eskuizkribuen azterketa eta iturriaren moldamoduak - Euskara

aldeari erreparatzen badiogu, hala dela ikusiko dugu 852 bertso oharrean.
Horren ondoren, Parisera abiatuko dira ezkonberriak, Espainiako gurasoak
agurtutakoan. Alde honetan mozten da C izkribua, Dn azken bataila
(bahiketa eta guzti) hasten den 879 bertsoan alegia, gerora agertuko bada
ere (911 b.).
Ainciondoren izkribua dugu pastoraletako eszena joku kodetuetan
aberatsena inongo duda bat ere gabe. Lau bataila, bi heriotza, ezkontza,
koroatzea eta bahiketa ematen ditu. Besteek baino gehiago eta, gainera,
jantzi eta esplizitatuago. Izkribu honetako emanaldia litzateke zentzu
honetan, Hérellek (1923) bere garaian deskribatu eta Garamendik (1991)
aztertutako pastoralen errepresentazio eredu kodetuarekin bat letorkeena.
902. bertsoan Pariseko gortean agertzen dira gure ezkonberriak.
Errepresentazioa bukatzear dago, eta sujetaren heriotza da jarraian
emango dena. Alde hau iturriko lehen eta geroko edizioetan, laburtuago
bada ere, agertzen da; baina azpimarratzekoa da bertan nabarmentzen den
amaiera zoriontsua. Horrela, azken kapitulu laburrean idazleak ez dio
garrantzi apartekorik ematen heriotzari, azken lerroetako gloria
eternalaren aipamena ez bada (2.2.1.V. atala).
Nobelaren beste edizioek, Berriasekoa kenduta, noski, ez dute
aipamen hori ematen. Jeanen heriotza, menpeko esaldi batez iragartzen da
bertan, Espainiara bueltatuta izan zuten semeaz ari direla: "Et au bout
de neuf mois, la reine eut un beau fils lequel fut roi de France après le
décès de son père" (Gayangos, 53 or.). Gainera, ez da azaltzen, aitaren
kasuan egin zen bezala, pastoral izkribuetan agian arrastorik lagako zuen
inolako hilondoko dolurik.
Pastoralean ordea, zeharo bestela gertatzen da. Hil aurreko
otoitzak eta geroko dolua luzeak dira (906-944 bb.); D izkribuan, B eta
Cn baino luzeago eta jantziago beti ere, obra osoan ikusi den bezala.
Itxura guztien arabera, liturgiaren eraginak sorturiko jokaera da hori;
eta ez litzateke arraroa izango, garaiko katexima herritarrekin antzik
izatea.
Nabarmentzekoa da bestalde, pastoralgileek zeremonia hau bitan
ematea. Ez, hala ere, jokaera desohizkoa izango zelako, alderantziz
gertatzen baitzen; baizik eta halako ikusgarritasuna bilatu nahi izango
zutelako, liturgia itxurako eszena jokuek eskainiko zuten solemnitate
bereziaz batetik, eta erlijio dogmaren behin eta berriro azaltzeak izango
zuen helburu didaktikoaz bestetik.
141