eskuizkribuen azterketa eta iturriaren moldamoduak - Euskara

erezitasunik emango ez zukeena gure ustez: adivaq (916), khariva (168),
amoriva (237), heriva etab. hogoi (787) idazkera esanguratsua liteke,
zuberotarra ez den aldetik. Itxi gabea ere palacioala (179).
/u/ bizkarkari atzeko itxia ou moduan, baina baita u idazkeraz ere: Cure
(191, 72, 76 etab.) forma nagusi delarik, gure bakanen baten aldean,
amikuzerari dagokionez eta beste izkribuetan ez bezala. Gauza bera khounta
eta khunta (355), juan, jouan eta jun (744 antz.) bera ere bai, azkeneko
hori mono nahiz bisilabo bezala ahoskatuko zelarik (ikus Altuna 1979, 68
or. Dechepareren kasurako, eta Charl. 119 or. pastoralendako). Sudurkari
aurrean ez zaigu beti agertuko, aipatu ditugun honki, guiçon eta onxa
horietan ikusten den bezala, baina bai zenbait aditz formatan: Çagouen,
Ciouen. Artikulu singularraren aurretik bai: ondouan, khoroua, eta
zubereraz biribilduta agertzen zaigun zenbait hitzetan: ourkhatu (95, eta
102), ourhe (686 eta 320), baina urhe (308), ourhaxiala, goustouco (247),
mounduco, ehoun (645), etab. "Joan" aditzaren forma sintetikoetan -ou-
idazkera nagusi delarik ere, baditugu duha, Banihaçu etab. Maileguen
idazkera mantenduko da, bokal bizkarkaria itxi gabe, izkribu honen kasuan:
Compagna, Complitu. Batzutan hitz azkeneko sudurkariaren desagerpen
grafikoaren ondorioz agertuko da khanou, barou, ahoskera sudurkariz noski.
/ü/ bizkarkari atzeko itxi biribildua, u bezala idatzia, baina zenbait
izen nagusi eta mailegutan eu: Monseigneur (154 eta 400). Baita espainar
ahoskera emango lukeen grafiaz ere: Seinor (448 eta 539). Zubereraren
aldaera bokaliko honen kasuan, besteetarako goian esan dugun bezala, kanpo
euskalkiren baten eragina somatzen dugu, ex-librisean agertzen den Arüe
herriko amikuzera, behenafar-zuberera artekoa alegia (Zuazo, 1989, 617),
biribilduaren kontrako joera izpi bat agertuz: Moundu (29 eta 170) baina
Munduco (559), jousto , egoun , ourde. Bestalde, mugatzailearen aurreko
hersketa hemen ere mantenduko da: buria, Saintia baina ez beti: membruaq
(183). Azentudun forma bat edo beste azalduko zaigu, zer adieraz lezakeen
ez dakigula: Sûya (412), (Zuazo, 1989, 621). Bokal honen eta diptongoaren
arteko alternantzia ere badago, Charlemagne eta beste pastoraletan bezala:
hullent (178), huillant (327), puchant, puissant etab. Izkribu honetan ez
bezala, besteetan zubereraren joera arrunta segituko dute aldatzaileek,
alegia, /u/ fonemaren artikulazio gunearen aurrerakuntza emango da eta,
atzeko ahoskerari dagozkion salbuespenak kenduta, asimilazio bidez agertuko
da: unguru, uthurri etab., bokale eta diptongo sudurkarietan ere azalduz
(Txillardegi, 1984, 439 or., Lafon 1962).
/i/ sabaikari atzeko itxiak posibilitate desberdinak ditu transkribatzeko
orduan: i bezala gehienetan, hitz hasieran J-eskuarki, erdian -j-, -i- eta
-y- hiru formak, eta azkenean -i, -y. Zubereraren joera normaletatik
aldentzen zaigu izkribu hau zenbait forma palataldugabetan: gauçac (LPh80);
gaiça (29) ugariagoaren aldean; baita biribilduak asimilatzen ez duenetan
ere: iduri, inguru, itçuli, ithurri, ninduçun agertuko zaizkigu asimilazioa
eman den gutxiago batzuen aldean. Aditz trinkoen jokaeran agertzen da:
nihaçu, dihaçu. /e/-ren asimilazio bidezko desagerketa bitxiak arierazko
okerrak izan litezke: ahal diniz (527), Sujita (391), Suitarikila (LPh60).
DIPTONGOAK
Goranzkoak:
56