eskuizkribuen azterketa eta iturriaren moldamoduak - Euskara

Herskari apiko-horzkariak, /d/ eta /t/:
Horrela idatziak. Asimilazio progresiboaz gortu hauek ere, nahiz kontrako
grafia moduak agertu: eztien (181) eta ezdaite (284), esate baterako.
Herskari sabaikariak, /dd/ eta /tt/:
Bigarrena besterik ez da agertuko, eta bitan soilik: Suspeittatia (LPh46)
maileguan, eta khanatto (493) txikigarrian.
Herskari bizkarkariak, /k/ eta /g/:
Gorra edo ahoskabea horrela, edo grafia etimologikoari jarraiki c eta
gutxiagotan q(u), hitz hasiera-erdian eta bukaera aldera: franciaco, berac,
nihorq, baina ia beti Jalki eta jakin. Ozena gu hasiera-erdietan.
Aipagarriak, gorpena txistukari atzean: ezcunien (486), eta zubererari
dagokion gorraren erorketa hitz bukaeran ablatiboz, beti ematen ez dena:
engoiti (477), Munduti (171), erditi (190 antz.) alde batera, eta parisetiq
(393), engoitic (10) bestera.
Herskari aspiratuak, /ph/, /th/ eta /kh/:
Horrela gehienetan. Bizkarkariari dagokiola, ch eta qh ez dira agertzen
izkribu honetan. Alternantzia dago aspiratu eta aspiragabeen artean:
dembora (779) baina thempora (726); arraphostu (LPh10), arraphosatu (257)
baina reposatu (163) etab. Maileguetan ere bai: triathe (LPh68), thiatrerat
(404 antz.) eta beste batzuetan triate. Forma harrigarri zenbait ere
badago: Monarkha (154), khur (636 antz.), agian hizkera liturgikoaren edo
solemnitatearen seinale. Gehiegizko joeraren bat ere bai: Lhanthatu
(LPh56), behin baino gehiagotan hitz berean bi aspiratu markatzen delarik,
Mitxelenak (1951) eta Lafonek esanak gehien batean egiaztatzen diren arren.
Herskari sudurkariak: /m/, /n/ eta /ñ/:
Horrela, baina gn frantses grafia gehienetan, bokalarte nahiz diptongo
ondoan, bustiarendako: Seigneur (400), Segnor (448), thermagnia (238) eta
treigña idazmodu bitxia ere (362). Era berean, batzuetan -in-, espaineraz
egiten dutela: Seinoras (539). Behin edo beste -nn- bikoitza horzkaria
adierazteko: annaye (159). Leherkariaren aurrean orokorra da ezpainkaria:
hambeste (601), dembora (LPh55), noizpait erroreagatik edo, bestela irakur
daitekeen arren: eguinbidiaq (521). Grafia etimologikoaren arrastoak
errepara ditzakegu, gehienetan hizkera liturgikoan: redemtoraren (173).
Sudurkariaren erorketa maileguetako /s/ aurrean gertatzen da: cosentitu
(224), eta bokal sudurkarien arrasto den beste kasu batzuetan, izkribuetako
grafian halakorik markatzen ez den arren: ourhe fiz (320), khanou, khantou
(495); baina baron, barou baino ugariago, eta arraçoign, arrazou baino
gehiagotan agertuko dira. hebe-ren kasuan alternantziak ugari dira hebeti,
hebe, hebeche bokal sudurkaridunak, heben, hebentiq eta abarren ondoan.
Aspiratu inguruko bokalak nasal gerta daitezke zenbait hitzetan: Jhouri
58