euskalarien nazioarteko jardunaldiak IKER - 1 - Euskaltzaindia

Ma JOSE AZURMENDI • FCO. JOSE OLARTE
ortografía berbera mantendu dugu, eta beraien jatorrizko hizkuntzetan ematen
zaien banakuntza silabiko berbera eman diegu: Cien-cia; «d'azur » : da-zur;
great; eta abar...
7. Bi ezaugarri jeneralez aurkitu gara: erizpideen aniztasuna edo, irakurketan
erabilitako arauetan irakurle berberaren ere, itxura berdineko egitura
ortografikoei dagokienez; eta zalantzak irakurketan, eta sarritan ere termino
lexikoa errepikatuez irakurle berberaren partez (edo beste erara esanda,
arau zehatza argi eta bakar baten falta, edozein baina zihurra).
Dena dela bi funtsezko joera nabaritu ditugu, bi irakurle mota batez ere:
a) Alde batetik euskarazko ohizko hitzak nahiko ondo ezberdintzen
dituztenak (jatorrizkoak nahiz euskaran maileguak), eta beste aldetik mailegutza
lexiko berrienak eta oraindik antzekotasun handia gordetzen dutenak
(moldaketa ortografikoa izan arren, adibidez «soziologian» bezala), haren
jatorrizko hizkuntzan. Ohizko terminoez nahiko mantentze finkoa ematen
da, ohizko erregela fonikoena, adibidez diptongo behekorra soilik eginez
(baita ui diptongoa), beharrezko hiatoak mantenduz, eta diptongo gorakorrak
ebitatuz, banakuntza silabikoa mantenduz h grafema bokalen artean aurkitzen
denean, eta abar .... Adibidez:
«aita»: ai-ta (2 silaba) emanez
«biar»: bi-ar(2 silaba) emanez
«nahi »: na-hi (2 silaba) emanez
(Arrazoi horregatik h grafema (h) fonema bezala kontsideratu dugu, beronen
gradu fonikoa zero izan arren, gure lanean kontsonante bat gehiago bezala
bere tokia betez)
Eta mailegu berrienez, aitzitik, ez euskeratze foniko markatu bat, ahal
den itxuratasun gehienez jatorrizko hizkuntzan gertatzen den bezala. Joera
hau bokalekiko gogorragoa da, eta gogorragoa ere hitzen barruan bere amaieran
baino: Adibidez: •
– so-zio-lo-gi -a (5 silaba emanez)
– pre-sen-tzia (3 silaba)
– pa-zien-tzia (3 sílaba)
– es-pon-ta-neo-a (5 silaba), etabar.
Kontsonantei dagokienez talde kontsonantiko berriak errezki onartzen dirá.
Baina ez dago bat ere argi euskaran espainierazko egoera inplosiboan berezia
den silabazko zenbait kontsonanteren neutralizapena. Arau ezberdinen bi
multzo, bi sistema foniko ezberdin erabiltzen dituen irakurlegoaz ari gara,
alegia, aplikatuko dituen lexiko moetakasuak ikusirik.
b) Irakurtzean hitz moetak ezberdintzen ez dituztenak, eta beraz, beti
irakurketan erregela foniko berberak erabiltzera jotzen dutenak. Erregela
hauek euskaraz ohizkoez bat datoz, zera eginez adibidez:
- so-zi-io-lo-gi-a (6 silaba)
– pre-sen-tzi=a (4 silaba)
486
18]