ITSASGORA Urdaibaiko Itsaski-batzea. - Urremendi. Landa ...

Alnus glutinosa (latineraz)
Haltza (euskeraz)
HALTZA, UR ERTZETAN
AMALUR
Lur Aberats
Urdaibaiko Biosfera Erreserbaren barruan sartzen bagara,erreken ibilbidean ibaiertz-baso heze batzuk topatu ahal
doguz. Moltzo honeek haltzadi izena hartzen dabe, arbolarik ugariena, lizar eta haritzekaz batera, haltza dalako.
Haltza.
Haltzaren infloreszentzia arrak (gerbak)
Ibaiertz-basoek uraren bidea segiduten dabe, ur
ertzetan dagoz, lur hezeetan eta askotan zingiratsuetan.
Oka ibaiaren goi-ibarrean eta Ogoño zirkuitoan
Lastarri parean, errekea sartu-sartuta dago
eta haltzadia estutu eta inguruko beste arbolakaz
batera baso bihurtzen da. Begetazino garrantzitsua
da ibai ekosistematarako, ze sustraiek ura garbitu
egiten dabe eta higaduraren kontra babesten dabe
ibai ertza. Gainera, lur leunak badira, haltzak, haritz,
lizar eta arbustoekaz batera dagoz.
Hostogalkorra da, Betulazeen familiakoa; familia
honetan 6 mota ezberdin dagoz eta 170 bat espezie
lurralde hotz eta epeletan. Enborra zuzena da,
lodia, azal leuna eta disdiratsua dauko, berdexkea
lehenengotan eta urteak aurrera joan ahala ilunagoa
eta luzetara arrakalatua.
Adarrek briearen glandulak daukez, hortik datortzo
bere latinezko izena; adarburua biribila da hosto
hagindunekaz, gainaldea berde iluna eta azpialdea
argiagoa. Hostoek lasaigarritzat, lehorgarritzat eta
orbantzeko erabilten dira. Fresko zein xehetuta erabiltzen
dira erroitza eta zaldarrak osatuteko, eta
amigadalitisa osatuteko infusioan edo egosita.
Lore zuriek urtarrilaren eta maiatzaren bitartean
urteten dabe eta fruitu txiki-txikiek piñatxu baten
antza dauke, hasieran kolore berdea dauke eta
udazkenean, heltzean, baltza. 10 metroko luzeerea
euki ahal dau. Hazien bidez ugaltzen da eta lur
emonkor eta hezeetan edo eguzkia emoten dauan
leku fresko eta hezeetan arin hazten da Haltzaren
egurra arina da eta errez egiten da behar beragaz.
Uretan edo bustita luzaro iraun ahal dau, baina haizeak
ikutu ezkero laster usteltzen da. Altzariak eta
erregaiak egiteko erabiltzen da. Azalak tanino asko
daukonez, lehorgarritzat, larrua kurtiduteko, altzarigintzan
edo musika tresnak egiteko erabiltzen da.
Garrantzi ekologiko haundia dauko espezie honek;
izan be, atmosferako nitrogenoa finkatzen dau. Gainera,
ur bazterretan bakarrik ez, lur pobreetan be topatu
ahal dogu hezetazun nahikoa dagoan lekuetan.
URREMENDi 19