27.06.2013 Views

prueba indiciaria, la forma de operar la, en el derecho procesal ...

prueba indiciaria, la forma de operar la, en el derecho procesal ...

prueba indiciaria, la forma de operar la, en el derecho procesal ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

1005921. 543. Primera Sa<strong>la</strong>. Nov<strong>en</strong>a Época. Apéndice 1917-Septiembre 2011. Tomo III. P<strong>en</strong>al Primera Parte - SCJN Sección - Adjetivo, Pág. 495.<br />

PRUEBA INDICIARIA, LA FORMA DE OPERAR LA, EN EL DERECHO PROCESAL<br />

PENAL Y CIVIL, ES DIFERENTE AL DEPENDER DEL DERECHO SUSTANTIVO QUE<br />

SE PRETENDE.<br />

El <strong>de</strong>recho <strong>procesal</strong> es <strong>el</strong> instrum<strong>en</strong>to que sirve para <strong>la</strong> observancia efectiva <strong>de</strong>l <strong>de</strong>recho<br />

sustantivo, por lo que, a <strong>la</strong>s características y particu<strong>la</strong>rida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> este <strong>de</strong>recho, se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran<br />

a<strong>de</strong>cuados los tipos <strong>de</strong> procedimi<strong>en</strong>tos que les resulte conv<strong>en</strong>i<strong>en</strong>te para su concreción<br />

judicial, <strong>de</strong> lo que se sigue que, si los <strong>de</strong>rechos sustanciales llegan a t<strong>en</strong>er naturaleza<br />

discordante uno <strong>de</strong> los otros, resulta que los procedimi<strong>en</strong>tos que se le ajust<strong>en</strong> <strong>de</strong>berán ser<br />

también discordantes y cont<strong>en</strong>er reg<strong>la</strong>s y especificida<strong>de</strong>s <strong>en</strong> consonancia con <strong>la</strong> naturaleza <strong>de</strong>l<br />

<strong>de</strong>recho material al cual sirvan, <strong>de</strong> lo que se colige que si al <strong>de</strong>recho civil se le reputa como<br />

privado y al p<strong>en</strong>al como público, <strong>el</strong>lo lleva ya implícita <strong>la</strong> difer<strong>en</strong>ciación <strong>de</strong> sus naturalezas y,<br />

por lo mismo, <strong>de</strong> esto se <strong>de</strong>riva que los procedimi<strong>en</strong>tos que les son re<strong>la</strong>tivos pres<strong>en</strong>t<strong>en</strong> El<br />

<strong>de</strong>recho <strong>procesal</strong> es <strong>el</strong> instrum<strong>en</strong>to que sirve para <strong>la</strong> observancia efectiva <strong>de</strong>l <strong>de</strong>recho<br />

sustantivo, por lo que, a <strong>la</strong>s características y particu<strong>la</strong>rida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> este <strong>de</strong>recho, se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran<br />

a<strong>de</strong>cuados los tipos <strong>de</strong> procedimi<strong>en</strong>tos que les resulte conv<strong>en</strong>i<strong>en</strong>te para su concreción<br />

judicial, <strong>de</strong> lo que se sigue que, si los <strong>de</strong>rechos sustanciales llegan a t<strong>en</strong>er naturaleza<br />

discordante uno <strong>de</strong> los otros, resulta que los procedimi<strong>en</strong>tos que se le ajust<strong>en</strong> <strong>de</strong>berán ser<br />

también discordantes y cont<strong>en</strong>er reg<strong>la</strong>s y especificida<strong>de</strong>s <strong>en</strong> consonancia con <strong>la</strong> naturaleza <strong>de</strong>l<br />

<strong>de</strong>recho material al cual sirvan, <strong>de</strong> lo que se colige que si al <strong>de</strong>recho civil se le reputa como<br />

privado y al p<strong>en</strong>al como público, <strong>el</strong>lo lleva ya implícita <strong>la</strong> difer<strong>en</strong>ciación <strong>de</strong> sus naturalezas y,<br />

por lo mismo, <strong>de</strong> esto se <strong>de</strong>riva que los procedimi<strong>en</strong>tos que les son re<strong>la</strong>tivos pres<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>forma</strong>s<br />

<strong>de</strong> actuación diverg<strong>en</strong>tes, <strong>de</strong> esta manera se explica que <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>de</strong>recho civil, <strong>el</strong> litigio<br />

normalm<strong>en</strong>te, por consi<strong>de</strong>rarse privado, afecta tan sólo a <strong>la</strong>s partes; <strong>en</strong> cambio, <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>de</strong>recho<br />

p<strong>en</strong>al <strong>la</strong> re<strong>la</strong>ción jurídico-criminal <strong>en</strong>tre <strong>el</strong> Estado y <strong>el</strong> imputado, interesa a toda <strong>la</strong> sociedad,<br />

ésta es <strong>la</strong> causa <strong>de</strong> que <strong>en</strong> <strong>el</strong> proceso civil, <strong>en</strong> materia <strong>de</strong> <strong>prueba</strong>s, sea <strong>en</strong> <strong>la</strong>s partes <strong>en</strong><br />

conflicto, sobre qui<strong>en</strong>es gravite, principalm<strong>en</strong>te, <strong>la</strong> carga probatoria; <strong>en</strong> <strong>el</strong> proceso p<strong>en</strong>al, <strong>el</strong><br />

órgano jurisdiccional está facultado para or<strong>de</strong>nar <strong>el</strong> <strong>de</strong>sahogo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>prueba</strong>s, tantas como se<br />

requieran, para tratar <strong>de</strong> obt<strong>en</strong>er <strong>el</strong> conocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> verdad real; <strong>de</strong> tal suerte que, <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

proceso civil, <strong>el</strong> Juez, <strong>la</strong> mayoría <strong>de</strong> <strong>la</strong>s veces, <strong>de</strong>be resignarse a conocer los hechos <strong>de</strong>l<br />

<strong>de</strong>bate <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>forma</strong> <strong>en</strong> que <strong>la</strong>s partes se los pres<strong>en</strong>t<strong>en</strong> y prueb<strong>en</strong>; por <strong>el</strong> contrario, <strong>en</strong> <strong>el</strong> proceso<br />

p<strong>en</strong>al se permite <strong>la</strong> investigación y averiguación como potestad ilimitada otorgada al<br />

juzgador para allegarse <strong>de</strong> los medios <strong>de</strong> convicción que estime necesarios al juicio,<br />

precisam<strong>en</strong>te porque <strong>la</strong> re<strong>la</strong>ción criminal que surge es emin<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te pública; lo que<br />

significa que, <strong>en</strong> este último proceso, se concibe una mayor facultad para <strong>el</strong> Juez, que <strong>la</strong> que<br />

ti<strong>en</strong>e <strong>el</strong> Juez civil, no tanto <strong>en</strong> <strong>la</strong> tarea <strong>de</strong> juzgar cuanto <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong> probar; es <strong>de</strong>cir, <strong>en</strong> <strong>la</strong> etapa<br />

<strong>de</strong>l juicio, ambos Jueces ti<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>la</strong> misma atribución para estimar <strong>la</strong> aplicación <strong>de</strong>l <strong>de</strong>recho<br />

sustantivo a los hechos, no así por lo que hace a <strong>la</strong> investigación y conocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los<br />

hechos, lo cual se refleja respecto <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>prueba</strong> <strong>indiciaria</strong>, pues <strong>el</strong> <strong>de</strong>recho civil <strong>la</strong> limita, dado<br />

que carece <strong>de</strong> todo valor probatorio <strong>en</strong> algunos casos; a guisa <strong>de</strong> ejemplo, se toma como<br />

refer<strong>en</strong>cia lo previsto por <strong>el</strong> artículo 360 <strong>de</strong>l Código Civil para <strong>el</strong> Distrito Fe<strong>de</strong>ral <strong>en</strong> Materia<br />

Común y para toda <strong>la</strong> República <strong>en</strong> Materia Fe<strong>de</strong>ral, cuyo cont<strong>en</strong>ido es <strong>de</strong>l t<strong>en</strong>or sigui<strong>en</strong>te:<br />

"La filiación <strong>de</strong> los hijos nacidos fuera <strong>de</strong> matrimonio resulta, con re<strong>la</strong>ción a <strong>la</strong> madre, <strong>de</strong>l<br />

solo hecho <strong>de</strong>l nacimi<strong>en</strong>to. Respecto <strong>de</strong>l padre, sólo se establece por <strong>el</strong> reconocimi<strong>en</strong>to<br />

voluntario o por una s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia que <strong>de</strong>c<strong>la</strong>re <strong>la</strong> paternidad."; como pue<strong>de</strong> observarse, <strong>la</strong><br />

filiación <strong>de</strong>l padre <strong>en</strong> <strong>la</strong> hipótesis transcrita únicam<strong>en</strong>te se podrá probar mediante los medios<br />

<strong>de</strong> convicción a que alu<strong>de</strong> <strong>la</strong> norma, sin que se pueda acreditar con <strong>la</strong> <strong>prueba</strong> circunstancial o<br />

-1-


1005921. 543. Primera Sa<strong>la</strong>. Nov<strong>en</strong>a Época. Apéndice 1917-Septiembre 2011. Tomo III. P<strong>en</strong>al Primera Parte - SCJN Sección - Adjetivo, Pág. 495.<br />

<strong>indiciaria</strong>; <strong>en</strong> cambio, <strong>en</strong> <strong>el</strong> proceso p<strong>en</strong>al, <strong>en</strong> <strong>el</strong> supuesto <strong>de</strong>l <strong>de</strong>lito <strong>de</strong> parricidio, <strong>en</strong> don<strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

víctima es <strong>el</strong> padre y <strong>el</strong> inculpado un hijo fuera <strong>de</strong> matrimonio <strong>de</strong> aquél, para t<strong>en</strong>er por<br />

comprobado uno <strong>de</strong> los <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos <strong>de</strong>l tipo p<strong>en</strong>al <strong>de</strong> dicho ilícito, como lo es <strong>el</strong> par<strong>en</strong>tesco<br />

<strong>en</strong>tre sujeto activo y pasivo, no es indisp<strong>en</strong>sable que exista resolución prejudicial civil, e<br />

inclusive ante <strong>la</strong> falta <strong>de</strong> actas <strong>de</strong>l Registro Civil, <strong>la</strong> liga <strong>de</strong> filiación pue<strong>de</strong> establecerse por<br />

cualquier medio probatorio <strong>procesal</strong>, dado <strong>el</strong> realismo <strong>de</strong> <strong>la</strong> legis<strong>la</strong>ción p<strong>en</strong>al.<br />

Contradicción <strong>de</strong> tesis 48/96.—Entre <strong>la</strong>s sust<strong>en</strong>tadas por <strong>el</strong> Segundo Tribunal Colegiado <strong>de</strong>l<br />

Nov<strong>en</strong>o Circuito y <strong>el</strong> Segundo Tribunal Colegiado <strong>de</strong>l Décimo Segundo Circuito.—28 <strong>de</strong><br />

mayo <strong>de</strong> 1997.—Cinco votos.—Pon<strong>en</strong>te: Juan N. Silva Meza.—Secretario: Jorge Humberto<br />

B<strong>en</strong>ítez Pimi<strong>en</strong>ta.<br />

Tesis <strong>de</strong> jurispru<strong>de</strong>ncia 24/97.—Aprobada por <strong>la</strong> Primera Sa<strong>la</strong> <strong>de</strong> este Alto Tribunal, <strong>en</strong><br />

sesión <strong>de</strong> veintiocho <strong>de</strong> mayo <strong>de</strong> mil noveci<strong>en</strong>tos nov<strong>en</strong>ta y siete, por unanimidad <strong>de</strong> cinco<br />

votos <strong>de</strong> los Ministros: Presi<strong>de</strong>nte Juv<strong>en</strong>tino V. Castro y Castro, Humberto Román Pa<strong>la</strong>cios,<br />

José <strong>de</strong> Jesús Gudiño Pe<strong>la</strong>yo, Juan N. Silva Meza y Olga Sánchez Cor<strong>de</strong>ro <strong>de</strong> García<br />

Villegas.<br />

Semanario Judicial <strong>de</strong> <strong>la</strong> Fe<strong>de</strong>ración y su Gaceta, Nov<strong>en</strong>a Época, Tomo V, junio <strong>de</strong> 1997,<br />

página 223, Primera Sa<strong>la</strong>, tesis 1a./J. 24/97; véase ejecutoria <strong>en</strong> <strong>el</strong> Semanario Judicial <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

Fe<strong>de</strong>ración y su Gaceta, Nov<strong>en</strong>a Época, Tomo V, junio <strong>de</strong> 1997, página 172.<br />

-2-

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!