eskuizkribuen azterketa eta iturriaren moldamoduak - Euskara

BOKALAK
/a/ fonema, beste izkribuetan ez bezala, bokal itxien ordezko azaltzen
zaigu hemen: boustatçen (LPh44), Bestala (1 eta 107), ohizko hiztegietan
agertu ez, eta aldatzailearen idiolekto bitxiaren eredu. algarekilan izanen
da izenordain elkarkariaren idazkera. Mugatzaile markaren desagerpena
sistematikoa da: debric (6), dukic eta Bestic (276 antz.), hirin (407),
othin (545). Ezaugarriok Larrasquetek aztertu zuen Pettarrako
azpieuskalkira garamatzate. Itxi ere beste batzuetan: Jreitia (353), oreyco
(611), eremaiten, erekary, anaye, Elhargun (175) Erekastia (609),
Englatereko, Etcheky (278). Gehienetan ukan azalduko zaigu, Basabürüko
hizketan ez bezala.
/e/ sabaikari erdikoa mantenduko da zenbait mailegutan letera, Linfante,
grafia esanguratsuak lirateke izkribuaren data edo tokiari begira.
Sabaikari itxia irekiko da infinitibo hasieran: Egori (LPh21 eta 76),
Eçanen (141), Eguriki (145), Erekastia (333), Ebilten (573), Edury (592)
etab. Aldaketa kasu kontrakoak daude, asimilazioa tarteko: Beçitçeko (149),
bihar diçigu (368), handiana (349). Hitz kateak eragindako desagerketak:
Ekhardaçi Erhia (520), EreguEre (LPh61). Zenbatzaileak era jatorrean:
hoguey, -guerren. Gutxi batzuetan sabaikaritu egingo zaigu: oustu (499),
urhu (600). Aditz flexio atzizkidunetan, bokal hau irekitzeak edo ez
egoteak, Pettarrako zubereraz gabiltzala egiaztatzen digu: ukanen din
(381), nahy diana, Eros lirouala (455), Eguin diala eta behar diala (268),
Erakaxiren diala (590) etab. Lafonek behintzat halaxe frogatu zuen mende
honetako hogeita hamarren hamarkadan. Kontutan hartu behar ordea
izkribuaren data.
Bizkarkari erdikoaren presentzia nagusi da /u/-aren aldean: guiçona (LPh1
eta LPh24), onxa, fonxa (LPh3), Eresoma, Eskontu, Nor, hontara (LPh68),
nonco (314), hon (348). Noizpait ere grafia etimologikoari eutsi egingo
zaio: heraut, metre dautela (595). Bizkarkari itxia normal agertzen da
okerren bat edo beste kenduta, exenplu baterako houry (292), "hori" esan
nahiz.
Biribilduak, zuberera jatorraren idazkeraz aparte -Justo (25), Malurez
(28), governeur (45 antz.), governiur (178 antz.)-, badu beste izkribuek ez
bezalako idazmoduren bat: çube (465), okerbidezko Eguen (459), huren (659),
beudu (811), fonema honen ahoskera zehazte aldera edo. Noizpait sabaikari
erdikoaren herstetik sortutakorik ere bai: Uguruky (592). Desagertu sonante
eta trabakari artean: Burçaguia (331).
/i/-aren idazkera nahasia da hitz hasieran (gehienetan J- bezala jarria),
enparauetan beste izkribuetan bezalako grafiak azaltzen direlarik.
Sabaikari irekiaren hersteagatik agertutakoak: Jsconez, Jngoity, Jrouan;
eta orokorrean adizkien ahoskeran: Jçadaçie, Jçoçu, Jliçatia etab.
Batzuetan aldatzailearen zalantza bera ere agertuko litzaiguke: JEgory
68