27.12.2013 Views

Organización sanitaria y de la higiene pública en la provincia de ...

Organización sanitaria y de la higiene pública en la provincia de ...

Organización sanitaria y de la higiene pública en la provincia de ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

esco<strong>la</strong>res <strong>de</strong> orig<strong>en</strong> parasitario 132 . El objetivo <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>c<strong>la</strong>ración <strong>de</strong> casos <strong>de</strong> estas<br />

<strong>en</strong>fermeda<strong>de</strong>s era <strong>la</strong> <strong>de</strong>tección temprana <strong>de</strong> cualquier proceso epidémico que hiciera<br />

posible iniciar el control <strong>de</strong> <strong>la</strong> ext<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>en</strong>fermedad. Sin embargo, <strong>la</strong><br />

percepción <strong>de</strong> <strong>la</strong> importancia <strong>de</strong> cumplir con <strong>la</strong> obligación <strong>de</strong> <strong>de</strong>c<strong>la</strong>rar tardaría<br />

bastante <strong>en</strong> formar parte <strong>de</strong> <strong>la</strong> cultura <strong>sanitaria</strong> <strong>de</strong> los médicos españoles, a pesar <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s reiteradas disposiciones publicadas con carácter recordatorio, tanto <strong>en</strong> los<br />

boletines estatales como <strong>en</strong> los <strong>provincia</strong>les y municipales.<br />

El innegable avance que <strong>de</strong>terminadas medidas habían supuesto <strong>en</strong> el control<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>en</strong>fermeda<strong>de</strong>s epidémicas, sufrió un impresionante revés cuando <strong>en</strong> 1918-19<br />

hizo su aparición una pan<strong>de</strong>mia <strong>de</strong> gripe, que fue capaz <strong>de</strong> romper <strong>la</strong> t<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia<br />

<strong>de</strong>creci<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>la</strong> mortalidad atribuible a <strong>la</strong>s <strong>en</strong>fermeda<strong>de</strong>s infecciosas iniciada <strong>de</strong>s<strong>de</strong><br />

principios <strong>de</strong> siglo XX 133 . La gripe puso <strong>en</strong> jaque tanto a <strong>la</strong>s autorida<strong>de</strong>s <strong>sanitaria</strong>s<br />

que se vieron sobrepasadas <strong>en</strong> su capacidad <strong>de</strong> reacción respondi<strong>en</strong>do a <strong>la</strong> epi<strong>de</strong>mia<br />

sin innovación alguna respecto a epi<strong>de</strong>mias prece<strong>de</strong>ntes, como a los repres<strong>en</strong>tantes<br />

<strong>de</strong>l mundo ci<strong>en</strong>tífico, que se <strong>en</strong>fr<strong>en</strong>taban a un tipo <strong>de</strong> microorganismo <strong>de</strong>sconocido,<br />

ante el cual no eran válidas <strong>la</strong>s estrategias aplicadas para combatir <strong>la</strong>s epi<strong>de</strong>mias<br />

bacterianas predominantes hasta esos mom<strong>en</strong>tos 134 .<br />

La epi<strong>de</strong>mia <strong>de</strong> gripe <strong>de</strong> 1918 supuso un c<strong>la</strong>ro prece<strong>de</strong>nte <strong>de</strong>l nuevo rumbo<br />

que a partir <strong>de</strong> <strong>en</strong>tonces tomó <strong>la</strong> am<strong>en</strong>aza epidémica, resultando <strong>la</strong> primera <strong>de</strong> una<br />

serie <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermeda<strong>de</strong>s <strong>de</strong> etiología viral que ya bi<strong>en</strong> a<strong>de</strong>ntrados <strong>en</strong> el siglo XX<br />

culminó con <strong>la</strong> pan<strong>de</strong>mia <strong>de</strong> SIDA, constituy<strong>en</strong>do un nuevo reto para <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>tes<br />

disciplinas <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong>s que se aborda <strong>la</strong> lucha contra <strong>la</strong>s <strong>en</strong>fermeda<strong>de</strong>s infecciosas –<br />

epi<strong>de</strong>miología, clínica, microbiología, terapéutica....<br />

132 Porras, I. (1993).<br />

133 Este hecho queda c<strong>la</strong>ram<strong>en</strong>te constatado <strong>en</strong> <strong>la</strong>s estadísticas oficiales que <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong> Dirección<br />

G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> Sanidad promovió Marcelino Pascua. Pascua, M. (1935).<br />

134 La importancia <strong>de</strong> esta epi<strong>de</strong>mia <strong>de</strong> gripe se hace pat<strong>en</strong>te <strong>en</strong> el primordial papel que ocupan <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

historiografía médica los estudios sobre este acontecimi<strong>en</strong>to. A modo <strong>de</strong> ejemplo y c<strong>en</strong>trándonos <strong>en</strong><br />

los estudios sobre <strong>la</strong> epi<strong>de</strong>mia <strong>en</strong> España citaremos los <strong>de</strong> Tomas, J. (1982) sobre <strong>la</strong> epi<strong>de</strong>mia <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

ciudad mallorquina <strong>de</strong> Llucmajor, el <strong>de</strong> Elespuru, E. (1984) <strong>en</strong> <strong>la</strong> ciudad <strong>de</strong> Bilbao; el <strong>de</strong> Carrillo, J.L.,<br />

Castel<strong>la</strong>nos, J. y Ramos, M.D. (1985) <strong>en</strong> <strong>la</strong> ciudad <strong>de</strong> Má<strong>la</strong>ga, el <strong>de</strong> Urquía, J.M. (1986) <strong>en</strong><br />

Guipúzcoa, March J. y Sa<strong>la</strong>s, P. (1989) <strong>en</strong> <strong>la</strong> ciudad <strong>de</strong> Poll<strong>en</strong>ça, Rodríguez F.C. y Gavira, J. (1990)<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> ciudad <strong>de</strong> Córdoba, Bernabeu, J. (1991b) y Pa<strong>la</strong>zón, S. (1991) <strong>en</strong> <strong>la</strong> ciudad <strong>de</strong> Alicante, García<br />

Faria, F.J. (1991) <strong>en</strong> <strong>la</strong> ciudad <strong>de</strong> Zamora, Rodríguez Ocaña, E. (1991) <strong>en</strong> <strong>la</strong> ciudad <strong>de</strong> Barcelona,<br />

Lluch Dobón, F.D. (1991) <strong>en</strong> <strong>la</strong>s Is<strong>la</strong>s Baleares, S<strong>en</strong>a Espinel, M.P. (1992) <strong>en</strong> <strong>la</strong> ciudad <strong>de</strong> Sa<strong>la</strong>manca,<br />

Echevarri Dávi<strong>la</strong>, B. (1993) sobre <strong>la</strong> epi<strong>de</strong>mia <strong>en</strong> España, Porras, I. (1994) <strong>en</strong> <strong>la</strong> ciudad <strong>de</strong> Madrid y<br />

Martínez Pons, M. (1995) sobre <strong>la</strong> ciudad <strong>de</strong> Val<strong>en</strong>cia.<br />

107

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!