eskuizkribuen azterketa eta iturriaren moldamoduak - Euskara

Badirudi, noizean behin besterik agertzen ez den arren,
pastoralgileak bertsoen kontua ere eramaten zuela (135. bertsoaren aldean,
217 zenbakia irakur daiteke eta 160an, 242a, adibide bi ematearren). Honek
nolabaiteko kontraesanaren aurrean jartzen gaitu; izan ere, pastoralgileak
edo aldatzaileak, bertsoen zenbaketa horren bidez, izkribua luzeagoa zela
adierazten digun arren (larogei bat bertso gehiago, alegia), pastoralaren
izenburuak garbi markatzen digu hasiera. Bertatik azkenera, geuk 683 bertso
zenbakitu ditugu, pheredikirik gabe. Ez dugu zenbaketa haren adierazpenik,
zeren izenburuaren aurretiko testurik ez da aurkitzen pastoral izkribuetan
(normalean, zeren Baküsen izkribuan, esaterako, baditugu testua hasi baino
lehenagoko eta amaitu eta geroko zatiak), eta bestalde, garbi asko zehazten
baita hasiera bera. Pentsa genezake hala ere, C eta D izkribuetan azaltzen
den hasierako zatia izatea (Grenada erregea, Espainakoaren kontra altxatzen
denekoa); baina ez du ematen posible denik, A izkribu honetan, ezta Bn ere,
ez baita Grenada, Thakou edo Net errege infidelik aipatzen.
Bi esku desberdin somatzen dira izkribu honen bertsoetan zehar.
Lehenengoak testu ia osoa hartzen du eta zenbait zuzenketa egin zituen,
lerro errepikatuak tatxatu, letraren bat edo beste zuzendu etab. Bigarrenak
badirudi testua beste emanaldi baterako erabili zuela. Letra antzerakoa izan
arren, testu oinarria osatu eta batzuetan zuzendu ere egiten du. Tinta
desberdina erabili zuen, gorrixka edo, oinarrizko testua baino askoz
koloregabetuagoa. Zamarien erabilera azken honetan askoz ugariagoa izan zela
esan daiteke, bestean behin edo beste ez baitira aipatzen, antzezoharretan
garbi ikusten denez. Bigarren horri dagozkio Soralucek aipatzen dituen orri
tarteko eraskinak. Gaineratutako bertsoak dira, orrietan listariz josiak;
zegokien lekuan ezarri ditugu eta zenbaki hauek daramate: 393-398, 448-451,
512-512' eta 54. folio urratuan josiriko paper zatian dagoen bakarra.
Musikaren antzezoharra (Sonu), taula gaineko mugimenduak eta
sartu-erretiratzeak laguntzekoa, ugaritan agertzen da, batez ere, zamariak
bezala, bigarren emanaldirako letraz. Bestalde, antzezohar hau lerro berezi
batez lagundua dator batzuetan, dagokion eszena mugimendua harturik, B
izkribuan gertatzen den bezala alegia.
Bertso bi dago gainean marratu batzuk dituztenak eta 75 eta 76
zenbakipean aldatu ditugunak, baina ez du ematen beste emanaldiren baten
zantzu direnik (Oihartzabal, 1988, 715), lehenengoa ia hitzez hitz
errepikatzen baita pixkat aurrerago, 79. bertsoan hain zuzen.
Ez dago aldatzaile edo pastoralgile izenik izkribu osoan, ezta
ex-libris edo emanaldi datarik. Pertsonai zerrendarik ere ez.
16