Sekurkopio en STEB - Eventoj

Tri steloj kun Plumbo
Klarigo: Fajnresolviva spektro de la CH-stelo HD 196944, havigita de la CES instrumento ĉe la ESO
3,6-metra teleskopo en septembro 2000. La observita spektro (punktoj) montras multajn
absorboliniojn de elementoj kutime vidataj en steloj. La ruĝa linio montras modelon en kiu
elementoj (aparte tiuj produktitaj de la s-procedo) ĉeestas en ordinaraj kvantoj, kompare kun Fero.
La blua linio anstataŭe montras modelon, en kiu s-procedado okazis. Evidentas, ke la ruĝa linio ne
akordas, nur la blua linio reproduktas la observitan absorbolinion de ondlongeco 405,781 nm kiun
estigas Plumbaj (Pb) atomoj en la atmosfero de tiu stelo. Sekva, detala analizo montris, ke HD
196944 estas vera "Plumba stelo". Sube troviĝas teknikaj informoj pri ĉi tiu fotaĵo.
Necesa kondiĉo por sukceso de tiuj observoj estas tre fajna spektra resolvivo por detekti la spektran
linion de Plumbo (Pb), aparte por "resolvi" ĝin elinter la multaj absorbolinioj de aliaj elementoj kiuj
ĉeestas en la stela spektro en ĉi tiu ondlonga regiono. Cetere oni bezonas sufiĉe grandan
teleskopon, ĉar la observendaj steloj estas relative maloftaj, do foraj kaj nebrilaj por tiel postulemaj
observoj.
La belgaj kaj francaj astronomoj decidis utiligi la Coude Echelle Spektrometron (CES) ĉe la ESO 3,6metra
teleskopo sur La Silla, kombinaĵo de teleskopo kaj instrumento, kiu proponas ioman esperon
pri sukceso de tiuj malfacilaj observoj. Spektrojn de tri sudaj steloj, HD 187861, HD 196944 kaj HD
224959, oni havigis dum du noktoj en septembro 2000 kaj trovis bonegkvalitaj.
La sciencistojn tre plaĉis trovi, ke la Plumba absorbolinio estis klare videbla kaj tre distingebla en la
spektroj de ĉiuj tri steloj. Posta, detala analizo montris, ke la tri steloj ĉiuj posedas grandan
superabundecon de Plumbo. Cetere, laŭ la mezuritaj abundecoj de aliaj elementoj en tiuj spektroj,
ankaŭ estas klare, ke tiun Plumbo estiĝis pere de la s-procedo. La astronomoj povis pruvi, ke la
Plumbo ne povas deveni de la konkuranta "r-procedo" kiu okazas en aliaj medioj, ekz-e
supernovaeksplodoj.
"Jen la unua detekto de Plumba stelo," klarigas Sophie Van Eck el la Instituto de Astronomio kaj de
Astrofiziko de la Universitato Libera de Bruselo (Belgio). "Tiuj steloj estas riĉigitaj preskaŭ ekskluzive
de Plumbo. Tiom pli, la abundecoj en ĉiuj tri steloj montras rimarkindan similecon."
Kiel funkcias la s-procedo?
La granda abundeco de Plumbo en tiuj alie metalmankaj steloj ankaŭ provizas detalajn indikojn, kiel
la s-procedo funkcias interne de la AGB-steloj. Kiam nukleon de Karbono-13 (t.e. nukleo kun 6
protonoj kaj 7 neŭtronoj [2]) trafas nukleo de Heliumo-4 (2 protonoj kaj 2 neŭtronoj), ili kunfuzias