ITSASGORA Urdaibaiko Itsaski-batzea. - Urremendi. Landa ...

09.zbk 

ZUZENDARIA: 

Pedro María Garay 

ARTE ZUZENDARIA: 

Pedro María Garay 

DOKUMENTAZIOA: 

Rafael Urien 

ERREDAKZIOA: 

Lourdes Arroitajauregui, 

Rafael Urien, Laura Perez, 

Maider Arazosa. 

EUSKERA KORDINATZAILEA: 

Esther Korta 

DISEINUA ETA MAKETAZIOA: 

Alicia Rojo 

KOMIKIGILEA: 

Alex Orbe, Egoitz Moreno 

ARGAZKIAK: 

Pedro Garay, Rafael Urien, Laura 

Pérez, AZTI-Tecnalia, M.U. 

KOLABORATZAILEAK: 

Antonio Pou, Mikel Unzueta, 

Azti-Tecnalia, Idoia Garate. 

ADMINISTRAZIOA: 94 625 76 09 

PUBLIZITATEA: 

688 61 66 22/ 657 790 836 

KORDINATZAILEA: 

Nueva Europa Diseño, Imagen y 

Comunicación, S.L 

INPRIMATEGIA: Grafinorte, S.A 

ALE KOPURUA: 16.000 ale 

ARGITARATZAILEA: 

URREMENDi, Gernika-Bermeo 

Landagarapen Alkartea. Domingo 

Alegria Enparantza, z/g. 48300 

Gernika-Lumo (Bizkaia) 

e-mail: 

urremendi@euskalnet.net 

web orria: 

www.urremendi.org 

e-mail: 

busturialdeakomunikazioa@euskalnet.net 

web orria: 

www.busturialdea-urdaibai.com 

LEGE GORDAILUA: 

BI-2675-06 

3 EDITORIALA 

4 IRRIMARRA 

5 PIL PILEAN 

6 GAURKOTASUNA 

SLOW FOOD 

B-HERRIAK 

16 AMALUR 

LUR ABERATS. Slow Food. Haltza 

ITSASGORA. Urdaibaiko Itsaski-batzea. 

24 GEURE ALTXORRAK 

26 ZER EGIN ETA NORA JOAN 

IBILBIDEA. Laminen Ibilbidea 

GASTRONOMIA. "Baserri Maitea" Jatetxea 

32 MUNDUTIK ZEHAR 

Por Gran Canaria Occidental 

34 ARTISTAK 

ARTISTA. Peru Kortazar, margolaria 

PERTSONAIA. Rafael Iriondo, futbolari izandakoa 

42 GEURE KIROLAK. Urdaibai Arraun Talde historikoa 

46 IRAGARKIAK 

20 ITSASGORA 

Urdaibaiko 

Itsaski-batzea. 

26 ZER EGIN 

ETA 

NORA JOAN 

Laminen ibilbidea. 

28 GEURE 

ALTXORRAK 

Las aldeas en 

época romana. 

38 PERTSONAIA 

Rafael Iriondo, 

lehoi kementsuaren 

kondaira bizia. 

LABUR 

www.busturialdeaurdaibai.com

EDITORIALA 

Gu geuk 

PARAMETRO EKONOMIKOEK 

GIZARTEAREN ABERASTASUNAREN 

ALDE BAT BAINO EZ DABE EURTZEN. 

Zer dakar gizarte modernoan bizitzeak? Globalizazinoa, 

informazinoa, teknologia, ezagutza, zientzia, 

aukerak, erosotasuna.... Garapena edo aurrerapena 

berbak aho biko ezpata izan leikez. Sarri, garapen 

horren erritmo kontrolaezin eta amorratua baztertzailea 

da, ze inok ez badau eragozten balore kulturalak, 

naturalak, ondarea eta izaerea be jan egiten 

dauz. Eskerrak, gizartea, hori baino errealitate askoz 

be nahastuagoa dan, ondino badagoz zapalduta 

sentitzen direnak eta makinea geldituten dabenak, 

pentsatu eta ekiteko. 

Horreen sentiberatasuna, ezberdin egiten gaituen 

baloreak onartzeko eta baloreok berreskuratu, babestu 

eta zabaltzeko dauken ahalmena, aberasbidea 

da gizarte modernoentzat. Gainera, aginterako eta 

parte hartzeko gai direnengandik badatoz, gizartearen 

sustraiak sendotu bakarrik ez, garapenaren eta 

ongizataren arteko alde kualitatiboa markatzen da. 

Kontzeptu biok alakarren osagarri dira eta Busturialdean 

be holan izan ahal dira gura ezkero. 

URREMENDi 3

4 URREMENDi 

KOMIKIA

PIL PILEAN 

¿MALA MEMORIA, O DEJADEZ? 

los lectores opinan 

Estimados Sres. me dirijo a ustedes con la esperanza de que publiquen ésta carta, que es la de un amante de 

la naturaleza perplejo ante la dejadez de las administraciones responsables de la conservación del litoral. 

En el arenal de San Antonio, en Sukarrieta y en pleno corazón de la Reserva de la Biosfera de Urdaibai, se colocaron 

en su día una serie de barreras de protección contra los restos de Petróleo procedentes del tristemente 

célebre "Prestige". No sabemos exactamente cual fue la administración que colocó cada barrera, por lo visto 

unas las puso el Departamento de Costas, otras el Gobierno Vasco, pero si sabemos, y sufrimos, que la parte 

más chapucera y antiestética de ellas ahí se ha quedado. Los restos de una barrera preparada con plásticos y 

tablas, se apilan en los bordes del arenal; en cinco años, nadie ha sido capaz de retirar éstos desechos. Plásticos 

negros, tablones y jirones de sacos de arena se suceden por la orilla.Y todo, en una Reserva de la Biosfera. 

Con ésta forma de actuar, con éstos niveles de dejadez, ¿con qué fuerza moral pueden luego éstas administraciones 

limitar las actividades de los particulares para respetar ésta zona protegida?. ¿Quién vigila al vigilante?. 

Para demostrar que no exagero, les remito unas fotografías del desaguisado. Les recomiendo que al mirarlas, 

tengan muy presente que eso, eso que ven, lo ha dejado ahí una administración (la que sea) encargada 

de velar por el buen estado de la ría. F.R. 

Bidali zeure idatzia helbide elektroniko hontara: urremendi@euskalnet.net 

URREMENDi 5

GAURKOTASUNA 

SLOW FOOD, 

EL SABOR DE LO AUTÉNTICO 

Mantener el sabor de los productos de siempre, rescatar placeres ya casi olvidados, 

y dar valor a lo auténtico, se ha convertido hoy día en un desafío que 

pone a prueba a una sociedad que se mueve a demasiadas revoluciones por 

minuto. Detenernos en un sabor, recordar viejas recetas, y apostar por recuperar 

razas autóctonas, y productos nuestros, de siempre, es a la invitación que 

nos brinda el movimiento Slow Food. Una filosofía de vida, que busca y reivindica 

el origen de los alimentos, y que en Euskadi "encaja a la perfección". 

Mariano Gómez, es el presidente de este movimiento en Bizkaia. 

URREMENDI: ¿Qué es realmente el Slow Food, y 

cómo aparece este movimiento en Euskadi? 

MARIANO GÓMEZ: Slow Food es un movimiento que 

vela por la salvaguarda, divulgación, y cuidado de los 

alimentos.Surgió en Italia en el año 1986,cuando Mac- 

Donals compró un local en plena Plaza de España de 

Roma, donde hasta entonces había un restaurante de 

comida tradicional. Un grupo de personas sensibilizadas 

con el respeto y mantenimiento de los valores tradicionales, 

creó entonces el movimiento Slow Food, 

que ahora ya tiene hasta dos Campus Universitarios 

6 URREMENDi 

Mariano Gomez, Bizkaiko Slow Food mugimenduaren presidentea, ta B.F.Ako albaitaria. 

Beranduko mahatsez 

egindako Urezti ardo 

gozoa be Slow Food 

motan dago. 

en Ciencias Gastronómicas.Este movimiento se ha ido 

extendiendo por todo el mundo, y en el Estado tiene 

17 Conviviums o zonas agrupadas. En Euskadi nos 

dimos cuenta de que había muchas razas de animales 

y productos tradicionales condenados a desaparecer. 

Esto nos preocupaba y de ahí que se implantara este 

movimiento en Euskadi. Gipuzkoa fue la pionera en 

todo el Estado, la que inicio el movimiento Slow a través 

de sus sociedades gastronómicas. El Convivium 

Bizkaia nació más recientemente, el 5 de Julio del 

2006, coincidiendo con el Sukalki de Mungia. 

Bizkaian hamar produktu sartzen dira Slow Food motan: Karrantzako gaztaia, Mungiako taloa, Zallako 

kipula barria, Urezti beranduko mahatsa, Betizu behia, Azpigorri ahuntza, Euskal Oiloak arrautza eta 

kapoiak, Euskal Antzarak arrautzak, Kantauriko antxoa kontserban eta eguneko arrain urdin ketuak.

Busturialdean Magunan 

hazten dira Azpigorri 

ahuntza edo Betizu 

behiak, Mendatan urte 

askotan egiten da Euskal 

Oiloak erakusketa 

monografikoa, eta datorren 

urtean Slown sartuko 

dan beste produkto 

bat daukogu, Busturiko 

tomatea. Adarretan hazten 

da eta zabore haundia 

dauko. 

Zapore bat dastatu, gure amumaren 

denborako errezetak gomutatu eta bertoko 

arrazak eta geure produktuak berreskuratzearen 

alde egitera gonbidatzen gaitu Slow 

Food mugimenduak. Bizitzeko filosofia bat 

da, jakien jatorria topetan dauana, eskatzen 

dauana, Euskadireko berebizekoa. 

GAURKOTASUNA 

Sasiardiak mendian solte ibiltzeko ezaugarri aproposak daukoz. 

En este territorio estamos un total de 100 socios entre 

agricultores, políticos, arquitectos, cocineros, y personas 

individuales. Para darle una mayor dimensión y acercar 

la teoría a la práctica,hemos implicado a grandes maestros 

de la cocina que utilizan ingredientes slow en sus 

guisos,como la sal de Salinas de Añana o el Solomillo de 

vaca Betizu. También tenemos el apoyo del Departamento 

de Agricultura de la Diputación Foral de Bizkaia. 

U: ¿ Qué transcendencia tiene, y como trabaja el 

movimiento Slow Food en Bizkaia? 

M.G: Aquí trabajamos desde tres prismas fundamentales: 

Primero, que sean productos que procedan 

exclusivamente de variedades de razas autóctonas, 

casi siempre o siempre en peligro de extinción;Segundo, 

que los animales tengan una alimentación con 

productos no transgénicos; Y tercero, que el manejo 

de las explotaciones sea cultivo extensivo y/o pastoreo. 

No admitimos productos de invernadero o de 

pabellones en plan intensivo. Por un lado, se trata de 

dar un aporte al caserío,y por otro lado,ofrecer,gracias 

a las razas autóctonas,un producto de calidad,aunque 

no en tanta cantidad como las explotaciones industriales. 

Son productos estacionales, no se consumen 

durante todo el año,pero con un sabor y unas peculiaridades 

culinarias muy valoradas. 

pasa a la página siguiente 

URREMENDi 7

GAURKOTASUNA 

U: ¿ Se trata, entonces de un movimiento que 

contribuye al mantenimiento de una parte de 

nuestro patrimonio? 

M.G: Sí, es patrimonio, porque es lo que ha habido 

aquí durante siglos; es cultura, porque son animales 

y productos que nuestros antepasados han ido 

adaptando a nuestro medio natural; y son un elemento 

conservante, ya que nuestras cabras, ovejas, 

o vacas, ayudan a conservar la flora y el medio 

natural que tenemos. 

U: Entre los productos Slow Food Euskadi, ¿cuáles 

se pueden encontrar en Bizkaia?, ¿ Hay algún producto 

específico de la Comarca de Busturialdea? 

M: G: En Bizkaia ya contamos con 10 productos catalogados 

como Slow Food: El queso de Carranza, Mungiako 

Taloa,la cebolla nueva de Zalla,el Urezti de Vendimia 

Tardía, la vaca Betizu, la cabra Azpigorri, huevos 

y capones Euskal Oiloak, huevos Euskal Antzarak, la 

anchoa del Cantábrico en Conserva, y los ahumados 

del pescado azul en el día. En este último caso hemos 

recuperado un sistema antiguo,para darle un "punto" 

de distinción al pescado azul.Otro producto que queremos 

recuperar es la Lukainka,el embutido más antiguo 

de Euskadi, que ya se puede degustar en el restaurante 

de prestigioso hotel Sheraton de Bilbao. 

En Busturialdea se cría cabra azpigorri en Maguna, o 

vacas betizu. En Mendata se celebra desde hace años 

8 URREMENDi 

viene de la página anterior 

Betizu euskal 

arrazako zekor 

ederra. 

Euskal Artzai Txakurrak, babestutako arraza da be. 

la exposición monográfica de Euskal Oiloak...Y tenemos 

otro producto que vamos a incorporar el año que 

viene a Slow, que es el tomate de Busturia. Un tomate 

que resalta por su sabor, y que se cultiva en rama. 

U: Lejos de lo que podríamos pensar, el turismo 

rural, ¿ podría contribuir al mantenimiento de las 

razas o productos autóctonos? 

M.G: Totalmente. Creo que el turismo rural tiene 

ahí su hecho diferencial Los turistas valoran estos 

productos que tienen un valor añadido, y en esos 

casos el papel de los agroturismo es fundamental. 

Por ejemplo, tiene gran atractivo incluir en la oferta 

turística ir a recoger perretxikos, o la venta de 

mermelada hecha por la familia del agroturismo, 

presentada como producto artesanal, o un revuelto 

hecho con huevo Euskal Oiloa y los perretxikos 

recogidos por el visitante. Hay que adoptar un 

papel mucho más activo, los agroturismos que cuidan 

esas cosas están a tope.

PUBLIERREPORTAIA URREMENDI 

BASERRIKO OILASKOA: 

BELARDIAN ASKE HAZITAKO 

KALITATEZKO PRODUKTUA 

Baserriko oilaskoa, hazkuntza naturala duen animalia da. Oilasko hauek besteak beste, honako ezaugarriak 

eskaintzen dituzte: haragi osasuntsua, samurra, zaporetsua eta modu trazionalean hazitako hemengo 

betiko oilaskoaren gustu osoa. Eusko Labela duen baserriko oilaskoak jaio eta gutxienez hiru aste igaro 

ondoren belardira ateratzen dira aske hazi daitezen. Oilasko horien elikadura ere asko zaintzen da eta 

zerealetan oinarritzen da (%60 artoa gutxienez); ez da onartzen gainera koipe eta gehigarri artifizialik. Era 

berean, oilaskoak gutxienez 81 egun izan behar ditu hil aurretik. Horrela, kontsumitzailearengana iristen 

den haragiak berme guztiak eduki ditzan kontu handiz zaintzen dituzte oilaskoak baserritarrek. 

Euskadiko baserriko oilaskoaren ezaugarri horiek 

guztiak bere horretan mantendu daitezen ahalegin 

berezia egiten ari dira Lumagorri elkartea eta 

Kalitatea Fundazio, Eusko Labela duen oilaskoa 

merkaturatuz. Bereizgarri horrek(Eusko Labelek) 

egiten diren kontrol ezberndinen bidez honako 

bermeak eskaintzen dizkio kontsumitzaileari: 

jakiaren ezaugarri guztiak mantentzea, kalitatea, 

animalien ongizatea eta inguruma errespetatzen 

duen produkzio sistema erabiltzea. 

Oilasko ekoizleak kalitatezko produktu bat 

eskaintzeko egiten ari diren ahalegina kontusmitzaileen 

aldetik oso erantzun ona ari da jasotzen, 

horren adierazgarri da Eusko Labela duen baserriko 

oilaskoaren erosleak oso leialak direla. 

Kontsumitzaileak erosten duen oilaskoa Eusko Labela 

duena dela jakiteko animaliaren hankari ipini 

behar dio arreta, hantxe baitu Kalitatearen K daraman 

kontrol eta identifikazioarako eraztuna. 

URREMENDi 9 

KALITATEA FUNDAZIOA

BUSTURIALDEKO UDALAK, LAU URTE AURRETIK 

Azkenengo hauteskundeen ostean, Busturialdeko 20 udalek aldaketak bizi izan dabez udaletxeetan. 

Kasu batzutan aurpegi barriak, Gobernu talde barriak, proiektu eta asmo barriak eta beste batzutan, 

ezagun zaharrak, eskualdea hazteko eta hobetzeko aukerak agertzen deuskuezanak. 

Bherriak 

10 URREMENDi 

Josu Olano jeltzaleak ordezkatuko dau alkatetzan 

azken lau urteetan alkate izan dan Andoni 

Mingo. Udal gobernu taldeak ordezkari barriak 

eukiko dauz, bost zinegotzik lagunduko deutse 

Olanori udalean. Datozen lau urteetan Udal 

Eatarrek barriro be Asier Madarieta jeltzalearengan 

ipini dabe euren konfidantzea eta alkate 

izango da.Azkenengo hauteskundeetan EAJ- 

PNVko 5 zinegotzik eta EAko 2 zinegotzik osatu 

dabe Udala. Madarietak orain arte martxan ipinitako 

ekimen eta proiektuekaz segiduko dau 

ARRATZU 

EA 

GAURKOTASUNA 

osatu barriak, aurreko legealdiko proiektuekaz 

segiduko dau eta herritarren bizi kalitatea 

hobetzeko beste proposamen eta ekimen batzuk 

ipiniko dauz martxan. Aitagarrienak eskola 

zaharren eraikinean udal ludotekea egin, Eleizalde 

auzoko Santo Tomas eleiza ingurua konpondu, 

Loiola auzoan prezio tasatuko 16 etxebizitza 

eta umeentzako olgeta parkea egitea dira. 

200 m2ko leku estali bat edo pergola bat be 

egingo da Belendiz auzoko umeen olgetarako 

lekuaren ondoan eta bidegorri bat Gernikatik 

auzo honetara,Oleskon urteerea izango dauana. 

Gainera, Udalak udalerri osoko saneamendu 

plan nagusiagaz jarraituko dau. 

aurrera. Datozen lau urteetan, Eako Udalak 

auzotarren beharrizenak beteko dauz azpiegiturak 

eta zerbitzuak hobetuta; horretarako, udalerriko 

Plan Nagusia, lehen arau subsidiarioak 

deitutakoa, onartzeko lehenengo pausoak 

emoten dabilz. Kirolgune barri bat, Beletxe 

alkarteko nagusientzako egoitza barria, Eako 

hondartzan kolunpio barriak ipini, herriko kale 

nagusietan autoz ibiltzea galazo bertakoa izan 

ezik,10-12 etxe tasatu egin eta Bedaronako 

etxebizitza tasatuen proiektuari hasierea emotea 

dira proiekturik nabarmenenak. Gainera, Angeletxun 

autobus geltoki barri bat eta espaloi eta 

semaforoak ipiniko dira gurutzean hainbesteko 

arriskurik egon ez dagian. Natxituan aparkalekua 

egingo da eta Bedaronan lez, gasa sartzeko 

proiektua ipiniko da martxan. Bedaronan, saneamendu 

sarearen proiektua zertu eta lehenengo 

faseak egingo dira.

Ereño da Busturialdeko udalerrien 

artean ia aldaketarik 

igarri ez dauana hauteskundeen 

ostean, Juan Jose Arribalzagak 

(EAJ-PNV) segiduko 

dau alkate beste lau urte. Arribalzagaren 

Gobernu taldeak 

daroan udal gestinoagaz konforme 

dago jendea eta berak 

bardin segiduko dau beharrean.Elexalden 

salneurri egoki 

baten, prezio tasatuko 24 

etxebizitza egitea, Elexalde 

auzoa konpotzea, egin barik 

geratu zan udal aparkalekua 

egitea, eta eskola zaharrak 

konpontzea (hasi dira) gaur 

egun medikuaren kontsultea 

dagoen lekuan, dira Ereñoko 

Udalaren proiektuak. 

EREÑO 

FORU 

Bherriak 

Igor Duñabeitiak jarraituko dau alkate beste 

hurrengo lau urteetan be, herritarrak eroso bizi 

eta herriko azpiegiturak barriztatu izango dira 

bere apostuak. Torre-barri, herriko ekintzagunea, 

urbanizatzea da aurrikusitako inbertsiorik 

haundiena eta martxan dago. Baldatika, San 

Cristobal edo Eleizaldeko zerbitzu eta azpiegiturak 

hobetu eta eguneratzea, "Oñaberri errekea" 

bideratzea eta BI 635 pasaten dan lekuan 

zubi barri bat egitea dira Duñabeitiaren taldeak 

Foruko Udalean aurrera atarako dabezan 

beste proiektu batzuk. Kultur etxe barri bat, 

gazteentzako eta zaharrentzako lokalakaz eta 

480 lekuko kafetegiadun frontoi polibalentea 

be gura dira.Korporazinoak gizarte aukera berdintasuneko 

genero politikaren aldeko gizarte 

ekimenetan egingo dau indar; gainera, gestino 

erreza eta bizkorra egingo dau, herriarentzat 

planteatutako proiektu guztiak beteteko. 

URREMENDi 11

Bherriak 

12 URREMENDi 

Miren Arantza Madariaga (EAJ-PNV) 12 urte 

alkate izan ostean, Gautegiz-Arteagan beste 

andrazko batek hartuko dau Udalerriko aginte 

makila: Miren Lourdes Bilbaok (ANV); ANV eta 

EA alderdiak batu egin ziren eta berau aukeratu 

eben. Udal gestinoa, be, gobernu talde barri 

batek eroango dau eta euron asmoa auzotarrentzat 

hainbat zerbitzu eta giza bizitzea 

batuko dauazan urigunea egitea da. Beste 

lehentasunetako batzuk autoen gehiegizko 

abiadurearen kontra zer egin eta herria zeharkatzen 

dauan BI-638 errepidera sartzeko auzoetatik 

dagozan arazoei urtenbidea topatea 

izango dira. Herriko gazteentzako etxebizitza 

eskaintzea be egin gura dabe dagoan beste 

eskabide ikusita, eurok izateko lehentasuna. 

Kirola egiteko leku egoki bat, herriko frontoia 

eta umeen olgeta parkea konpontzea, errezikakleta 

guneak, auzoetarako baserri bideak 

Aurreko hauteskundeetan Armendu auzo 

plataformea izan da botorik gehien euki 

dauana eta Jesus Mari Ziluaga da herriko 

GAUTEGIZ-ARTEAGA 

IBARRANGELU 

konpontzea eta herribideak berreskuratzea 

dira beste udal planteamendu batzuk. 

alkate barria. Udal Gobernu taldearen proposamenen 

artean udalerria biziberritzea eta 

azken urteotan herrian emon dan dinamizazino 

kulturala eta soziala mantentzea dira 

nagusi. Gazteek eta gurasoek bultzatutako 

dinamizazinoa da, Kultur etxearen inguruan, 

ume, gazte zein nagusiren batzar leku eta Ibarrangeluko 

gizarte-etxe bihurtu da berau. 

Ibarrangeluko udalak argi eta garbi jokatuko 

dau, danan parte hartzeagaz, horretarako jendeak 

iradokizun buzoia dauko edo udal batzordeetan 

hartu ahal dau parte. Aparkaleku 

faltaren arazoari soluzinoa topa, gazteentzako 

etxebizitza sozialak egin ahal izateko bitartekoak 

martxan ipini, umeentzako eskolaz 

kanpoko jarduerak bultzatu, nagusien beharrizanak 

bete autonomiagaz bizi daitezen, 

Laga hondartzaren azpiegituren atontze prozesuan 

esku hartu, eta auzoetako zerbitzuak 

hobetzea dira udal proposamenak.

Jabi Ondarza, Muruetako 

azkeneko hiru agintalditan 

alkate izandakoa, aukeratu 

dabe barriro be, MIT alderdi 

independientearen buru. 

Hurrengo lau urteetako egitasmorik 

aitagarrien artean 

Eleizaldeko uriondoa hobetzea 

dago; bertan, udaletxe 

barria eraiki eta plazan herriko 

taberna bat zabalduko dira. 

Horrez gain, 2008ko udarako, 

etxebizitza babestuak amaitzea 

eta sustapen barri baterako 

pausoak emotea xedatu 

da. Gainera, "eskola zaharrak" 

kultur etxe bihurtzeko proiektua 

be martxan jartzeko 

asmoa dauko Udalak, adin 

guztietako herritarrentzat 

MORGA 

Bherriak 

Morgan, 1979tik 1987ra eta 1995tik 1999ra alkate izan zana Iñaki Uribe (PNV) izango da alkate legealdi 

honetan,Iñaki Lejarraga jeltzalea zortzi urtetan izan ostean.Udal korporazino barriak aurreko legealdikoek 

hasitako beharrekaz segiduko dau:herriko azpiegiturak barriztu eta egokitzen.Arau subsidiarioak 

aztertzea eta eguneratzea be badago proiektuen artean herria urbanizaten segidu ahal izateko. 

Etxebizitzak egin, ondarea berreskuratu eta udalerriaren dinamizazino soziala eta kultura izango dira 

jarraituko dabezan proiektuak. Proiektu barrien artean Udaletxe berri bat dago planteatuta. 

MURUETA 

izango da eta urte osoko programea eukiko dau.Herriaren nortasuna, 

ondarea eta ingurunea jagotea da, gobernu talde honen beste 

helburuetariko bat, horretarako, kulturea, ondarea, ingurumena eta 

ongizate baloreak batuko dabezan Teileria eta Tximini ingurua 

berreskuratzeko proiektua jarriko dau martxan. Laguntza sozialak 

bideratu, azpiegiturak, herri ekipamendua eta batez be, zerbitzu 

hobeak izateko egingo dau behar Muruetako Udalak. 

URREMENDi 13

Bherriak 

14 URREMENDi 

Jon Mikel Gainza izango da alkatea hurrengo lau 

urteetan Javier Gezuragaren ordez. Jon Mikel eta 

bere taldeak ideia eta ekimen barriak ekarri gura 

deutsez Muxika, Gorozika, eta Ibarruriko herritarrei. 

Muxikako Udalean aztertuko daben lehenengo 

gaia Elezaldera, Kurtzerora, Alai Begirako 

eraikin barrietara eta INAMA enpresara uri-gasa 

eroatea izango da, ze holan isuria gitxitu egingo 

da. Dana dala, apusturik haundiena eskualdeko 

industrialdea bultzatu eta garatzea izango da. 

Muxikako Udalak bertan jarriko diran eta dagozan 

enpresen jardueren kontrol sakona egingo 

dau, ke, likido, bibrazino eta zaraten araudia 

zehatz beteteko exijiduz. 

Etxebizitza tasatuak eraikitzeko lurra erostea, 

mediku, pediatra, praktikante eta Zubieta Errotako 

botikea konpontzeko beharrak, frontoi 

ondoko kirolgunea eta herri eskolea dira Muxikan 

garatuko diran proiektuetariko batzuk. 

Nabarnizeko udal-gestinoa Lourdes 

Aboitiz jeltzalearen eta bere 

taldearen esku dago. Korporazinoaren 

aposturik haundienetakoa 

herrian etxebizitza eskaintza 

haundiagoa izatea da; horretarako, 

Elezalden 8 etxebizita tasatu 

egingo dabez lehenengo fasean 

eta 14 etxebizitza hurrengoan. 

Kanposantu ondoan aparkalekua 

egitea eta frontoi inguruko auzokoek 

herriaren erditik pasatu barik 

urteteko Elezalden sahiesbidea 

egitea be aurrikusita dagoz. Herriko 

sarbidei jagokenez, Siarretarako 

bidearen lehenengo fasea eta 

Goikolearakoaren bigarrena egingo 

dira. Gainera, Elezalden gazte 

zein zaharrentzako atseden lekua 

eta 0-3 urte bitarteko umeentzako 

olgeta lekua egingo dira 

MUXIKA 

NABARNIZ


GERNIKA OFF-ROAD 

TALDEAREN MARTXA 

GELDIEZINA 

GERNIKA OFF-ROAD-ek aurrera darrai aurten GOR Sport konpetizio taldearekin hasitako ibilaldian;Txomin 

Aranak, Ereñoko pilotuak bukatu du dagoeneko bere partaidetza Frantziako Elite Open Lehiaketan. Aurreko 

zenbakietan esan bezala esperientzia honen helburua mundu mailako pilotuengandik ikastea zen eta 

hori lortu du. Motorren munduan izen handia duten zirkuituak ere ezagutu ditu, tartean Eernée eta mundu 

mailako txapeldunekin aritzeko aukera izan du, besteak beste Michael Pichon edota Christopher Pourcelekin 

aritu baita lehían. Horrez gain taldea pozik dago Txominek txapelketa honetan lortutako emaitzekin, 

izan ere parte hartu dituen froga guztietan sailkatzea lortzeaz gain, 20.postuan mantentzea lortu du. 

Akitaniako Liga ere amaierara iritsi da, eta honetan Txominek lortutako 

emaitzak aipagarriak dira, izan ere, parte hartu dituen lau frogatan, 

lesioa medio izan dela, seigarren postuan mantentzea lortu baitu. 

Bestalde aipatu behar da joandako abuztuaren 18an, motorrak nagusi 

izan zirela Gernikan, taldeak, GERNIKA OFF-ROAD-ek antolatuta 

Nazioarteko Supermotard lasterketa izan zen eta. 

Piltouek GOR Sport-eko kideak egindako lana azpimarratu zuten . 

Ikusleen kopurua ere azpimarratzekoa delarik, La Vegako industrialdera 

hurbildu ziren guztiek ikuskizun paregabe bat ikusteko aukera 

izan zuten, Sebastian Bidart, Kevin Berthome edota Dominique Poulin 

bezalako mundu mailako pilotuek eskeinitako emanaldiarekin. Azken 

hau izan zen, hain zuzen ere, frogako irabazlea. 

Nazioarteko pilotuek eskeinitako ikuskizunaz gain, Euskadiko Supermotard 

Txapelketarako baliogarria zen froga ere izan zen, Jose 

Manuel Perez Lata irabazle suertatu zelarik, bere regularitatearen 

ondorioz. GOR Sport-eko pilotuei dagokienez Abel Urizarbarrenak eta 

Jon Kepa Zabalak ere aktuazio bikaina eskeini zuten, Jon Kepak gainera 

Euskadiko Supermotard Txapelketarako baliogarria zen frogaren 

lehen txandan lehen postua lortu zuelarik. 

Aurtengo denboraldia bukatzeke dago, eta Moto-Kroseko gidariek 

amaiaera jarriko diote Espainiako Txapelketarako baligoarriak izango 

diren azken bi frogatan parte hartuz Leridan (Belpuig) eta Toledon (Talavera 

de la Reina); hauetan Txomin Aranak lortu duen hamabosgarren postua 

mantentzen saiatuko da. Enduroko gidariei dagokienez hauek Ourenseko 

probintzian ospatuko den Espainiako Txapelketarako baliogarria 

izango den azken frogan parte hartuz bukatuko dute denboraldia. 

URREMENDi 15 

GERNIKA OFF-ROAD

AMALUR 

16 URREMENDi 

Lur Aberats 

EUSKAL OILOAK, 

ESPEZIE BAT BERRESKURATZEA 

Oiloen etenbako kik eta kak baserri inguruan, goizaldeko oilarraren kukurrukua eta arto 

koloreko gorringodun arrautza frijituak, umetako gomutak baino ez dira askorentzat. 

Euskal Oiloak oiloen gainean egiten dogu berba, azken aldian beste espezie batzuk 

industrian erabiltzen diranez, ia desagertzeko dagoan bertoko espeziea. Bada hamarkada 

bat, berreskuratu guran, Mendatan Euskal Oiloak feria monografikoa egiten dala. 

Zilarra, Marraduna, Gorria edo Lumagorri, Baltza eta Lepasoila, dira Euskal Oiloak 

oiloen bost motak, euron izenak besteko ezberdintasunekaz alkarren artean. Kanpoko 

itxuran daukezan aldeak argiak dira: Baltzak luma baltzak daukoz dizdira berde 

urdinxkeagaz. Leposailak ez dauko lumarik lepo parean; Gorria nabar iluna da; Marradunak 

franja zuriak daukoz eta gaztain koloreko lumak tartean; Zilarra zuria da eta 

unada baltzak daukoz. "Koloreetan diferentziak dagoz, eta baita arrau-tzak ipintzeko 

fintasunean be. Esate baterako, Lumagorri, Lepasoila, eta Marraduna okelarako onak 

dira, eta Beltza eta Zilarra moten berezitasun garrantsitzuena arrautzak ipintzea da, 

egunero ekoizten dabe euren arrautzea normalean" diñosku Iñigo Undabarrena mendatarrak, 

Mantxuene bere baserrian Euskal Oiloak esplotazino txiki bat dauko. 

Oilolokak behar dira txitak aurrera aterateko, horretarako onenak kikak dira.

Mendatako Azokan aurten jende ugari 

batu da, Euskal Oiloen Erakusketa monografikoan. 

Berau, Ander Mallea eta Esteban Legarra izan 

ziran orain dala 11 urte bertoko arraza hau bultzatzeko 

eta bide batez, Mendatako herria, feria bat egitera 

animatu ziranak. 

"Hamaika urte honeetan aldaketa nabarmena 

ikusi dogu, orain jende asko arduratuten da, non 

bilatu holako arrazako oiloak. 198 oiloetatik hamahiru 

izan ezik danak saldu nebazan. Ikusten da jendeari 

asko gustatzen jakola bere etxe inguruan 

oilo-makina edo industriala euki beharrean, natural 

bat eukitea." diñoe azokaren antolatzaileek. 

Euskal Oiloaren berreskuratze prozesua abeltzain 

batzuk egin eben Euskal Abereak alkartea modukoen 

laguntzagaz eta oilar eta oilook natural jagoteak 

dauko inportantzia. Inkubagailuen ordez oilolokak 

erabiltzen dira "onenak kikak dira txitak 

aurrera atarateko. Berezko prozesua apurtu egiten 

da eta" diño Iñigo Undabarrenak. Txitak 5 hilabete 

daukezenan, ugaldu ahal dira eta orduntxe da 

aurreko orrialdetik dator 

AMALUR 

Lur Aberats 

Marradunak franja zuriak daukoz eta 

gaztain koloreko lumak tartean; okelarako onak dira. 

En toda Euskal Herria habrá entre 5 y 20 

machos, y entre 100 y 1000 hembras, de 

cada variedad de Euskal Oiloak, por lo que 

se encuentran en peligro de extinción. 

Un sistema de cría al aire libre, y un 

sistema de producción artesanal, son 

garantía de una recuperación de calidad 

de la gallina autóctona vasca. De jugosa 

carne y exquisitos huevos, sanos y naturales. 

URREMENDi 17

AMALUR 

18 URREMENDi 

Lur Aberats 

Dentro de la raza Euskal 

Oiloak se encuentran 

cinco variedades: Zilarra, 

Beltza, Lepasoila, Marraduna, 

Gorria o Lumagorri, 

reconocidas a nivel del 

Estado, y potenciadas por 

el Gobierno Vasco como 

razas autóctonas. 

Lumagorri arrazako 

oilo eta oilarrak dira 

gure eskualdean 

zabalduenak 

hurrengo orrialdera doa 

En Busturialdea, Mendata se 

ha convertido en el mejor 

escaparate de la raza Euskal 

Oiloak, gracias a la feria 

monográfica que, desde 

hace 11 años, celebra cada 

mes de septiembre. 

momentua bariedade bakotxeko arrak eta emeak banatzeko kruzerik 

egon ez dagian. Gainera, espeziearen hobekuntzarako urte bi hirura bai 

oilarrak bai oiloak aldatzea komeni da odolahaidetasunik ez izateko 

eta akatsak zuzentzeko. Euskal Oiloak arraza berreskuratzen dabilzan 

abeltzainak ondo baino hobeto jagoten dabe oilo eta oilarren elikadurea. 

Arto eta garian oinarritzen da nahiz eta hainbeste denbora solte 

egonda bedarra eta intsektuak be jaten dabezan. 

Berezko hazkuntzea, betiko eran, baina gaur egungo ezagutzakaz desagertzekotan 

dagoan arraza honek, Euskal Oiloak, iraun dagian.

Alnus glutinosa (latineraz) 

Haltza (euskeraz) 

HALTZA, UR ERTZETAN 

AMALUR 

Lur Aberats 

Urdaibaiko Biosfera Erreserbaren barruan sartzen bagara,erreken ibilbidean ibaiertz-baso heze batzuk topatu ahal 

doguz. Moltzo honeek haltzadi izena hartzen dabe, arbolarik ugariena, lizar eta haritzekaz batera, haltza dalako. 

Haltza. 

Haltzaren infloreszentzia arrak (gerbak) 

Ibaiertz-basoek uraren bidea segiduten dabe, ur 

ertzetan dagoz, lur hezeetan eta askotan zingiratsuetan. 

Oka ibaiaren goi-ibarrean eta Ogoño zirkuitoan 

Lastarri parean, errekea sartu-sartuta dago 

eta haltzadia estutu eta inguruko beste arbolakaz 

batera baso bihurtzen da. Begetazino garrantzitsua 

da ibai ekosistematarako, ze sustraiek ura garbitu 

egiten dabe eta higaduraren kontra babesten dabe 

ibai ertza. Gainera, lur leunak badira, haltzak, haritz, 

lizar eta arbustoekaz batera dagoz. 

Hostogalkorra da, Betulazeen familiakoa; familia 

honetan 6 mota ezberdin dagoz eta 170 bat espezie 

lurralde hotz eta epeletan. Enborra zuzena da, 

lodia, azal leuna eta disdiratsua dauko, berdexkea 

lehenengotan eta urteak aurrera joan ahala ilunagoa 

eta luzetara arrakalatua. 

Adarrek briearen glandulak daukez, hortik datortzo 

bere latinezko izena; adarburua biribila da hosto 

hagindunekaz, gainaldea berde iluna eta azpialdea 

argiagoa. Hostoek lasaigarritzat, lehorgarritzat eta 

orbantzeko erabilten dira. Fresko zein xehetuta erabiltzen 

dira erroitza eta zaldarrak osatuteko, eta 

amigadalitisa osatuteko infusioan edo egosita. 

Lore zuriek urtarrilaren eta maiatzaren bitartean 

urteten dabe eta fruitu txiki-txikiek piñatxu baten 

antza dauke, hasieran kolore berdea dauke eta 

udazkenean, heltzean, baltza. 10 metroko luzeerea 

euki ahal dau. Hazien bidez ugaltzen da eta lur 

emonkor eta hezeetan edo eguzkia emoten dauan 

leku fresko eta hezeetan arin hazten da Haltzaren 

egurra arina da eta errez egiten da behar beragaz. 

Uretan edo bustita luzaro iraun ahal dau, baina haizeak 

ikutu ezkero laster usteltzen da. Altzariak eta 

erregaiak egiteko erabiltzen da. Azalak tanino asko 

daukonez, lehorgarritzat, larrua kurtiduteko, altzarigintzan 

edo musika tresnak egiteko erabiltzen da. 

Garrantzi ekologiko haundia dauko espezie honek; 

izan be, atmosferako nitrogenoa finkatzen dau. Gainera, 

ur bazterretan bakarrik ez, lur pobreetan be topatu 

ahal dogu hezetazun nahikoa dagoan lekuetan. 

URREMENDi 19

AMALUR 

20 URREMENDi 

Itsasgora 

ITSASKI BATZAILEAK URDAIBAIN. 

MARIE ZELAN, ITSASKIA BATU HALAN. 

Aspaldiko sasoietatik batzen ebezan moluskoak gure aurrekoek Urdaibaiko itsasadarrean. 

Gaur egun, Busturialdea da itsaskia edo mariskoa batzen dan inguru bakarretakoa 

gure itsasbazterrean Beherantz doan ofizioa da, ez dagoalako ondorengorik segiduteko 

eta errekurtso naturalak be gero eta gitxiago diralako. 

Para ejercer profesionalmente 

el 

marisqueo a pie en 

Euskadi, es requisito 

indispensable inscribirse 

en el censo 

marisquero, y estar 

en posesión del carnet 

y chaleco de 

marisquero. 

Geure itsaski-batzaileek 

koilara, tenedora, edota 

atxurra erabiltzen dabez 

txirlak batuteko. 

Itsaski-batzea Busturialdeko familia askorentzat aparteko diru iturritxua 

izan da urte askotan Batez be, emakumeen egitekoa zan, baina 

gaur egun apenas geratzen da profesionalik beharrean. Mariena 

ordu kontua dan moduan, urte gitxitan Urdaibain itsasku-batzeak 

sufridu dauan aldaketea be holakoxea da.Izan be,errekurtso naturalak 

ez dira lehengoak eta araudia aldatu egin dabe. Badira 20 urte 

Eusko Jaurlaritzak arautu ebala inguru honetako itsaski- batzea eta 

tradizinoa zana ofizio bihurtu ebala eta arte honetako profesional 

kopurua mugatu egin ebala "Autonomoak ordaintzen ez ziranean, 

itsaski-batzea libre zan urte hareetan, 80 eta batzen ginan Txatxarramendiko 

zubipean, lekurik onena kutsadura dala eta galazo eben 

arte" diñosku Miren Arteta sukarrietarrak, 13 urtez izan zan itsaskibatzaile 

profesionala Urdaibaiko paduran.

Pese a ser el marisqueo 

una de los oficios 

tradicionales, más ligados 

a la costa de Busturialdea, 

entre Mundaka, 

Busturia, y Sukarrieta, 

no son más de 

diez profesionales, las 

que tras el verano 

comenzarán el próximo 

octubre la recolecta de 

almejas. Consecuencia 

de la falta de relevo 

generacional, y los 

cada vez más escasos 

recursos naturales. 

Txirla haundia da espezierik preziatuena 

itsaski-batzaileentzat 

Busturialdean. 4zm-tik beherakoak 

batzea galazota dago. 


AMALUR 

Itsasgora 

Datilak batuteko gatza erabiltzen dabe geure itsaski-batzaileak. 

10zmtik beherakoak ezin dira harrapatu. 

Baina itsaskia batzeko tresna batzuk lehenean 

jarraitzen dabe, txirla haundia "txirlak" esaten 

deutsegunak, atarateko erabiltzen diranak esate 

baterako. Koilarea, tenedora eta atxurra eskuan, 

gure itsaski batzaileak "giltzera" atarataten dabe 

txirlea: txirleak hondarrean edo basatzan agertzen 

dauazan begiak edo sifoiak topatu eta palanka 

eginaz, banan-banan ataraten dabe bakotxa. "Txirlea 

guratsua da, eguzkia, hego haizea eta mare 

biziak dagozanean, ez dau begia ataraten. Lainotuta 

dagoanean baino ez dira ikusten" diñoe itsasadarreko 

itsaski-batzaile trebeak. 

Busturipunte, Portuondo, Toña eta San Antonio 

inguruan ibiltzen dira itsaski-batzaileak. Ingurua 

eta espeziak aparteko neurriak eta debekualdiak 

daukez, babestuta dagoz. 4 zentrimetrotik gorako 

txirlak urritik martxora batzen dira eta datilak 

(10zm) apiriletik urrira. Magurioak, ezkarrak... urte 

guztian batu leikez. 

"Mojojoiena zarratu egin eben Prestige etorri 

zanean eta oraindik ez dabe zabaldu. Mojojoie 

urritik abendura harrapatzen zan eta polito hartzen 

zan." diñoe atsekabez. Euriak, ekaitzak, hareek 

egunak be ez dabez ahaztu "askotan dozena bat 

URREMENDi 21

AMALUR 

22 URREMENDi 

Itsasgora 

Busturialdean hamar bat 

itsaski-batzaile daude gaur 

egun, gero eta gitxiago dira, 

ondorengorik ia ez dago eta.. 

En la zona de Mundaka, los 

moluscos extraídos en el 

estuario del Oka, tienen que 

ser sometidos a un proceso de 

depuración previo a su comercialización. 

Las zonas de Astilleros 

de Murueta hacia Gernika, 

y el área bajo el puente de 

Txatxarramendi en Sukarrieta, 

están cerradas al marisqueo, 

según la última clasificación de 

zonas marítimas del litoral de 

la C.A.V elaborada por el 

Gobierno Vasco. 


baino ez eroateko etxera, baina min guztiak aldeten 

dabe itsaski-batzera zoazanean, barruko gauzea 

da. Niri aitak erakutsi eustan " diño Miren Artetak; 

aurten jubilatu da 65 urtegaz.Tradizinozko edo 

betiko ofizio hau edadeagaz utzi egiten da, eta 

gero eta gatxago da ondorengoa topatea. 

Urdaibai da sektore honetako profesionalak 

dauazan bakarra, baina itsaski-batzaileen etorkizuna 

marien menpe bakarrik ez, erauzketa jarduerak 

arautzeko erakundeen ahalmenaren eta ingurumena 

jagoteko danok dogun ardura zibilaren 

menpe be badago. Holantxik baino ez dau iraungo 

artisau-ofizio honek gero eta errekurtso natural 

gitxiago dagoan itsasbazterrean. 

El marisqueo en el estuario de Urdaibai está regulado por vedas, y han de respetarse unas medidas 

determinadas de las piezas capturadas, para garantizar la continuidad de los recursos. Las 

almejas, que sólo pueden recolectarse de Octubre a Marzo tienen que medir 4 cm mínimo, mientras 

que el muergo o navaja ( Mayo-Octubre) tiene que superar los 10 cm.

Aplysia punctata (latinez) 

Liebre de Mar (gazteleraz) 

ITSASOKO ERBIA 

Babesteko kanpoko oskolik ez dauan molusku opistobrankioa 

da, 7 bat zentimetroko luzerea izaten dau nahiz eta 20 

be euki ahal dauazan. 

AMALUR 

Itsasgora 

Jendeak nudibrankioekaz nahasten dau 

baina itsasoko erbiek barruan hondakinoskola 

dauke eta besteek ez, txibien,tximinoien... 

moduan, zeharragia eta apurkorra. 

Zer jaten dauan halakoxe kolorea agertzen 

dau kanpotik, hasi berdetik eta gorrixkea, 

nabarra edo morea. Gazteenek kolore 

gorrixkeak izaten dabez. Orban argi batzuk 

be izaten dauz eta hortixik datortzo 

bere izena (punctatak puntuduna esan 

gura dau) 

Animalia hermafroditak dira, ugalketa 

aparatu emea eta arra biak daukez eta 

talde haundietan ikusi ahal dira ugaltzen, 

arra eta emea biak batera izanda, puntetako 

biak izan ezik. 

Kostaldean hondarpetan edo basatzetan 

egoten dira, batez be alga tartean, euretatik 

jaten dabe eta. Egunez leku lasaietan egoten 

dira geldi, gabaz, ostera, bizkortu eta 

urteten dabe jatera. sokondoetatik. 

URREMENDi 23

GEURE ALTXORRAK 

LAS ALDEAS EN ÉPOCA ROMANA: LOS 

POBLADOS DE LADERA EN URDAIBAI 

A partir de los primeros años del 

siglo I d. C. llega a los territorios centrales 

del Cantábrico oriental el 

influjo cultural de Roma, asentándose 

en estas tierras nuevos grupos 

humanos que aportan una nueva 

lengua, el latín, y un nuevo concepto 

del territorio. La etapa anterior, 

marcadas por una alta autarquía 

económica y un relativo aislamiento, 

es seguida por la integración de 

todos estos territorios costeros en el 

sistema político y administrativo 

romano, como una parte más de la 

Provincia Tarraconensis. Son los 

tiempos de los emperadores Julio- 

Claudios: Tiberio, Calígula, Nerón y 

Claudio; aproximadamente entre los 

años 14 y 54 d. C. 

Los nuevos grupos humanos latinizados se irán 

introduciendo siguiendo las vías de comunicación 

tradicionales, más adelante calzadas y caminos 

romanos, para asentarse sobre su recorrido, allí 

donde el medio físico permita la explotación económica 

de los recurso (mineros, agrícolas o ganaderos). 

Otra modalidad importante de estos nuevos 

poblados es la que va a surgir a lo largo de la 

costa en forma de pequeños puertos (Bermeo, 

Lekeitio) o en el interior de las rías (Portuondo, 

Forua) como amarres fluviales. 

La interacción de estos nuevos núcleos romanos sobre 

la preexistente población indígena, asentada en oppida 

o poblados fortificados,a lo largo del siglos I d.C.verá 

surgir una nueva modalidad de explotar los recursos 

económicos del entorno, buscando para ello una más 

apropiada forma de habitar en ése paisaje.Poco a poco 

y a lo largo del siglo I y comienzo del II d. C. los tradicio- 

24 URREMENDi 

nales poblados en altura,los oppida o castros,son paulatinamente 

abandonados por sus habitantes para ir a 

asentarse en las laderas inmediatas, más cerca de sus 

tierras de labor y praderías.De esta manera,con el paso 

del tiempo y a lo largo del periodo romano surgirá en 

Bizkaia la aldea tradicional. Al principio será menos frecuente, 

dada la menor cantidad de población, pero 

pronta,ya en la alta Edad Media pasará a ser el principal 

modelo de poblamiento. 

En Bizkaia, los trabajos de M. Unzueta, han constatado 

e interpretado este proceso para la aldea de 

San Martín de Fínaga (Basauri); donde los trabajos 

de excavación arqueologicas realizados en ésta 

ermita han documentado la existencia de este 

nuevo asentamientos desde el siglo II d. C. con perdurtación 

hasta la actualidad. Este mismo hecho 

ha sido confirmado en San Juan de Momoitio 

(Garai) y Mendraka (Elorrio).

Busturiko Paresi auzo ingurua. 

Gerekizko San Esteban baselizea (Morga). 

GEURE ALTXORRAK 

Erromako kulturearen eraginez, (K.o. I 

mende hasierak) giza-talde barri latinizatuak 

betiko bideetatik hasi ziran sartzen, gerora 

galtzada eta erromatar bideak izango zirenetatik, 

errekurtsoen explotazino ekonomikoa 

egin ahal eben inguruetan lekotutzeko. 

Dentro de Urdaibai y siguiendo los indicios que 

aportan la epigrafía (estelas con esvásticas y/o cruces) 

indígena y romana, debe apuntarse la posibilidad 

de encontrar este tipo de poblados en lugares 

como Gerekiz (Morga), Metxikas (Rigoitia), Luno 

(Gernika-Lumo), Paresi (Busturia) o Santimamiñe 

(Kortezubi) como más evidentes. 

Puede afirmarse sin discusión que será la influencia 

de Roma la que modificara el poblamiento indígena 

prerromano para adaptarlo a las nuevas necesidades 

históricas, creándose el modelo de asentamiento 

en ladera que a condicionado el paisaje tradicional 

vizcaíno hasta la actualidad como paso 

previo a la creación de las anteiglesias. M.U.P. 

Itsasaldean portu txiki moduko herrigune 

barriak sortzen hasi ziren, Bermion, edo 

erreken barrualdean, Portuondon, edo ibaiko 

amarra leku lez. 

Denboreagaz, oppida edo kastroetatik, alturan 

egoazan betiko herriguneetatik, bertakoenetatik 

alde eta mendi espaldetara joan ziran bizitzera, 

zelaietatik eta soloetatik hur. Urdaibain holakoak 

Gerekizen (Morga), Metxikan (Errigoiti), 

Lumon (Gernika-Lumo), Paresin (Busturia) edo 

Santimamiñen (Kortezubi) dagoz.. 

URREMENDi 25

ZER EGIN eta NORA JOAN 

26 URREMENDi 

Ibilbidea 

LAMINEN IBILBIDEA 

Laminen ibilbidea Mundakako Laidatxu hondartzatik igarotzen da. 

Ibilaldia itsasaldeko herri eder baten erdian hasiko da. Sukarrietarantz doan errepidearen 

parean dagoan paseotik urtengo dogu herritik, Laidatxu hondartzatik pasatzean 

Mundakaren barrako ikuspegiaz gozatuko dogu,ederretan ederrena. Portuondoko 

kanping-era heldutakoan, berau zeharkatzen dauan bidetik Mundaka eta Sukarrieta 

erdibanatzen dauazan errekatxuraino bajatuko gara. Ezkerrean Portuondo 

portu natural ikusgarria dago, erromatar eta kortsarioen antzinako babeslekua. Aldatsa 

igo eta Gernika-Bermio errepidera helduko gara, metro batzuk gorago zeharkatuko 

dogu, seinalizatuta dagoan pasabidetik eta beherantz joko dogu San Anton eta 

Ilumpe baserrietaraino. Bidea gorantz segidu eta baso bidera helduko gara, han ezkerretara 

hartu eta metro batzutara, Munitiz auzora doan bidera joko dogu. 

Eskumara hartu eta gezi batzuk erakutsiko deuskue Katillotxu mendirako bidea. Abaroa 

baserri ingururaino joango gara eta han beste gezi batzuk baso bide zabal batetik, 

Katillotxuren iparraldeko mendialdea zeharkatuz, ur depositoraino eroango gaitue,Bertatik 

Mundaka eta itsasoaren ikuspegia ezin hobea da.Eskumako bideak Arketa-Aranburu 

auzora eroango gaitu. Baserri polit-politen artetik herri eskolearen autobus 

geltoki zaharrera heldu eta ezkerretara hartuko dogu.Hemendik Solaguren baserria 

eta beste lau bideren gurutzera helduko gara;eskumako bigarrena hartuta Lamiarango 

baselizearen hondakinak ikusiko doguz. Baselizatik aurrera Mundakako gasolindegira 

emoten dauan errepidera helduko gara antzinako harresiaren artetik.


EL SENDERO DE LAS LAMIAS 

El recorrido comienza en el 

centro de la bella localidad costera 

de Mundaka. 

Salimos del pueblo por el paseo 

paralelo a la carretera en dirección 

a Sukarrieta, pasando por 

la playa de Laidatxu, y con unas 

magníficas vistas de la barra de 

Mundaka. Al llegar al Camping 

Portuondo, descendemos el 

camino que lo atraviesa hasta 

el riachuelo que separa Mundaka 

de Sukarrieta. A la izquierda 

queda el bello puerto natural 

de Portuondo, antiguo refugio 

de romanos y corsarios. 

Se sube la cuesta hasta llegar a la carretera general 

de Gernika-Bermeo, que cruzaremos por un 

paso señalizado unos metros más arriba, para 

luego descender a mano derecha hasta los caseríos 

San Antón e Ilumpe. Seguiremos un sendero 

ascendente hasta alcanzar una pista forestal 

donde giraremos a la izquierda, para en unos 

metros desembocar en el camino vecinal del 

barrio de Munitiz. Aquí giraremos a mano derecha, 

donde unas flechas nos indican el camino 

hacia el monte Katillotxu. Lo seguimos hasta las 

inmediaciones del caserío Abaroa Goikoa, donde 

otras flechas antiguas nos dirigen a mano derecha 

por una ancha pista forestal, que cruza la 

Ibilbidea 

El sendero de las Lamias. PR BI 176. 

ladera norte del Katillotxu, abierta a un esplendido 

panorama de Mundaka y el mar, hasta un 

pequeño depósito de aguas, donde tomaremos 

el camino de la derecha que nos llevará hasta el 

barrio de Arketa-Aranburu. Bajamos entre bonitos 

caseríos hasta una antigua parada de Bus de 

escuela rural, donde giraremos a la izquierda. Por 

este camino llegaremos hasta el caserío Solaguren 

y a un cruce de 4 caminos; el segundo a 

mano derecha nos conducirá a las ruinas de la 

antigua ermita de Lamiaran. Tras pasar la ermita 

vamos descendiendo entre antiguos muros 

hasta la carretera general que desemboca junto 

a la gasolinera de Mundaka. 

URREMENDi 27


Gastronomía 

BASERRI MAITEA, 

TRABAJAR LA INNOVACION DESDE LA BASE 

El entorno singular, difícilmente repetible del Baserri 

Maitea y su espacio interior evocan,especialmente en 

las personas de más edad que lo visitan, recuerdos de 

antaño como la cocina que tenían en su casa, los aperos 

… todo un mundo que invita a mirar hacia atrás 

con cierta añoranza. 

Sus comedores tienen una capacidad total para 

unas 350 personas. Sorprenden los techos, sus 

imponentes vigas y cómo se ha sabido mantener 

el alma de los caseríos de antaño. Un esmero que 

en estos años de andadura ha encontrado su compensación 

en el reconocimiento que ha logrado, 

no sólo en el entorno local, sino a nivel nacional. 

Pero lo que más gratamente sorprende a quienes 

se acercan hasta este restaurante es la amplia oferta 

que encuentran. Además de contar con varios 

menús (uno de ellos degustación), la carta ofrece 

ciertos platos establecidos porque se sabe que 

son del gusto general, aunque junto a éstos siem- 

28 URREMENDi 

Alexia, Chef del Baserri Maitea. 

Forua, Reserva de Urdaibai. La 

carretera asciende por un 

estrecho camino hasta que, 

finalmente, el visitante se 

encuentra en el barrio Atxondo 

frente a Baserri Maitea, un 

caserío construído en el siglo 

XVIII. Han transcurrido casi 

quince años desde que el 

grupo Zaldúa decidiera adquirir 

la construcción y en este 

tiempo su aspecto ha experimentado 

diversos cambios. 

pre hay ocasión para sugerir a los clientes novedades 

del momento o determinados productos que 

no siempre pueden encontrarse. 

Según se destaca desde el grupo Zaldúa, "las temporadas 

hoy en día son más amplias que antes, y 

como los productos tienen distintas procedencias 

es más fácil encontrarlos fuera de temporada. 

Donde mejor se refleja este hecho es en el apartado 

de los entrantes de la carta". 

La brasa, elemento diferenciador 

Un repaso a esta carta permite encontrar, una 

amplia lista de entrantes (chipirones a la brasa, 

pulpo sobre crema de verduras, cuajado de bacalao 

y hongos, milhojas de morcilla con salsa de 

piquillos y foie …), platos de pescado y sabrosas 

carnes como el taco de entrecot con jugo de 

tomate aliñado. "El pescado es más demandado, 

pero aquí la carne es muy especial. Nosotros veni-

mos de una tradición y la carne de Zaldúa se conoce 

fuera de la zona porque hemos creado un estilo 

de asado a través de un producto elegido, que es 

lo más importante. Durante estos años hemos creado 

una calidad de carne que no es fácil de obtener 

con regularidad. Si hablamos de la calidad del 

producto, la carne es muy variable pero, sin embargo, 

nosotros afortunadamente podemos elegirla". 

Se hace especial hincapié en que "desde el principio, 

la idea fue trabajar con producto de calidad, 

que fuese de aquí y continuar con la línea que se 

había iniciado en el Asador Zaldúa, de trabajar la 

brasa como elemento diferenciador. En Baserri 

Maitea quisimos hacer algo más acabado y más 

complejo porque el espacio ofrecía esa posibilidad. 

Utilizamos elementos distintos, como algunos 

tipos de leña o técnicas relacionadas con el tema 

de humos, que consisten en impregnar el producto 

de un toque peculiar, en función del humo que 

se esté utilizando en ese momento. La idea básica 

sería trabajar la innovación desde lo que ha sido 


siempre nuestra base, la brasa y hay que decir que 

la respuesta ha sido fantástica, porque hemos tenido 

una actividad muy alta desde el principio". 

Recomendado para bodas, compromisos laborales, 

comidas familiares o reuniones de amigos, Baserri 

Maitea cuenta con dos apartados bien diferenciados, 

el del mediodía, más familiar y enfocado a grupos y el 

nocturno donde es más habitual encontrar a parejas 

disfrutando de una distendida velada. 

Al tratarse de un establecimiento muy conocido 

en el área de Gernika, este restaurante es una 

opción elegida con frecuencia por los turistas. "El 

catalán es una persona viajada, gran consumidora 

de restaurantes y que sabe lo que va buscando en 

cada lugar.También suelen acudir ingleses, franceses 

y gente de aquí que son anfitriones de amigos 

de otras regiones y quieren enseñarles la zona. Se 

trata de un mercado variopinto". 

pasa a la página siguiente 

Gastronomía 

Café con leche y pan a la brasa. 

URREMENDi 29


Gastronomía 

30 URREMENDi 

viene de la página anterior 

Los últimos años han marcado un 

cambio importante en la forma de 

vida de la sociedad, no sólo por la 

introducción del euro y el incremento 

del coste de los productos, sino 

también por el endurecimiento de 

algunas leyes, en concreto, las referentes 

al consumo de alcohol. "El 

problema del alcohol ha repercutido 

fundamentalmente en la noche, que 

es la que más perjudicada se ha 

visto. En general todo ha bajado, el 

día a día está un poco complicado, 

aunque el fin de semana se mantiene. 

Es cierto que el apartado de la 

gastronomía se ha encarecido, pero 

en otros apartados la subida ha sido 

muchísimo más importante". 

CUAJADO DE 

HONGOS Y BACALAO 

Sorbete de Centollo. 

INGREDIENTES 

1 lomo de bacalao de unos 

200 gr. aproximadamente 

1 hongo (boletus) 

1 huevo entero 

100 ml. de aceite de confitar el hongo 

200 ml. de nata 

Sal 

PREPARACIÓN 

Se comienza confitando el hongo laminado y 

se reserva el aceite. 

El bacalao se cuece (sin piel) hasta que las láminas 

se separen con facilidad. 

Para el pintxo, se coloca una capa de láminas de 

hongo, otra de bacalao y finalmente otra de hongo. 

Con el aceite reservado anteriormente se elabora la 

crema, mezclándolo con el huevo y la nata. Se le da un 

poco de calor para que coja consistencia y con esta mezcla se 

napa el pastelito de bacalao y hongo. Como detalle final, se decora 

con un poco de pil-pil, unos taquitos de jamón picado y perejil.

URREMENDi 31

MUNDUTIK ZEHAR antonio pou 

POR GRAN CANARIA OCCIDENTAL 

Aún se oyen por Agaete los lamentos por la desaparición del Dedo de Dios. El 29 de Noviembre del 2006, 

el huracán Delta, siguiendo órdenes de Eolo, derribó por fin de un plumazo aquel afilado dedo de roca volcánica 

que se erguía, contra todo pronóstico, sobre un islote desgajado del acantilado. Junto al farallón 

maniobra ajustadamente el ferry para entrar en puerto, mientras las olas rompen y esculpen, movidas al 

dictado de Neptuno. El Puerto de las Nieves ha perdido con ello su emblema, pero saldrán sin duda miles 

de otras esculturas de los bellísimos y gigantescos acantilados que se yerguen junto al malecón. 

Gran Canaria es como uno de esos quesos gallegos 

de tetilla al que le hubiesen dado un bocado por el 

noroeste, donde está Agaete. Al nordeste sobresale 

una islita -ahora península- junto a la que se ubica 

su capital, Las Palmas. Miles de profundos surcos, 

por donde bajan esporádicamente las aguas, descienden 

desde las cumbres centrales hasta el mar. 

El Pozo de las Nieves, de 1949 m, corona la isla, rey 

en una corte de otros peñascos no menos impresionantes. 

El Escultor se entretuvo especialmente 

en el Roque Bentayga, de 1412 m, al que dio tan 

especial realce que los Canarii advirtieron su carácter 

sagrado y lo rodearon de templos. 

32 URREMENDi 

El Museo Canario de Las Palmas, fundado en 1879 y 

cuya visita encarecidamente recomiendo, desvela el 

pasado de una cultura aborigen mucho más elaborada 

y apasionante que la impresión que, en general, 

tenemos de ella los peninsulares. Aquellos descendientes 

de bereberes del Atlas crearon un paisaje sostenible, 

hasta que llegamos nosotros, claro está. Pero 

los auténticos aborígenes son los pinos canarios,blandos 

y amorosos,como los del hermoso Pinar de Tamadaba, 

en el Parque Natural del mismo nombre, o los 

del Parque Natural de Pilancones donde hacen falta 

ocho personas para abrazar a uno de ellos. Ambos 

parques y muchos otros espacios protegidos se inte-

gran en la Reserva de la Biosfera de Gran Canaria, 

media luna que ocupa el suroeste de la isla. 

Una red de carreteras, en las que los tramos rectos 

raramente superan los cien metros, recorre la Reserva 

salvando precipicios de infarto.Aparte de la carretera 

de Maspalomas a Tirajana, por donde circulan 

ristras de todo-terrenos descapotados, ocupados y 

conducidos por turistas, colorados como cangrejos 

por el sol de la Playa del Inglés, el resto de la red viaria 

es segura, aunque los locales circulan por ellas 

muy ligeritos. Lo mejor, sin embargo, son los muchos 

kilómetros de caminos forestales -aún mucho más 

tortuosos que las carreteras- que pasan por lugares 

absolutamente espectaculares. En general suelen 

estar cerrados al paso con una cadena pero en el 

Cabildo de Gran Canaria se puede solicitar la llave. 

En el invierno -muy relativo puesto que los termómetros 

rondan los 18 grados- la vegetación recubre 

MUNDUTIK ZEHAR 

La Tamadaba. 

de frondoso verde la mayor parte del terreno. En los 

veranos, aunque también suaves (25 grados), las 

breves irrupciones de calor casi sahariano, la alta 

irradiación y la sequedad agostan el tapiz vegetal 

herbáceo, dejando al descubierto la oscura y áspera 

roca volcánica, aumentando así el protagonismo de 

dragos y abaibas. Se diría que entre las agrestes 

peñas podría aparece en cualquier momento volando 

un Pterodáctilo, mientras que los rodales de palmeras 

en los fondos de los profundos barrancos te 

transportan idílicamente a los oasis del desierto. 

El único amargor que guardo de esa parte de Gran 

Canaria fue saber que dos días después de mi visita, 

el pasado mes de Julio, un desaprensivo prendió 

fuego a los mismos lugares que me hicieron 

soñar. Pero sin duda los pinos rebrotarán, con más 

fuerza si cabe, en muy poco tiempo: no es la primera 

vez que les ha sucedido algo semejante. 

http://www.grancanaria.com/index4.html 

URREMENDi 33

ARTISTAK 

34 URREMENDi 

Peru Kortazar 

PERU KORTAZARREN GALERIA, 

ARTEAREN ERAKUSLEHIOA 

ITSASOAREN PAREAN 

Umetatik itsasoaren ondoan bizi izan da Mundakan 

bokazinodun margolari hau, eta 20 bat urte daroaz Bermeoko 

Portu Zahar inguruan daukon galerian artea erakusten, 

herritarrak zein Nueva Yorkeko, Txileko edo Venezuelako 

bisitariak erakarri dauz. Julian Momoitioren mailako 

artistak be egon dira bere galerian. 

Por la galería de arte Peru Kortazar de Bermeo 

han pasado los últimos 19 años, tanto artistas 

locales, como vascos tan reconocidos como el 

internacional Julián Momoitio. 

Peru Kortazar 

margolaria Bermeoko 

Lameran daukon arte 

arte-galeriaren atean. 

Ekonomia zientzietako ikaslea zanean hasi 

eban karrera artistikoa, koadroak saltzen 

ebazan Bilbon gastuak ordaintzeko, baina 

kalkulagailua eta zenbakiak bertan behera 

itxi eta bere bokazinora dedikatu zan; ordutik 

hona ez dau margotu bako egunik izan 

bere arte -galerian. 

Ahalegindu eta "egunero-egunero pintzela 

erabiltzea beharrezkoa da ikasten segiduteko" 

dinosku Peruk. Holantxik, bere buruzaletasuna 

maisu, behaketa ahalmena eta marrazketa 

eta pintuari daukotzoen gustuaz ikasi 

eban mundakar honek artista izaten eta 

artea maitatzen. "Margotzea beti izan dot 

gogoko, umea nintzanean Mundakan, pezeta 

bategaz Trueno Kapitainaren sobre sorpresa 

bat erosten neban eta tebeo guztia kopiatzen 

neban" gomutatzen da Peru. 

19 urte daroaz zabalik Bermeon Peru Kortazarren 

arte-galeriak eta honeetan urteetan bere 

museotxuaren hormek margolari euskaldun 

eta nazioartekoen 159 bakarkako erakusketa 

baino gehiago euki dabez. "Bermeoko margolari 

gehienak pasatu dira hemendik. 1991ean 

be euki neban XX.mendearen lehenengo erdiko 

errusiar arteko 40 margo laneko erakusketa 

kolektiboa, eta Momoitoren mailako margolariek 

be erakutsi dabez hemen euren beharrak, 

Momoitiogaz adiskidetasun haundia daukat" 

dino harro Kortazarrek, Momoitio galeria 

zabaldu ebanean ezagutu eban,bere koadroak 

erakutsi ebazan lehen aldian bilduma erdia 

saldu eban. Peru Kortazarren arte-galeria Bermeoko 

Lameran dago, gaur egun bere lanaren 

zati bat dago erakusgai eta ez dau zarratu 

urte osoan. Urteko 365 egunetan joan leike 

ikustera zapatu-domeketan be bai.

Asteburuetan joaten da jenderik gehien, itsasoaren 

oroigarri hori topetan edo kolorearen espresioa 

oleoan edo akuarelan. "Nire koadroetan beti 

ikusiko dozue itsasoagaz zer ikusia daukon zeozer, 

sirenea, arraina... euskal pintura kostunbrista asko 

egiten dot, abstraktoa be bai edo errealismo magikoaren 

fantasiak eta enkarguak" 

Bere koadro askotan agertzen da itsasoa. Mundaka 

eta Bermeo dira bere pinturetan agertzen diran 

portuak. Baina bere artelanaren %70 hemendik 

kanpo saltzen da. Madrilen, Katalunian, Txilen edo 

Nueva Yorken. "hainbat euskaldunen ondorengok 

eramaten dauz hegazkinean biribilduta nire koadroak" 

diño Peruk. 

Galeria bere ikasgelea be bada eta gitxi barru artearen 

beste alor batzuk be ikertu gura dauz "probatu gura dot, 

eskulturea ikertu eta noraino heldu ahal naizen ikusi" 

1 

1 

2 

3 

2 3 

ARTISTAK 

Peru Kortazar 

Peru Kortazarren koadroetan askotan 

agertzen da Bermeoko portua. 

Kortazarren koadroek Matxitxakoko 

bataila be erakusten dabe. 

Itsasoa eta batez be, arrantzaleak dira 

protagonista Peruren koadro askotan. 

Peru Kortazar es un pintor hecho a sí 

mismo, a quien le gusta plasmar los 

paisajes que evocan la vida marinera o 

arrantzale de otros tiempos. En su obra, 

siempre hay alguna referencia a la mar. 

Más del 70 % de la obra pictórica de Peru 

Kortazar está fuera de Euskadi. Madrid, Cataluña, 

e incluso Nueva York o Chile son algunos 

de los países a donde ha viajado su obra. 

URREMENDi 35

36 URREMENDi


URREMENDi 37 

KAPELBI

PERTSONAIA 

38 URREMENDi 

Rafael Iriondo 

RAFAEL IRIONDO, LEHOI 

KEMENTSU BATEN KONDAIRA BIZIA 

Rafael Iriondo gernikarrak gaur 

egun, Sukarrietan igarotzen dau 

uda, bere familiagaz batera. 

Rafael Iriondo, formó junto con Venancio, Zarra, 

Panizo y Gainza, la delantera más famosa del Athletic 

Club de Bilbao, "los 5 magníficos". Ganó una Liga y 4 

Copas como jugador. 

Rafael Iriondo futbolean jokatzeko 

jaio zan. Holan erakusten dau 

behintzat, bere kirol-kurrikulu luze eta 

bikainak eta historiaren ezbeharrez 

jositako bizitza latzak. Gernikaren, bere 

herriaren, bonbardeaketea bizi izanak, 

gerran frentean, lehenengo lerroan 

borrokatzeak eta soldadutza Afrikan, 

etxetik milaka kilometrotara egiteak, 

ez eutsen kendu futbolean jokatzeko 

grina eta pasinoa. Bilboko Athletic Clubearen 

sasoirik haundienean jokatu 

eban. Berau izan zan, Venancio, Zarra, 

Panizo eta Gainzagaz batera, talde zurigorriko 

" bost magnifikoetako" bat. 

Berak diño Gernikan umearoan, futbolean 

baino gehiago pelotaka ibiltzen zala, 

halan da guztiz be, Rafael Iriondo futbolerako 

jaio zan. "Eskolan, Agustinoetan, 

futbolean baino gehiago pelotaka ibiltzen 

ginan. Baina 15 urtegaz Gernika taldeak 

hartu ninduan. Partido bat baino ez 

neban jokatu, Gernikak gerra aurretik 

jokatu eban azkena, 1934n. Zornotzan 

izan zan eta bardintzea lortu genduan, 

horregaz ederto baten gomutaten naz". 

Rafael Iriondok ez dauko ahaztuta Gernikako 

1937ko apirilaren 26koa. Pasazaina 

zan eta denborea emoten egoan 

arratsaldeko pelota partidora joan 

aurretik bonbardeaketeak harrapatu 

ebanean. "partidoa lauretan hasten zan 

ta gomutaten dot, Bermio aldetik lehenengo 

abioiak agertu ziranean, pentsetan 

nebala:, jo! ez ete dabe aldeko 

abioiok!..." diñosku.

Tras jugar su primer 

partido en el Gernika, la 

guerra no consiguió 

truncar la carrera deportiva 

de Rafael Iriondo. 

Jugó el segundo partido 

de su vida con el Bilbao 

Atheltic, y a partir de ahí 

su exitosa carrera futbolística 

fue imparable. 

Rafael Iriondok 

Bilboko Athletic 

Clubearen 

sasoirik haundienean 

jokatu 

eban. 

PERTSONAIA 


El bombardeo de Gernika sorprendió a 

Rafael Iriondo con 18 años de edad. Cuenta 

que se refugió en el bunker ubicado en 

los alrededores de la fábrica de armas. 

Bere bizitzako urterik onenak futbolean igaro ebazala diño. 

Gernikako partido bakar haretatik eta soldadutzaren lehenengo 

zatia Bilbon egiten eban bitartean, Bilbao Athletic-en sartzeko 

probatxu bat egin eban.Domeka horretan egin eban 

debuta, estrenanaldia, talde zurigorrian. Hiru lau partidu 

eta gero, Afrikara joan behar izan eban soldadutza 

amaitzeko. Bueltan futbol karrera itxaropentsua eta 

azkenenan oparoa izan ebazan. Futbol jokalari titular 

zala, taldearen urterik onenak bizi izan ebazan, Venancio, 

Gainza, Panizo eta Zarrak osatzen eben Athletic-eko 

aurrelari historikoaren sena, intuizinoa zan "neu nintzen 

bizkorrena,gehien korriduten nebana bostotatik eta bistea 

euki behar neban eta ondo pasatu. Primeran konpontzen 

ginen bostok zelaian eta zelaitik kanpo, Zarraren 

auzkoa nintzen Bilbon eta denda bat be batera euki 

genduan" gomutaten dau. 


Iriondok hamahiru urte egin ebazan Athletic-en, eskumako aurrelari, 1940tik 1953ra. 

Hona hemen orduko partidu baten San Mamesen, gola sartzeko prest. 

URREMENDi 39

PERTSONAIA 

40 URREMENDi 



Iriondok hamahiru urte egin ebazan Athletic-en, 

eskumako aurrelari,40tik 53ra eta lehenengo egunetik 

azkenengora titularra izan zan. Gero Barakaldo, 

Indautxu, Erreala... Entrenatzaile be arrakasta 

haundia lortu eban Athletic-en eta entrenatu ebazan 

beste taldeetan, Espanyolen,Zaragozan, igotea 

lortu eban, Erreala UEFA kopara eroan eban 

lehen aldiz eta Betisek lehenengo Kopa irabazi 

eban beragaz. 

Bilboko Athletic Clubeko historiko honek orain 

"bazkide nabarmendua" futbolzale izateaz 

gozatzen dau. Entrena-tzaile izan zanean, urduri 

ipintzen zala onartzen dau, baina gaur egun 

ez. "San Mamesera joaten nazenean Athletic ikustera, 

lehengo denborea ikusi eta alde egiten dot, 

bigarrena etxean ikusten dot trankil-trankil". 

Venancio, Zarra, Panizo eta 

Gainzagaz batera, talde zurigorriko 

"bost magnifikoetako" 

bat izan zan Iriondo. 

Rafael Iriondori gaztetan, futbola 

bakarrik ez, toreatzea be gustetan jakon. 

Hemen korrida baten paseotxoa egiten. 

Iriondo estuvo 13 temporadas en 

el Athletic de Bilbao como titular, 

dos años en la Real Sociedad, y 

como entrenador estuvo en el 

Indautxu, Athletic de Bilbao, 

Zaragoza, Betis, Rayo, Espanyol... 

hasta que se retiró en 1982.


IKASTURTE BARRIA, PROIEKTU BARRIAK 

Ikasturte barriagaz batera proiektu barriak dagoz; 

Busturialdeko Gazte-Planean gauzatzen doazanak 

geldika-geldika. Gure Gazte-Planean dagozan 18 

udalerrien beharrizanei urtenbidea emon bajake, 

gazte taldeen proposamenei eta herri bakotxaren 

dinamikan dauken parte hartzeari esker izan da. 

irtenbidea emoten jake, IRADOKIZUN BUZOIA 

Horretarako eta ahalik eta proposamen gehien izateko, 

iradokizun buzoia euki gura dogu herri 

bakotxean proiektu barriak aurrera atera gura 

dabezenen esku. Eta guk jarduerak prestatzeko 

orduan kontutan eukiko ideia guzti horreek. Ze 

gazteak dira protagonista eta eurentzako dira jarduerak; 

gure buzoi elektronikoa hauxe da: 

gazteplana@urremendi.org 

GAUTXORI ZERBITZUA 

Jaso doguzan proposamenen artean, nabarmenena, 

eskualdeko gazteak jaietatik etxera bueltatu ahal izateko, 

gautxori zerbitzua ipintzeko dagoan beharrizana 

izan da. Zerbitzua martxan dago." 

IRTEERAK 

Ikasturtea ondo hasteko irteera batzuk antolatu 

doguz herrietatik, gazteek leku interesgarriak ezagutzeko. 

Interesaz gain protagonistea ondo pasatzea 

izango da. 

GAZTE INFORMAZINO GUNEAK 

Eta udalerri txikietako gazteek eureri jagoken guztiaren 

gainean informazinoa izan dagien, informazino 

panelak ipiniko doguz gai askotako berriekaz, leku 

estrategiko eta danek ikusteko moduakoetan. 

Busturialdeko Gazte-Planaren informazino guneen iragarki-taula. 

URREMENDi 41 

GAZTEPLANA

GEURE KIROLAK 

BAI, BAI, BAI URDAIBAI!!! 

Hogeita bost urte geroago eta lehenengo aldiz bere historian, Bou Bizkaiak 

lortu dau Bermeoko ikurrinea. Urdaibaiko arraunlariak inoiz baino babestuago, 

lagunduago egon ziran; portuan jostorratz bat be ez zan sartzen, 

zelai urdin bat balitz moduan, danak mahonezko; jendeak txanpa guztian 

eurekaz batera egin eban erremutan portutik, ez eutsen beste aukerarik 

emoten gainera: "aurten ikurrinea geutzat ". 

Denboraldia gogorra izan da eta Urdaibaiko tripulazinoak eta Bermeoko 

herriak, Busturialde osoa lagun, ilusinoz beterik ikusi eben "Bermeoko Ikurrinea" 

estropadearen XXV.edizinoa.Kostatako bigarren postua "Arraunaren olinpiadan", 

"Kontxako Ikurrinea" eta 2007ko San Migel Traineru-Ligan postu on 

bat lortzeak, adorea emon eutsen Bou Bizkaiako arraunlariei, euren historian 

lehenengoz egoan herrian, masta puntan, "Bermeoko Ikurrinea" . 

Bermeoko Ikurrinearen 25. urteurrena, aparteko eguna izan zan herriko 

jendearentzat, eta pozik eta haunditasunez egin eutsen agur Santa Eufemia 

jaiei, etxeko traineruak irabazita. Lehenengo ziabogatik etxean ebilela 

arraunean erakutsi eban Urdaibaik. Bai, bai, bai Urdaibai! Zaletuen txilioak 

portuan, itsasontzietan baita harmailatzat hartu ebezan arroketan be; 

berebiziko laguntzea izan zan lehenengo postua lortzeko, Pedreñari 11 

segundu ataraz eta Oriori 14. 


42 URREMENDi 

El rompeolas de Bermeo, rompió en júbilo cuando al patrón de 

Urdaibai, Asier Arego, recibió la bandera de manos de un orgulloso 

alcalde Xabier Legarreta para quien fue "todo un honor como 

bermeano entregar la bandera al equipo de casa ". 

Urdaibai taldearen garaipena, Bermeoko Ikurrinea estropadan.

GEURE KIROLAK 

Xabier Legarretak, Bermeoko Alkateak, Asier Arego, Urdaibaiko patroiari Bermeoko Ikurrinea emon eutson poz-pozik. 

Los remeros de Urdaibai Arraun Taldea han 

disfrutado de una doble celebración este año. 

Al triunfo en la regata de la Bandera de 

Bermeo, hay que sumarle el primer puesto 

obtenido en la Liga San Miguel. 

URREMENDi 43

GEURE KIROLAK 

44 URREMENDi 

Un reñido segundo puesto en la 

"olimpiada del remo", la" Bandera de la 

Concha", y una destacada posición en la 

Liga de Traineras San Miguel 2007, han 

dado aliento a los remeros de la Bou 

Bizkaia, para lograr por primera vez en su 

historia, que la "Bandera de Bermeo" 

hondee con fuerza en la localidad. 

Bermeoko Ikurrinearen 25. edizioan, 

Urdaibai Taldeak txanpa hasteko momentua. 

Ziabogak ondo hartzea, ezinbestekoa izan zen Bermeoko taldekoen garaipenean. 


Ha zan poza Bermeoko kai-muturrean, Urdaibaiko 

patroiak,Asier Aregok,Xabier Legarreta alkateak harro, 

ikurrinea emon eutsonean! "Ohore haundia da bermiotarra 

izanda,etxeko taldeari ikurrinea emotea".Jendetza 

kaleetara joan zan gero eta Bermeoko Lamerea Urdaibai 

taldekoentzako txaloz eta aupadaz bete zan. Zer 

zan hangoa! Zuzendari, entrentzaile eta arraunlariek 

euren garaipen historikoa danakaz batera ospatzen. 

Askorentzat Bou Bizkaiak irabazteko gero eta aukera 

gehiago daukon ACT Ligaren ataria. 

ZORIONAK, URDAIBAI!


NEIKER-TEKNALIA, IKERKUNTZEA ETA 

BALORE BARRIA NEKAZARITZAKO 

PRODUKTUEN SEKTORERAKO 

Luis Javier Telleria 

Neiker-Tecnaliako 

presidentea. 

NEIKER-Teknalia lehen sektorea 

indartzeko sortu da, Euskadiko inguru naturalaren 

nekazaritza eta abeltzaintza ustiaketen 

gestino sitemak hobetu eta barriztuta, 

alkarlehian laguntzeko. Gure beharra nekazaritza 

eta elikadura zientziak ikertzean 

oinarritzen da, enpresarioek euren produktuei 

beste balio bat gehitzeko bideak 

zabaltzeko. Horretarako, tekniko profesional 

aditu eta kualifikatu taldea, laborategietan 

baliabide tekniko aurreratuak eta kalitate 

gestino sistema zorrotzak doguz. 

Gure beharrean hobetze genetikoaren bitartez, ugalketa sistemak ontzea eta garapen 

aukera barrietan aurreratzea, hazkuntza energetikoetan esate baterako, dira helburu 

nagusiak. NEIKER-Teknalian mahats eta ardogintza sektoreagaz, laborantza estentsiboarenagaz, 

barazkigintzarenaz, Energetikoak eta Baso Biomasarenaz, Ardi eta eta 

Behienagaz, Industria-Farmazeutiko eta Agrokimikoarenagaz eta Haztegien sektoreagaz 

egiten dogu behar. 

NEIKER-Teknaliak Errekurtso Naturalen eta eurok nekazal jarduerakaz batera ondo 

gestinetako zerbitzuak be eskaintzen dauz, Neiker-Teknaliak aurrera daroazan jarduerak 

agroekosistemek aldaketa klimatikora samurtzea eta egokitzea edo ekoteknologien 

garapena dira, hondakinak berrerabiltzea esaterako. 

Gure I+D jardueran sartzen diranak honeek dira: 

Landareen ekoizpena eta babesa: uztaren kalitatea, osasuna eta produzinoa haunditzeko 

teknologia barriak erabiltzen doguz. 

Animalien ekoizpen eta osasuna: ekoizpen sistema iraunkorrekaz egiten dogu behar 

animalien osasuna hobetzeko eta prebentzinorako. 

Agroekosistemak eta Errekurtso Naturalak: errekurtso naturalek irautea gura 

dogu eta nekazal sistemak baloratu. Bioteknologian produktu eta prozeso 

barriak garatzen doguz basolurretan, ingurumenean eta industria eta farmazia 

alorretan erabiltzeko. 

URREMENDi 45 

NEIKER-Teknalia

IRAGARKIAK 

Envianos tus anuncios a: 

> correo ordinario: Urremendi, Gernika-Bermeo, Ladagarapen Alkartea. 

Domingo Alegria Enparantza, Z/G. 48300 Gernika-Lumo (Bizkaia) 

> teléfonos: 94 625 06 06/ 688 61 66 22/ 657 79 08 36 

> correo electrónico: urremendi@euskalnet.net 

SE BUSCA 

NATIVO PARA LA PRÁCTICA 

DEL FRANCÉS HABLADO. 

AHOZKO FRANTSESA 

PRAKTIKATZEKO BERTAKO 

PERTSONA BAT BILATZEN DA. 

TELEFONO: 615 79 49 43 

EAKO UDALA 

HERRITARREN LAGUNTZA BEHAR 

DOGU "ABENDU NESKA-MUTILAK" 

GAINEKO LIBURUA OSATZEKO. 

HORRETARAKO, EATARRAK DAUKO- 

ZUEZEN ARGAZKIAK UDALETXERA 

HURBILTZEA ESKERTUKO GEUNKE. 

UDALA ARGAZKIAK DAGOZAN 

MODUAN ITZULTZERA KONPRO- 

METITZEN DA 

CURSOS CAD 2D Y 3D 

(GERNIKA) 

AUTOCAD 2 Y 3D, 

MECHANICAL 

DESKTOP 3D, ARCHITECTURAL 

DESKTOP 3D, SOLID EDGE 3D, 

UNIGRAPHICS 3D. 

TELEFONO: 665 71 18 67 

E-MAIL:scandina@euskalnet.net 

46 URREMENDi 

BUSCO TERRENO 

SE BUSCA TERRENO EN 

ALQUILER PARA PLANTACIÓN 

DE KIWI. ALQUILER DE LARGA 

DURACIÓN. 

LLANO O CON POCO DESNIVEL. 

MÍNIMO 5 HAS. CON 

POSIBILIDAD DE CAPTACIÓN DE 

AGUA PARA RIEGO AGRÍCOLA. 

CONTACTAR CON: 

630 06 83 84 (Lander) 

o 

94 625 76 09 (Urremendi) 

SE OFRECE 

ABOGADA,AINTZANE 

AYASTUY TORREALDAY 

C/ GRAN VÍA 8, 1º, dpto, 7 BLBAO 48001 

TELEFONO Y FAX: 94 424 16 11 

MOVIL: 629097150 

MUNDAKA- BILBAO 

CLASES DE INGLÉS 

LICENCIADO DA CLASES PARTICULARES 

DE INGLÉS EN GERNIKA.TODOS LOS 

NIVELES, PREPARACIÓN DE EXÁMENES, 

EOI,FCE,REFUERZO,CONVERSACIÓN,ETC. 

TELEFONO PARA CONTACTAR: 

944653851 - 680228233 

SE VENDE TERRENO 

TERRENOA SALGAI 

SE VENDE TERRENO DE 3200m² 

CON ÁRBOLES JÓVENES 

DE DIFERENTES TIPOS EN FORUA. 

3200 m²ko TERRENOA SALGAI FORUN. 

PREZIOA: 39:000€ 

TELEFONOA: 663 025 661 

ANUNCIATE GRATIS 

SI QUIERES BUSCAR U OFRE- 

CER EMPLEO, ANUNCIAR 

DEMANDA Y OFERTA DE 

VIVIENDA, COMPRA-VENTA 

DE VEHÍCULOS, PRODUCTOS 

AGRÍCOLAS, ANIMALES, INS- 

TRUMENTOS MUSICALES, 

ETC... 

LLÁMANOS 94 625 06 06 

ZEURE IRAGARKIA 

DOHAIN 

EMPLEGU BILATU EDOTA ESKEI- 

NI,ETXEA EROSI EDO SALTZEKO, 

KOTXEAK,BASERRIKO PRODUK- 

TUAK,ANIMALIAK,MUSIKA INS- 

TRUMENTUAK,ETABAR... 

DEITU GEURE TELEFONORA 

94 625 06 06 

SE OFRECE 

SEÑORA DE GERNIKA PARA 

TRABAJOS DE HOSTELERÍA Y 

CUIDADO DE MUJERES MAYORES. 

DISPONIBILIDAD DE HORARIO DE 

16:00 HORAS A 11:00 DE LA MAÑANA. 

TELEFONO 615 76 65 34 MANOLI 

SE OFRECE 

CHICA RESPONSABLE POR HORAS: 

PARA CUIDAR NIÑOS O PARA LIMPIEZA. 

FINES DE SEMANA. 

INTERESADOS LLAMAR AL SIGUIENTE 

MOVIL: 688 617 627 

SE VENDE 

TERRENO EDIFICABLE 3500 METROS PARA 

UNIFAMILIAR EN UN LUGAR PRIVILEGIADO 

A 10 MINUTOS ANDANDO DE GERNIKA. 

VISTAS INMEJORABLES 

659 639 666 

HIRUSOLAIRUKO 

ETXE BAT SALGAI 

MUNITIBARREN 

LEKEITIO,GERNIKA,ETA ZORNOTZA- 

TIK 15 MINUTURA.400 METROKARRA- 

TUKO LUR AZALERAREN GAINEAN 

ERAIKIA 200 METROKARRATUKO E 

TXEBIZITZA HIRU SOLAIRUTAN 

BANANDUA.LAU LOGELA,BATAHI- 

DROMASAIEKO BAINERAREKIN 

(185x1 10) ETA JANSLEKUA EGOKITUA 

BARNEAN.LAU KOMUNE.LEHENEN- 

GO SOLAIRUAN BIAUTO APARKATZE- 

KO LEKUA 25m²KO TXOKOA,SUKAL- 

DE OSOA JARRIA ETA TXIMINI RUSTI- 

KOA.ARI MUSIKALA ETXEGUZTITIK. 

ETXEAREN KOKAPENA 

OSO ONA,EGO-EKIALDERA BEGIRA. 

SALNEURRIA 445.000 EURO 

(74MILIOIPESETA) 

SALNEURRIARI BURUZ 

HITZ EGITEKO PREST. 

TLF: 653730970

ITSASGORA Urdaibaiko Itsaski-batzea. - Urremendi. Landa ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?