eskuizkribuen azterketa eta iturriaren moldamoduak - Euskara

B izkribu den honen azken zatian agertzen zaigu, Infantaren saioak eta
Artxelen sesioak (D 675 b.) osatzen duten horretxen barruan. Saio labur
hauek ez dira A izkribuan agertuko. C eta D izkribuetan ere ez; hala ere
azken bi hauetan artxelak lau dira, obraren traman harilduagoak: bertso
gutxi, beti ere jokaera eta testu elaboratuagoz, baina bi saiotxo horiek
gabe.
Izkribua bestalde, hostogabetua dago alde askotan, jostura galdua
eta horregatik esan genezake testu zatiak ditugula, libreto osoa baino. 363
bertso aldatu ditugu eta D izkribuarekin ematen ditugu beren aldaerak
testuan zehar tartekatuak, eta azken zatia, beste izkribuetan agertzen ez
dena alegia, aparte, esandako D izkribuko 675 bertsoaren osagarri bezala.
Hala ere, bukaera aldean agertzen den pertsonai zerrendari
erreparatuz gero, izkribuak izango zuen bertso kopuru erreala atera
genezake. Hérellek dioen moduan hogei pertsonaia agertzen dira, baina
artxelak batera hartuta daude zerrenda horretan: 4 archela. Beraz,
pertsonaiak 23 izango ziren, beti ere Borboneko dukeak jokatzen duen
pajearena barruan sartuta eta diferentetzat jo gabe, D izkribuko zerrendan
bezala. Jokalariek kantatuko zituzten bertsoak 765 izango ziren, zerrenda
horren arabera. Bertan lehen pheredikiak zituzkeenak ere zehazten dira: le
premier p 63; ez ordea, azken pheredikikoak. Hauek hamahiru izanik, guztira
841 bertso ateratzen dira. Dena den, Hérellek irakurgaitz samartzat jo zuen
pertsonai zerrenda hau. Gure ustetan ez da horrela, nahiz eta arazoak izan
Espainako erregeren eta baruaren bertso kopuruak zehazteko orduan. Badirudi
101 eta 13 jartzen duela.
Bertsoak, gutxi batzuk bi lerrotan emanak (Jean de Paris eta
Anglaterreko erregeren arteko elkarrizketetan), marrez mugatuta agertzen
dira; baina antzezoharretan mugalerro edo marra gehiago dago eta, batzuetan,
kebratu edo ondulatu antzekoak dira. Sonu, musika oharra agertzen da lerro
horien goiko aldean. Pastoralgileek, beharbada, honela markatuko zuten
teatro gaineko mugimendua musikak lagundua.
Idazkera aldakorra da eta ematen du bi idazmota aurkezten duela,
azken zatian nabaritzen den diferentzia kontuan hartzen badugu. Aipagarria
da beste izkribuek erabiltzen ez duten moduan Bara antzezoharra agertzea.
Pertsonaia bakoitzaren berbaldia bukatzean jartzen du, bi esanahi hartuz:
jokalaria isiltzea eta gelditzea. Beste izkribuetan pastoralen ohizko
erabilpenaren arabera, antzezohar hau Batailla delakoaren antonimoa
litzateke, agerraldi konkretu horretan besterik ez agertuz.
12