eskuizkribuen azterketa eta iturriaren moldamoduak - Euskara

petits notables assez proches et en même temps assez distants du monde des
campagnes" (Martin, 1975: 256).
Horrela, colportage bidez iritsitako liburuetan halako
garbiketa bat somatzen da, pasadizo libre eta desegokiak kenduz egina. Jean
de Paris, geroago erakutsiko dugun bezala, ildo berean doa. Louis XIV.ak
Nanteseko ediktua baliogabetzen du garaiotan; eta, jakina, inprimatzaile
eta colporteur-ak, ugalduz gainera, ideologia berriaren joeretara makurtuko
dira. Interesgarri gertatzen da ordea, Toulouse hirian lanbide hori zutenen
portaera, lehiakide gogor suertatu baitzitzaizkien andre higanaut liburu
saltzaileak (Seguin, 1956). Bazirudien zenbait mercier eta colporteur ari
zirela lanean, jadanik instalatutako profesionalen kaltetan.
Hedatzen diharduen Erreforma katolikoaren kontestuan Elizak
baditu liburu bidezko banakuntza deskribatzeko kontseiluak: parrokia
bakoitzean erlijiozko aleren baten bizpahiru kapitulu irakurtzeko aholkua
ematen du elizkizunetako sermoia bitartean. Eragin hori testuen
muinetaraino iritsiko da, bai zenbait obren azterketak, bai estudio
orokorragoek erakusten digutenez (Martin, 258-259). Inguru honetan agian
kenduko zitzaion Jean de Paris nobelari zati bat edo beste (esaterako,
haren aitak aginduriko burumozteak eta azken aldeko parte bat, ezkondu eta
gerokoa).
Bestalde, Bollème-k deskribaturiko zenbait gairen ibilbidea,
almanaka herrikoien edizioetan ikusia duenez, gure nobelaren ezaugarriekin
bat dator: astrologia eta magia alde batera XVIII.enean, ahaleginak
saritzen dituen Jainko baten irudia, amodioaren eta beste sentimenduen
aldeko interesaren gorakada, eta azkenik, gure nobelan ederki ikusten den
bezala, nazioaren historiarako jakinmin hazkorra (frantziar
nazionalismoaren sustatzaile).
XVIII.EKO BULTZADA: mende honetan salduko diren historiak
asmo horiek bideratuta moldatuak izango dira eta halako mozketa bat emango
da, liburu urdinen salmenta handiarekin eta bertako zenbait tituluren
nagusitasunarekin batera (Bollème, 1965: 64; eta 1971: 14). Izan ere,
reglamentazioek liburu hauen hazkunde eta garrantzia erakusten
baitizkigute, eta horiek azentuatzen dira "en périodes de crises, en 1709
et 1757, par exemple, c'est-à-dire au moment où les grains sont rares, les
charges plus lourdes, la guerre -zazpi urteetakoa- dure et longue...".
Garai honetan, Jean de Paris colportage-eko sei nobela famatuenen artera
sartuko da, askotan berrargitaratu eta irakurrienak direnekin batera
78