KARDABERAZ BILDUMA - 2 9 - Euskerazaintza

16 MANUEL DE LEKUONA. OBRAS COMPLETAS
nai badegu, "MENDITIK ekarri du aitak erbia". Itz bitan; orize da gure
joskeraren lege jatorra. Ola josten ditugu euskaldunok esakizun baten
itzak : aditzaren, berboaren aurre-aurrean bertan, guk nabermendu, markatu
nai degun itza, elementua. —Elementu orri, Azkue zanak "elemento
inquirido" esan bait zion : "galdekizuna" alegia—.
Ortaz gañera, esaeraren beste itzak, naiz galdekizunaren aurretik,
naiz aditzaren ondotik, esaeraren beraren argitasunak agintzen duan eran :
naiz, esan bezela "MENDITIK ekarri du aitak erbia", naiz "AITak MEN-
DITIK ekarri du erbia", naiz "Erbia aitak, MENDITIK ekarri du" olakoetan
galdekisunaren aurrean arnas pixka artuaz : "Erbia aitak, MEN-
DITIK ekarri du"...
* * #
Bañan, gerta bait diteke, "galdekizuna" berboa bera izatea : dala berboaren
esan-naia, dala berboaren "baiezkoa".
Orren gauza meetaraño ere iritxi bait da, ordea, gure Euskera; eta
baita korapilloari bere "askapena" eman ere. Berboaren beraren esannaia
galdekizun danean, berbo berri bat ipintzan du tartean; "egin".
Adibidez: "Aitak erbia, ekarri EGIN DU menditik".
Berboaren "baiezkoa" galdekizun denean, berriz, biderik egokiena
berboa bera, esaeraren asieran ipintzea izan oi da : "EKARRI DU aitak
erbia menditik" ("Ya ha traído..."). Berdin gertatzen bait da berboa imperativoan
dagoenean : "ATOZ, aita, menditik."
* * *
Lege onen adierazgarri, esan bait liteke, baita, izketan ari geranean
beti ere galdera bati erantzuten bezela ari gerala; guk buruan darabilkigun
galdera bati, edo gure entzuleen aurpegian irakurtzen ari geran
galdera bati erantzuten. Eta, entzuleak jakin nai lezakeana "egillea" danean,
egillea ipintzen degu berboaran aurrean; eta "ser dan" jakin nai
lezakenean, "zer" ori ipiñi bere lekuan; eta berdin gañerakoetan...
* * *
Orixe da, gure Sintaxisearen lege bizi-bizia.
Itz bitan: esaeraren itzak, berez, és dute esaeran lektt jakiñik; is-