KARDABERAZ BILDUMA - 2 9 - Euskerazaintza

I. D I D A K T I K A 43
nani'n guztiok ezagutzen dezuten "Los ardores de un serafín" liburu galantatik
ondotxo dakizuten bezela.
Zer gogokaldik eman zion, beraz, gure A. Agustin'i, Loyola'ko ezkutu
mistikoan bizi zalarik, Aita San Ignazio'ren "Gogo-iñarkun" Ejerzizioak
eman-ta-eman ari zan artean, zer gogokaldik bultzatu zuan —zer?ta—
Gramatikari ta Erretorikari buruz liburu polit bat euskeraz idaztera.
Tentazio txarren bat sentitu al zuan? bere mistika-bizitzan xabaraldiren
bat izan al zuan?
Ikustagun gauza astiro.
Meza eman-berritan, Bilbao'ra bidali zuten, ango Ikastolan Gramatika
ta Erretorika erakustera. Urte aietan bere baitan pentsatu edo amets-
-egin zezakean, noizpait, nunbait, gauza aiek berak euskeraz erakutsi
zitzazkeala. Ez dakigu; baiñan, nola-nai dala, Bilbao'ko erakusketa ark,
seguru asko sakonerazi zizkion Gramatikaren eta Erretorikaren legeak,
edozein izkuntzetan txukun ta garbi erakusteko lain. Larramendi'ren "El
imposible vencido o Arte de la Lengua Vascongada" argitalduta ikusteak,
idikirik zedukion nunbait, berak ere gai ontan zerbait egiteko gogoa.
Baiñan, beti ere, gure A. Agustin'en liburuen tonika ta bere izaera
ezagutzen dutenai, arrigarri egiten zaie bere Loyola'ko ordu barrukoiak
olako lan batean —Literatura entretenigarri lan batean— eman izana.
Batez ere bere Erretorikaren eredu ta ejenplo bezela Liburuak 40'gn
orrialdean dakarren troxu ironiko irritsua ikusi-ta.
Izan ere, ikusi besterik ez dezute, "berezko" Erretorikaren eredu
bezela dakartzian bi troxuak, lenengoa batez ere, arako "gatz eta piperdun"
donostiar "errekardari" garbosaren itz-jario bixi-bixia.
Ara:
"Andre donostiarraren Erretorika.— Beste errekardari asko oi dabiltzan
bezela, au, batetik bestera, bere gauzak saltzen edo tratuan zebillen.
Erri batean, ala bearrez, galai gazte batekin topatu zan; eta,
ikusi ta ezagutu zuaneko, abegor txit gozo ta agasajo txit andiak egiten
asi zitzaion:
— Ai! au enkontrua! "Zuña ta bedeika!" Au galaia! au joia preziatua!
auxe, bai, gure Donostia'ko semea degula! —Onela beste milla
edertasun, gazte orri esan ziozkan".
Baiñan garbo orrekin mutillaren alderdi onak esan ondoren, orra
orain txanponaren besté aldea, lengoa bezain garboz betea :