KARDABERAZ BILDUMA - 2 9 - Euskerazaintza

III.-— POLEMIKA-APUR 425
ba du artikulo ("Pedro ez da ono 1 "). Bañan aditza, "izan" ez baño, beste
aditzen bat danean (jan, etorrí), orduan, aditzaren inguruko elementuakin,
bitan bat gertatuko da, berriz ere : edo-ta elementu oiek, mugatuak,
definituak dirala —eta orduan elementu oiek artikulo "mugatu" -a, -ak
artuko dute ("Pedro'k, sagarrafe ez ditu jan"); edo-ta elementu oiek,
mugatzekeak "indefinituak" dirala; eta orduan elementu oiek, -a, afe'en
ordez, beste artikulo bat artuko dutela, artikulo "mugatzekea", indefinitua
: -ik, -rik : ("Pedro'k ez du jan sagarrifc").
Adibide ontan, aditza "zerduna", transitivoa da. Bañan arau ori
berdin betetzen da, baita, aditza "zerduna" ez danean, intransitivoa danean
ere. Aditzaren "egillea", mugatua danean, -a artikulo mugatua
artuko du ("Gizonak ez dira etorri"); bañan egillea mugatzekea danean,
-ik artikulo mugatzekea artuko du : "Gizonifc ez da etorri".
(Oarra : Artikulo "mugatzeke" -ik orrek, esaerari, alako indar aundiago,
estuago, zorrotzago bat ematen dio. Eta, bide orri jarraituaz, aditzaren
egillea mugatu-mugatua izan arren ere, iñoiz ezartzen zaio baita
-ik artikulo mugatzekea ere: "Pedro'rife ez da azaldu gaur emen").
6) Esaera, "galdezkoa" danean ere, 5'gn Arau ori berdin betetzen
da : "Jan al du Pedro'k sagarrifc?".
7) Berdin, baita, baldintzakoa, condicional danean ere: "Bearrife
badu, aitortu bearko du"; "Munduan ederrife bada-ta, ba zan antxe
gauza ederrik".
8) Orain arte esan deguna, gauza jakiña da. Edozeñek daki, aditza
"ezezkoa" danean, aren inguruko elementuak -ife artikuloa artzen dutela
("Guk ez degu txanponife"; "Emen ez da gizonife").
Bañan aditza, ezezkoa ez baño, baiezkoa danean, eta baiezkoaren
señale adigarri ba bat daramanean, zer egin oi da? inguruko elementuai
zer artikulo ipintzen zaie? -a, -ak? ala -ife?
Arestian ikusi degun adibidean, -ife bat arkitzen degu, baiezko "ba"
dun aditz baten ondoren : "Ba zan antxe gauza ederrife!". Eta orren
antzera eta orren antzekorik zerbait esan oi degu iñoiz : "Ba degu aurreragoko
lanife"; "Ba det nik ,ere zer-esanife"... Ez asko, bañan iñoiz esan
oi degu olakorik. Leen, ordea, ba dirudi maizago erabiltzen zirala olako
esaerak. Begira, 1448'gn urteko, Mondragoe'ko Kantaetan irakurtzen
dçgun au : .