análisis y evaluación de los mecanismos de control ciudadano en la ...
análisis y evaluación de los mecanismos de control ciudadano en la ...
análisis y evaluación de los mecanismos de control ciudadano en la ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
das y <strong>de</strong>sarroll<strong>en</strong> confianza <strong>en</strong> su mutua voluntad y <strong>en</strong> su capacidad <strong>de</strong> raciocinio.<br />
Unas y otros <strong>de</strong>fin<strong>en</strong> y manti<strong>en</strong><strong>en</strong> sistemas <strong>de</strong> r<strong>en</strong>dición <strong>de</strong> cu<strong>en</strong>tas formales e informales<br />
que hac<strong>en</strong> posible apr<strong>en</strong><strong>de</strong>r <strong>de</strong> <strong>la</strong> experi<strong>en</strong>cia y convocar a <strong>los</strong> <strong>ciudadano</strong>s, autorida<strong>de</strong>s<br />
y otras instituciones e individuos con po<strong>de</strong>r a r<strong>en</strong>dir cu<strong>en</strong>tas <strong>en</strong> el marco <strong>de</strong><br />
<strong>los</strong> patrones <strong>de</strong>mocráticos” 21 .<br />
P<strong>la</strong>nteada <strong>en</strong> estos términos, <strong>la</strong> accountability no se refiere so<strong>la</strong>m<strong>en</strong>te a <strong>la</strong> r<strong>en</strong>dición <strong>de</strong><br />
cu<strong>en</strong>tas sino también a <strong>la</strong> <strong>de</strong>finición plural <strong>de</strong> <strong>los</strong> objetos sobre <strong>los</strong> cuales han <strong>de</strong> r<strong>en</strong>dirse<br />
dichas cu<strong>en</strong>tas. En otras pa<strong>la</strong>bras, que <strong>la</strong> <strong>de</strong>finición <strong>de</strong> <strong>los</strong> objetos a r<strong>en</strong>dir cu<strong>en</strong>ta<br />
ti<strong>en</strong>e que ser conjunta y, por lo tanto, <strong>de</strong>finidos <strong>de</strong> una manera pluralista.<br />
En otro lugar, <strong>los</strong> autores l<strong>la</strong>man <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción acerca <strong>de</strong> que “<strong>la</strong> i<strong>de</strong>a <strong>de</strong> accountability a<br />
veces ha sido transformada <strong>en</strong> <strong>la</strong> i<strong>de</strong>a <strong>de</strong> co-accountability. La concepción que <strong>en</strong>fatiza<br />
<strong>en</strong> tales aspectos pone el ac<strong>en</strong>to <strong>en</strong> <strong>la</strong> importancia <strong>de</strong> tomar <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta <strong>la</strong>s consecu<strong>en</strong>cias<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong>s acciones <strong>de</strong> uno para el bi<strong>en</strong>estar <strong>de</strong> <strong>los</strong> otros, reforzando con ello <strong>la</strong> propia<br />
importancia <strong>de</strong> <strong>la</strong> naturaleza <strong>de</strong>l proceso <strong>de</strong> <strong>de</strong>cisión. En efecto, si se asume que <strong>la</strong><br />
accountability se refiere a <strong>la</strong> satisfacción <strong>de</strong> <strong>la</strong>s legítimas expectativas acerca <strong>de</strong>l uso <strong>de</strong><br />
<strong>la</strong> discrecionalidad administrativa, o sea, a <strong>la</strong> legitimación <strong>de</strong> <strong>la</strong> discreción, <strong>la</strong>s <strong>de</strong>mandas<br />
por accountability no sólo obligan a c<strong>en</strong>trar <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción sobre lo que <strong>la</strong> g<strong>en</strong>te que<br />
integra <strong>la</strong> administración “hace” sino también “cómo” pi<strong>en</strong>sa, <strong>de</strong> modo tal que lo que<br />
“<strong>de</strong>cida hacer” t<strong>en</strong>ga <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta <strong>la</strong>s consecu<strong>en</strong>cias para el conjunto <strong>de</strong> <strong>la</strong> sociedad. La<br />
accountability <strong>de</strong> <strong>la</strong> administración remarca expresam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>la</strong> necesidad <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>liberación<br />
<strong>en</strong> <strong>la</strong> adopción <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>de</strong>cisiones” 22 .<br />
Des<strong>de</strong> esta perspectiva, <strong>la</strong> noción <strong>de</strong> accountability se <strong>de</strong>splegaría <strong>en</strong> tres p<strong>la</strong>nos 1) explicación<br />
<strong>de</strong> <strong>los</strong> objetivos e int<strong>en</strong>ciones <strong>de</strong> <strong>la</strong> política pública; 2) explicitación <strong>de</strong>l <strong>de</strong>sempeño<br />
y <strong>de</strong> <strong>los</strong> resultados esperados y 3) explicitación <strong>de</strong> <strong>la</strong> probidad y <strong>de</strong> <strong>la</strong> integridad<br />
<strong>de</strong> <strong>los</strong> funcionarios públicos. Una noción que es, a nuestro <strong>en</strong>t<strong>en</strong><strong>de</strong>r, excesivam<strong>en</strong>te<br />
amplia.<br />
Por su parte, para Cunill Grau (1997) <strong>la</strong> concepción <strong>de</strong> <strong>la</strong> accountability no exce<strong>de</strong> “<strong>la</strong><br />
tradicional <strong>de</strong> dar razones; o sea, explicar y justificar <strong>la</strong>s acciones realizadas. Si se convi<strong>en</strong>e<br />
que <strong>la</strong> institucionalidad re<strong>la</strong>tiva a <strong>la</strong> participación ciudadana <strong>de</strong>biera mant<strong>en</strong>er<br />
sólo una re<strong>la</strong>ción regu<strong>la</strong>tiva -y no constitutiva- <strong>de</strong> <strong>la</strong> política, y a <strong>la</strong> vez se acepta que<br />
<strong>la</strong> autonomía <strong>de</strong>l aparato <strong>de</strong>l Estado es una condición <strong>de</strong> su funcionami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>mocrático,<br />
<strong>la</strong> accountability compr<strong>en</strong>dida como ‘dar razones’ constituye una dim<strong>en</strong>sión<br />
fundam<strong>en</strong>tal <strong>de</strong> <strong>la</strong> institucionalidad pública” 23 . En este mismo s<strong>en</strong>tido se expresa<br />
Osz<strong>la</strong>k (1998) cuando sosti<strong>en</strong>e que “<strong>de</strong>bemos <strong>en</strong>t<strong>en</strong><strong>de</strong>r <strong>la</strong> accountability como <strong>la</strong> obligación<br />
<strong>de</strong> r<strong>en</strong>dir cu<strong>en</strong>tas y asumir responsabilida<strong>de</strong>s ante <strong>los</strong> <strong>ciudadano</strong>s, impuesta a<br />
aquél<strong>los</strong> que <strong>de</strong>t<strong>en</strong>tan el po<strong>de</strong>r <strong>de</strong>l Estado” 24 .<br />
T<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta estas <strong>de</strong>finiciones y a <strong>los</strong> efectos <strong>de</strong> nuestro trabajo, <strong>la</strong> accountabi-<br />
21 March, J. y Ols<strong>en</strong>, J., Democratic governance, New York, The Free Press, 1995, páginas. 167-180.<br />
22 March, J. y Ols<strong>en</strong>, J., Rediscovering Institution: the organizational basis of politics, New York, The<br />
Free Press, 1989, páginas 143-160.<br />
23 Cunill Grau, N., Rep<strong>en</strong>sando lo público a través <strong>de</strong> <strong>la</strong> sociedad, Caracas, Nueva Sociedad, 1997, página<br />
293.<br />
24 Véase Osz<strong>la</strong>k, O., “El Estado irresponsable: conceptos foráneos y conductas autóctonas”, Aportes,<br />
año 5, Nº 11, 1998.<br />
12