eskuizkribuen azterketa eta iturriaren moldamoduak - Euskara

Hala eta guztiz ere, gai honi buruz nabarmentzekoa, termino horiek
A eta B izkribuan inondik ere ez agertzea da. Iturriari fidelkiago
jarraitzen diotelarik, aurreko atalean genioen bezala, gorriak lehen
espainolak eta gero anglesak izango dira horietan. Cn hasten da alde
gaiztoa emendatzen Grenade, Thaku eta Netekin; eta Dn, satanak erantsita,
alde gaiztoa betetzen da, tradizio finkatuak eskatutako oreka lortuz.
Aktoreen jokatzeko moduari buruzko oharrak ere azaltzen dira
izkribuetan. Esan behar hala ere, iturriarekiko menpekotasun erabatekoa
somatzen dela hauetan. Oso gutxitan agertzen dira, eta beti ere,
istoriaren intriga edo egituraren alde garrantzizkoetan. Horrela, nobelan
pertsonaien egoera animikoan nolabaiteko aldaketa bat, eta zirrara edo
ironia kutsuko ateraldiren bat ematen denean, pastoralgileek antzezohar
labur hauetaz adierazten dituzte: "erretira nigarrez", "erri phuntzela",
"pot eguin eztiki", etab.
Hortaz, iturri narratiboan ezinbesteko gertatzen diren ñabardura
sikologiko horietaz kanpora, Hérellek deskribatu zuen antzezmodua
aurkezten dute izkribuok. Alegia, zuberotarren posibilitate xumeez mundu
ideal bat da irudikatu nahi dena eta, horretarako, eszena jokuen elementu
naturalak aldatu edo deformatzen dituzte: pertsonaiak estereotipo hutsak
dira; haien jarrera, zurruna gehienetan; mugimenduak automatikoak;
keinuak oso gutxi, konbentzionalak eta beti berberak, begitarteak
aldagaitzak, errezitatua betikoa, etab. (1924a).
Jokaera horren arrazoian ordea, ez dugu uste Hérelle zeharo zuzen
zebilenik. Argi dago, pastoraletan aurkezten zaizkigun giza izaera
ereduak, sinple eta inolako tolesdurarik gabeak direla; baina hori,
errejent edo aktoreen ezintasunari baino, aspaldiko antzezmodu
tradizional eta herritarrari legokioke gehien batean.
Iritzi horren indargarri, Garamendirendako pastoralen ezinbesteko
osagai diren colportage liburuetako pertsonaien sinplizitatea bera
genuke, pastoralaren guraso liratekeen teatro tradizio zaharragoetako
hieratismo liturgi itxurakoa ez ezik. Oihartzabalen iritzia litzateke,
gure ustez, alde honetan artezena:
"Il est clair en effet que dans l'évolution signalée de
la pastorale souletine, la mise à l'écart des éléments
psychologiques qui fourniront la matière essentielle du
théâtre classique, était rendu nécessaire par l'option
délibérée en faveur d'un spectacle visuel qui se
157