euskalarien nazioarteko jardunaldiak IKER - 1 - Euskaltzaindia

BA- ETA EZ- FONETIKAREN ALDETIK
1 Geroari burra sustrai bilaketan
José Luis ALVAREZ EMPARANZA (TXILLARDEGI)
Euskal Dialektologiak, beste edozein dialektologiak bezala, badu berez
funtsa eta interesa. Euskal Herria inoiz euskaldunduko bada, ordea, hizkuntza
eredua finkatu beharra dago. Euskaltzaindiak orain arte egin dituen urratsek,
eta Euskara Batuak berak, helburu horretantxe dute azken giltzarria.
Hots, gauza ezaguna denez, lehen «euskal belarria» delakoan konfiantza
apur bat bederen jar bazitekeen ere, gaur ez da gauza bera gertatzen; eta, gero
eta hertsikiago, ARAUAK eman beharra dago: bai idazkerari dagokionez, bai
AHOSKERARI BURUZ ere.
Horretarako, jakina, euskalki GUZTIAK kontutan hartuz, eta soziologi
arazoak ahaztu gabe, BIDE BAT proposatu behar da. Behar hau, bestalde, ez
da amets akademiko bat. Ez. Eskoletan eta gainerako lanetan ari direnek
ozenki eskatzen dute aholkua.
Euskaltzaindiari dagokio erantzutea. Hauxe du gaurko eginbide nagusia;
eta ez antzinako ñabarduretan azkenik gabe murgiltzea. Nahiz, noski, eman
beharrak diren arau horiek SUSTRAITUTA eman behar diren ere.
Ba- (baiezkakoa eta baldintzazkoa), ez- eta bait- aurrizkien ahoskera (f
netikaren mailan eta azentuaren mailan, beraz) finkatzea oso beharrezkoa.
Alde betitik, beroiek duten maiztasunarengatik; eta bestetik, puntu honetan
euskarak duen berezitasuna galtzeko arrisku larrian gaudelako.
2 Sustraje,: bilaketa
Euskalkien anean fonetikaren mailako desberdintasunak ezagunak badira
ere, areago dira diferentziak nabarmen azentuaren mailan. Eta, funtsez,
«Mendebaldeko euskalkiak» jarri ohi dira multzo batean, eta «Ekialdeko
euskalkiak» bestean. Honelaxe egiten zuen Azkuek; eta gauza bera Altubek,
Mitxelenak eta bestek. Euskararen baranoan, prosodiaren mallan batez ere, bi
mundu baleude bezala.
[1] 355