KARDABERAZ BILDUMA - 2 9 - Euskerazaintza

446 MANUEL DE LEKUONA. OBBAS COMPLETAS
kaldun askok, leen atzerrian bizi ziralarik, onela izenpetzen zituzten
beren paperak "vecino de Valladolid, natural vizcainó''', edo "vizcaino de
nación".
* * *
Izan ere, norbaitek, bere inguruarekin iru errelazio izan ditzazke :
bizi, jaio ta jatorri. Bizi dan lekuarentzat, -ko ondo dator; bañan jaio
dan lekuarentzat naasten da beste elementu bat, 'tar: "Au Donostia'koa
da, bañan tolosarra jaiotzez". Eta, jaiotzez gañera, jatorriz danean, orduan-ta
areago : "Au Donostikoa da, tolosarra jaiotzez, bañan afrikatarra
jatorriz". Iru malla olako errelazioetarako : bizi (vecindad), jaio
(naturaleza) eta jatorri (origen, casta): -ko, 'tar eta berriz ere ''tar...
* * *
Obserbazio oiek oso bidezkoak eta errezak ziran; eta bereala konturatu
ziran gure idazle zaarrak, gauza oni beste bide bat eman bear zitzaiola
: apelliduen -ko ori utzi bear zala, alegia. Eta orduan sortu zan
—orduan sortu zuten Arana'tar Sabin'en Eskolakoak —apelliduaren ondoren,
abizenaren ondoren -feo'ren ordez, 'tar ipintzea. Ondo? ala
gaizki? Ori zuek ikusi. Bañan gauza bat aaztu bear ez deguna : irurogei,
larogei urtez onuztik, millaka idazlek erabilli dutela formula ori; hecho
social jator-jator dala iadanik; eta, onezkero Euskaltzaindiak zer-egin
gutxitxo duala gai ontan; eta alperrikako lan aspergarrian eta gorrotagarrian
sartzea dala, olako gietan por decreto bezela jardun nai izatea.
Ez ezarri, ez galerazi. Errespeta. Gauza aztertu; fenomenoa erregistratu.
Orixe litzake gure egitekoa. Dogmatizatu, ez.
* * *
Galdera bat orain, emen : sortu al du iñork, jatorria adierazteko 'tar
baño itz egokiagorik? Ez da naikoa au edo bestea erabilli ez dala esatea;
zer erabilli bear dan ere esan bear litzake. Kritika negativa egitea, ez;
kritika constructiva egin bear degu.
Eta bukatzeko, berriz ere, beste au : Irurogei urte ta geiago diraía,
Arana ta Goiri'tar Sabin'en Eskolak 'ŕari'en oitura artua daukala; eta
irurogei urte oetan millaka idazlek erablli dutela formula ori, uste bait
det, euskeraz idatzi degun geienok erabilli izan degula.