KARDABERAZ BILDUMA - 2 9 - Euskerazaintza

50 MANUEL DE LEKUONA.—OBHAS COMPLEIAS
NOLA EGITEN DEGU ADITZAREN JOKAERA?
— Nola egiten degu aditzaren jokaera?
— Aditzaren zuztarrari norkiak erantsiaz.
— Eta zer da "aditzaren zuztarra"? zer dira "norkiak"?
— Aditzaren jokaeran ba'da zerbait, beti berdin irauten duana.
Zerbait orri, "zuztarra" deritzaio. Eta ba'da beste zerbait, beti aldatzen
dabillena: izki letra batzuek, alegia. Izki oiek, "norkiak" (personas)
dira. Dakit, dakizu, daki; dakigu, dakizute, dakite. Erdiko -ki-, "jakin"
aditzaren zuztarra da ; eta gañerakoa norkiak dira.
Norki oiek, guzitara, iru dira bakarkakoan; eta iru askotakoan:
ni, zu, ura (bera); gu, zuek, aiek (berak).
Sei norki oiek, zuztarrarekin naastuaz, sei aditz-forma sortzen dira
(Gero ikusiko degu zeatzago, naasketa ori nola egiten dan). (Batzuetan
zuztarraren atzetik; besteetan aurretik; besteetan bietatik).
Nola-nai ere, norkiak aditzaren jokaeran, itz oso ez baño, izki biurturik
arkitzen ditugu : Da-ki-t, da-ki-zu, da-ki; da-ki-gu, da-ki-zute, daki-te.
N-eki-an, zen-eki-an, z-eki-an; gen-eki-an, zen-eki-ten, z-eki-ten...
ALDIA ADITZEAN
"Gauzak" egonean daude; "egiteak" beti etorri-ta-joanean. Orregatik
"izenak" ez dute aldirik; bañan "aditzak" bai. Iru aldi: leena,
oraiña ta geroa...
Begiratzen badegu, ikusiko degu, aditzaren jokaeran, norkiez gañera
beste izki batzuek ere naasten dirala: izki oiek, "egitearen aldia"
esan nai dute. Iru aldi : leena, oraiña ta geroa.
"Nekian" ("Nik ori ba'nekian") esaten degunean, bukaeran ipintzen
degun -n orrek "leengo aldia" adierazten du.
"Oraingo aldia" danean, ez dago olako izkirik.
"Gerokoa" danean, -ko bat eraxten diogu aditzaren jokaerari: adib.
"Ikusi&o degu".