eskuizkribuen azterketa eta iturriaren moldamoduak - Euskara

Izan ere, pauso horren zertzelada eta ezaugarriak, gure ustetan
behintzat, behar bezain argi adierazi dituzte hainbat eta hainbat
ikerlarik. Besteak beste: Harrington de Alaizak (1978, eta "The changing
world of the basque pastorale", Reno, 1979), Haritschelharrek (1987),
Oihartzabalek (1985) eta Peillenek (1992). Gehienez ere, horiek aipatuak
sakondu beharko lirateke esandako azterkizunen bidez.
Hala ere, emaitza horiek eskuartean ditugula, esan daiteke, gure
ustetan, eskola berriaren agerpena eta bere ondoko emanaldiak, generoak
aspalditik erakusten dituen bilakaera urratsen artean kokatu behar
direla. Urrats garrantzitsua izan da, Zuberoako gizarte nekazariak azken
mende erdi honetan jasandako aldakuntzaren neurriaren araberakoa, baina
genero tradizionalarekin erabateko haustura ekarri ez duena, besteak
beste, pastoral honetako E izkribuak hala erakusten baitigu, neurri
batean behintzat.
Hori guztia dela eta, ezin dugu ulertu gai honetan oso aditu diren
zenbaitek pastoral berriei egindako deskalifikazioa (Garamendi, 1990:
614-615 eta 978-979; Juaristi, 1987: 30). Horretarako aipatzen dituzten
arrazoietan nagusiena eduki edo istorioen aldatzea, euskalduntzea (eta
abertzaletzea) litzateke gure ustetan. Kontuan hartu behar dugu, ordea,
sujeten aldatzea urrutitik datorrela. Adibide bat emateko, Guillaume II
ou la campagne de France 1914-1918 pastorala bi aldiz eman zuten Barkoxen
1928an, egile eta errejent Pierre Apheceix zela. Eskola zaharreko
pastoral horrekin "la tradition du XIXe siècle qui a inauguré l'entrée de
l'histoire de France dans les thèmes de la pastorale (Napoléon, François
Ier, Louis XI et Henri IV) est poursuivie" (Haritschelhar, 1987a: 44).
Agian, horiek guztiak "unibertsalitate sorburu" eta Europako
"mundu literariorako zabaltze" izango ziren, eta Santxo Azkarra, Ibañeta,
Santa Grazi eta abar, ez. Zalantza handiak ditugu, ez ote gabiltzan
kontzeptuak murrizten eta ageriko errealitateak gutxiesten. Geure aldetik
Haritschelharrekin bat gatoz: oraingo pastoralak "a su garder dans sa
mise en scène l'essentiel de sa tradition tout en renouvelant les thèmes
qu'elle a basquisés" (ibid. 53 or.).
Polemikak ordea hor dirau, Hegoaldekoon artean ez ezik, Zuberoan
bertan ere. Espero dezagun, antzu baino, pizgarri gertatzea eskola
zaharreko izkribuen azterketan, zuberotarren emanaldien aberastean eta
euskal adierazpide dramatikoaren garapenean.
165