eskuizkribuen azterketa eta iturriaren moldamoduak - Euskara

Commune de Charritte, que le Sieur Etchebarne Laboureur dela de presente
communauté lui à fait Signifier une reqtte et appointement dela Cour du
tribunal du District de Maulèon par le Sr d'Indaburu huissier dela de Cour
et tribunal dud. district, dont Copie ci aprés et qu'il Sagit de deliberer
pour voir le parti qu'il y a àprendre" (53 or.).
Etchebarnek jarritako demanda eta prozeduren kopia azaltzen da
gero (53-56 orr.). Hasiera batean, herriak, Alchurruten bidez,
Etchebarnerekiko zorrak onartzen dituen arren, prokuradoreak ez zuen
ordaintzen eta demandaren kopia jaso arren, ez zuen sinatu nahi izan. Guzti
hori ikusita, herri kontseiluak "deliberant Sur la proposition dud.
Procureur de la Commune le charge de repondre aud. Etchebarne par acte pour
lui demander les comptes de Sa gestion de deputé, par devant le tribunal du
district et les juges d'icelle, pour á la vue d'iceux voir Si la demande
dud. Sr Etchebarne est juste et legitime..." (56 or.).
Auzia, bitarteko kontseiluetan aipatzen ez delarik, urte bereko
irailaren 9an argituko zaigu. Orduan, Accuduts alkatearen aurrera agertzen
dira Etchebest, Barhen, Muscar eta Cascu hiritarrak. Hauek diote "que le Sr.
Etchebarne du present lieu a été deputé dans la presente paroisse les années
1781, 1782 et 1783, que le d. Etchebarne rendit les comptes de Sa gestion a
la Comté. en la de. année de 1783..." etab. (99 or.).
Deklarazio horretan zehazten dira zorraren zenbatekoa eta
demandak ordura arte izandako gorabehera guztiak. Herriak Etchebarneri zorra
ezagutu eta onartu zion arren, ez zioten ordaintzen. Honen arabera, tirabira
luzea gertatu zen, adiskidetasunezko konponketarik ezin izan baitzen lortu,
gehien batean herriko alkatearen eta prokuradorearen jarreragatik.
Azkenean, Etchebarnek lortuko du zor zaiona, baina lau hiritar
horiek Mauleko Barrutiko Auzitegian ordaintzaile bezala salatuta. Alkatearen
aurrean eginiko deklarazio honetan, lau horiek udalaren portaera jartzen
dute agerian, komunitatea gastu handiak egin beharrean aurkitzen baita,
udalak agindutako konpromezuak betetzen ez dituelako. Azkenean lau horiek
"au nom de tous le citoyens de la presente parroisse, déclarent qu'ils
essuyent tous ces fraix innecessaires par la negligence de la municipalité
faute par elle de n'avoir rempli aux engagemens que leurs places et la loy
leur donne..." (102 or.).
Urte bereko abenduaren 7 eta 27an herri kontseiluak eginiko
biltzarretan arazo bera tratatzen dute. Kontua da oraindik ordaindu gabe
daudela, besteak beste, aipatutako lau hiritarrek jarritakoa ez ezik,
32