>de</strong>l<br />

siglo XX, pero que ha sido exitosam<strong>en</strong>te restaurado <strong>en</strong> los últimos años. Aunque <strong>de</strong><br />

orig<strong>en</strong> artificial, el ext<strong>en</strong>so embalse <strong>de</strong> Ullibarri-Gamboa constituye también un<br />

refer<strong>en</strong>te importante, gracias al proceso <strong>de</strong> naturalización que han experim<strong>en</strong>tado sus<br />

co<strong>la</strong>s meridionales. Todos los humedales m<strong>en</strong>cionados forman parte <strong>de</strong> <strong>la</strong> lista <strong>de</strong> zonas<br />

<strong>de</strong> importancia internacional, <strong>de</strong> acuerdo con el Conv<strong>en</strong>io <strong>de</strong> Ramsar.<br />

Más información <strong>en</strong> http://www.euskadi.<strong>net</strong>/vima_aguas/humedales_c.htm<br />

9


LA INVERNADA DE AVES ACUÁTICAS EN LA COMUNIDAD AUTÓNOMA<br />

DEL PAÍS VASCO<br />

Duranta el periodo 1992-2004, los humedales <strong>de</strong> <strong>la</strong> CAPV han v<strong>en</strong>ido acogi<strong>en</strong>do<br />

anualm<strong>en</strong>te una media <strong>de</strong> 37.000 (mínimo 23.000, máximo 52.500) <strong>aves</strong> acuáticas y<br />

marinas, grupos ecológicos difer<strong>en</strong>ciados que incluy<strong>en</strong> por un <strong>la</strong>do a somormujos y<br />

zampullines, cormoranes, garzas, anátidas, fochas y limíco<strong>la</strong>s, y por otro a gaviotas y<br />

álcidos, fundam<strong>en</strong>talm<strong>en</strong>te. El hecho <strong>de</strong> que los programas <strong>de</strong> c<strong>en</strong>so se apliqu<strong>en</strong><br />

conjuntam<strong>en</strong>te a ambos grupos, a pesar <strong>de</strong> que acuáticas y marinas compartan sólo<br />

parcialm<strong>en</strong>te los mismos hábitats y <strong>de</strong> que muestr<strong>en</strong> comportami<strong>en</strong>tos sociales y <strong>de</strong><br />

alim<strong>en</strong>tación diverg<strong>en</strong>tes, obliga a efectuar interpretaciones apropiadas según <strong>la</strong>s<br />

localida<strong>de</strong>s correspondan a tramos costeros, estuarios o humedales <strong>de</strong> interior. En <strong>la</strong>s<br />

primeras, el porc<strong>en</strong>taje que repres<strong>en</strong>tan <strong>la</strong>s gaviotas respecto al total <strong>de</strong> <strong>aves</strong> c<strong>en</strong>sadas<br />

osci<strong>la</strong> <strong>en</strong>tre el 80 y el 98 %, mi<strong>en</strong>tras que <strong>en</strong> ambi<strong>en</strong>tes estuarinos se sitúa <strong>en</strong> torno al 50<br />

% y <strong>en</strong> humedales interiores alcanza el 10 % como máximo.<br />

Las localida<strong>de</strong>s más importantes por <strong>la</strong> media <strong>de</strong> efectivos contados <strong>en</strong> 1992-2004 son<br />

el embalse <strong>de</strong> Ullibarri-Gamboa (Á<strong>la</strong>va) con 9.700 ejemp<strong>la</strong>res, <strong>la</strong> ría y puerto <strong>de</strong> El<br />

Abra (Bizkaia) con 7.800, Urdaibai (Bizkaia) con 3.600, el tramo costero <strong>de</strong> Pasaia<br />

(Gipuzkoa) con 3.500, <strong>la</strong> costa <strong>de</strong> Donostia-San Sebastián (Gipuzkoa) con 3.400, <strong>la</strong><br />

bahía <strong>de</strong> Txingudi (Gipuzkoa) con 1.900 y Salburua (Á<strong>la</strong>va) con 1.700. En conjunto,<br />

estos siete <strong>en</strong>cl<strong>aves</strong> agrupan más <strong>de</strong>l 85 % <strong>de</strong> los efectivos totales, si bi<strong>en</strong> <strong>la</strong> relevancia<br />

cuantitativa <strong>de</strong> los costeros se <strong>de</strong>be exclusivam<strong>en</strong>te, como se ha dicho, a <strong>la</strong>s<br />

agrupaciones <strong>de</strong> gaviotas. En el contexto español, <strong>la</strong> Comunidad Autónoma <strong>de</strong>l País<br />

Vasco ocupa un puesto re<strong>la</strong>tivo <strong>de</strong>stacado, ya que alberga cerca <strong>de</strong>l 3 % <strong>de</strong> los efectivos<br />

contados con ap<strong>en</strong>as el 1,5 % <strong>de</strong> <strong>la</strong> superficie. Este hecho se pue<strong>de</strong> re<strong>la</strong>cionar con <strong>la</strong><br />

posición geográfica <strong>de</strong> <strong>la</strong> CAPV, <strong>en</strong> pl<strong>en</strong>a ruta migratoria para bu<strong>en</strong> número <strong>de</strong><br />

pob<strong>la</strong>ciones que acce<strong>de</strong>n a sus áreas ibéricas <strong>de</strong> invernada a través <strong>de</strong>l corredor<br />

pir<strong>en</strong>aico occi<strong>de</strong>ntal o <strong>de</strong> <strong>la</strong> costa atlántica, pero más aun con <strong>la</strong> exist<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> algunos<br />

humedales con gran capacidad <strong>de</strong> acogida para algunas especies <strong>de</strong> <strong>aves</strong> acuáticas: el<br />

embalse <strong>de</strong> Ullibarri-Gamboa y el puerto <strong>de</strong> El Abra son los más <strong>de</strong>stacados.<br />

Más <strong>de</strong> <strong>la</strong> mitad <strong>de</strong>l conting<strong>en</strong>te global invernante se <strong>de</strong>be precisam<strong>en</strong>te a <strong>la</strong>s gaviotas<br />

patiamaril<strong>la</strong> (Larus cachinnans=L. michahellis), con una media <strong>de</strong> 12.760 <strong>aves</strong> que<br />

supon<strong>en</strong> el 35 % <strong>de</strong>l total, y reidora (L. ridibundus) con 6.415 y el 17 %. Aunque <strong>la</strong><br />

evaluación completa <strong>de</strong> <strong>la</strong>s pob<strong>la</strong>ciones <strong>de</strong> gaviotas exige procedimi<strong>en</strong>tos a<strong>de</strong>cuados, se<br />

procura c<strong>en</strong>sar simultáneam<strong>en</strong>te <strong>la</strong> mayoría <strong>de</strong> <strong>en</strong>cl<strong>aves</strong> <strong>de</strong> alim<strong>en</strong>tación y reposo, para<br />

acce<strong>de</strong>r a una fracción mayoritaria y homogénea <strong>de</strong> los efectivos. A continuación<br />

figuran <strong>la</strong> focha común (Fulica atra) con 5.749 <strong>aves</strong> y un 16 % <strong>de</strong>l total, el ána<strong>de</strong><br />

azulón (Anas p<strong>la</strong>tyrhynchos), con 2.933 y un 8 % y el porrón europeo (Aythya ferina)<br />

con 1.966 y el 5 % <strong>de</strong>l cómputo. El grueso <strong>de</strong> <strong>la</strong>s pob<strong>la</strong>ciones <strong>de</strong> estas tres especies se<br />

conc<strong>en</strong>tra <strong>en</strong> el embalse <strong>de</strong> Ullibarri-Gamboa, que <strong>de</strong> hecho se sitúa <strong>en</strong>tre los cinco<br />

humedales españoles más importantes para <strong>la</strong> invernada <strong>de</strong> <strong>la</strong> focha y el porrón europeo.<br />

Por el contrario, el cormorán gran<strong>de</strong>, con una media <strong>de</strong> 974 ejemp<strong>la</strong>res (3 %), es una<br />

especie bi<strong>en</strong> distribuida tanto <strong>en</strong> humedales costeros como <strong>de</strong> interior. El grupo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

limíco<strong>la</strong>s no está muy repres<strong>en</strong>tado, y sólo <strong>de</strong> avefría (Vanellus vanellus) y correlimos<br />

común (Calidris alpina) se cu<strong>en</strong>tan unos 725 individuos anualm<strong>en</strong>te (2 % para cada<br />

10


especie). Las especies m<strong>en</strong>cionadas supon<strong>en</strong> <strong>de</strong>l or<strong>de</strong>n <strong>de</strong>l 88 % <strong>de</strong>l total <strong>de</strong> efectivos<br />

c<strong>en</strong>sados anualm<strong>en</strong>te.<br />

Aunque su importancia numérica sea m<strong>en</strong>or, hay otras especies que pres<strong>en</strong>tan<br />

pob<strong>la</strong>ciones <strong>invernantes</strong> estimables si se consi<strong>de</strong>ran <strong>en</strong> el ámbito español. Es el caso <strong>de</strong><br />

somormujo <strong>la</strong>vanco (Podiceps cristatus), zampullín cuellinegro (Podiceps nigricollis),<br />

ána<strong>de</strong> friso (Anas strepera) y porrón moñudo (Aythya fuligu<strong>la</strong>), para los que el embalse<br />

<strong>de</strong> Ullibarri-Gamboa (y Salburua <strong>en</strong> el caso <strong>de</strong>l friso) se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra <strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s 15<br />

localida<strong>de</strong>s más importantes. Urdaibai ti<strong>en</strong>e <strong>la</strong> misma consi<strong>de</strong>ración para una serie <strong>de</strong><br />

limíco<strong>la</strong>s como chorlitejo gran<strong>de</strong> (Charadrius hiaticu<strong>la</strong>), zarapitos trinador (Num<strong>en</strong>ius<br />

phaeopus) y real (N. arquata), y archibebe c<strong>la</strong>ro (Tringa nebu<strong>la</strong>ria).<br />

Para algunos grupos <strong>de</strong> especies ecológicam<strong>en</strong>te homogéneos, se ha podido <strong>de</strong>terminar<br />

<strong>la</strong> evolución <strong>de</strong> <strong>la</strong>s pob<strong>la</strong>ciones <strong>invernantes</strong> <strong>en</strong>tre 1993 y 2001 usando el programa<br />

Tr<strong>en</strong>ds and indices for monitoring data (TRIM), que proporciona índices <strong>de</strong> variación<br />

anual consist<strong>en</strong>tes, t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta posibles cambios <strong>en</strong> <strong>la</strong> cobertura. La evolución<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s pob<strong>la</strong>ciones <strong>en</strong> el conjunto <strong>de</strong> <strong>la</strong> CAPV ha resultado positiva <strong>en</strong> zampullinessomormujos<br />

y cormorán gran<strong>de</strong>; por el contrario, anátidas-fochas y limíco<strong>la</strong>s han<br />

mostrado una evolución ligeram<strong>en</strong>te <strong>de</strong>creci<strong>en</strong>te. Aplicando criterios <strong>de</strong> significación a<br />

estas t<strong>en</strong><strong>de</strong>ncias para un horizonte <strong>de</strong> 20 años, los zampullines-somormujos y el<br />

cormorán gran<strong>de</strong> habrían experim<strong>en</strong>tado “aum<strong>en</strong>tos sustanciales”, anátidas y fochas<br />

mostrarían un “<strong>de</strong>clive poco relevante”, mi<strong>en</strong>tras que no sería posible c<strong>la</strong>sificar <strong>la</strong><br />

evolución <strong>de</strong> los limíco<strong>la</strong>s por <strong>la</strong> escasa cuantía <strong>de</strong> sus efectivos.<br />

Evolución reci<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción invernante <strong>de</strong> somormujos y zampullines. En rojo, t<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia conjunta<br />

para <strong>la</strong> CAPV; <strong>en</strong> azul, para Á<strong>la</strong>va; <strong>en</strong> ver<strong>de</strong>, para Bizkaia y Gipuzkoa.<br />

11


Í<strong>de</strong>m para anátidas y fochas.<br />

Í<strong>de</strong>m para cormorán gran<strong>de</strong>.<br />

Los elevados increm<strong>en</strong>tos experim<strong>en</strong>tados por somormujos, anátidas y fochas <strong>en</strong><br />

Bizkaia y Gipuzkoa se explicarían como consecu<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>la</strong> poca <strong>en</strong>tidad <strong>de</strong>l<br />

conting<strong>en</strong>te, que facilita tasas elevadas <strong>de</strong> crecimi<strong>en</strong>to ante mejoras puntuales <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

capacidad <strong>de</strong> acogida (recreación <strong>de</strong> humedales dulceacuíco<strong>la</strong>s <strong>en</strong> Txingudi, por<br />

ejemplo). En el caso <strong>de</strong>l cormorán gran<strong>de</strong>, <strong>la</strong> t<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia es también c<strong>la</strong>ram<strong>en</strong>te<br />

diverg<strong>en</strong>te, al <strong>de</strong>tectarse un <strong>de</strong>splome numérico <strong>en</strong> Á<strong>la</strong>va, mi<strong>en</strong>tras <strong>en</strong> Bizkaia y<br />

Gipuzkoa el aum<strong>en</strong>to ha sido sost<strong>en</strong>ido.<br />

A nivel g<strong>en</strong>eral, <strong>la</strong> capacidad <strong>de</strong> acogida <strong>de</strong> los humedales interiores <strong>de</strong> <strong>la</strong> CAPV para<br />

<strong>la</strong>s <strong>aves</strong> acuáticas está muy re<strong>la</strong>cionada con el nivel <strong>de</strong> inundación <strong>de</strong> los mismos, que a<br />

su vez <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong>s precipitaciones caidas durante el año anterior. Cifras mínimas se<br />

han verificado durante ciclos <strong>de</strong> sequía, <strong>en</strong> los que <strong>la</strong> mayoría <strong>de</strong> los individuos se<br />

conc<strong>en</strong>tran <strong>en</strong> aquellos humedales que mant<strong>en</strong>gan condiciones hidrológicas aceptables.<br />

No obstante, el estado <strong>de</strong>l conjunto <strong>de</strong> los humedales ibéricos cu<strong>en</strong>ta, ya que <strong>en</strong><br />

temporadas especialm<strong>en</strong>te lluviosas <strong>la</strong> gran disponibilidad <strong>de</strong> hábitats permite una<br />

mayor dispersión <strong>de</strong> <strong>la</strong>s pob<strong>la</strong>ciones, con el resultado <strong>de</strong> conteos más bajos <strong>en</strong><br />

12


humedales concretos. También <strong>la</strong>s t<strong>en</strong><strong>de</strong>ncias numéricas <strong>de</strong> algunas pob<strong>la</strong>ciones<br />

<strong>de</strong>rivadas <strong>de</strong> <strong>la</strong> protección <strong>en</strong> zonas <strong>de</strong> cría (caso <strong>de</strong>l cormorán gran<strong>de</strong>), o <strong>la</strong>s<br />

modificaciones progresivas <strong>de</strong> los rangos geográficos ocupados, que pue<strong>de</strong>n respon<strong>de</strong>r<br />

así ante nuevas condiciones ambi<strong>en</strong>tales u oportunida<strong>de</strong>s (caso <strong>de</strong>l ánsar común Anser<br />

anser, que inverna <strong>en</strong> mayor cuantía <strong>en</strong> regiones norteñas), pue<strong>de</strong>n verse reflejadas <strong>en</strong><br />

los datos <strong>de</strong> los c<strong>en</strong>sos.<br />

Ramón Arambarri<br />

13

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!