16.05.2013 Views

el garantismo penal de un ilustrado italiano: mario pagano y ... - RUA

el garantismo penal de un ilustrado italiano: mario pagano y ... - RUA

el garantismo penal de un ilustrado italiano: mario pagano y ... - RUA

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

534 Dario Ippolito<br />

PAGANO, setenta años <strong>de</strong>spués, explorará <strong>un</strong> sen<strong>de</strong>ro similar. La recepción <strong>de</strong> los<br />

mod<strong>el</strong>os doctrinales le permitió individualizar inmediatamente los p<strong>un</strong>tos <strong>de</strong> referencia<br />

históricos que eran útiles para la <strong>de</strong>finición <strong>de</strong> su proyecto reformador, así como<br />

para la <strong>el</strong>aboración <strong>de</strong> su más amplia concepción procesalista; la cual, conviene subrayarlo,<br />

no se <strong>de</strong>duce únicamente d<strong>el</strong> primero. Cuando la investigación sobre <strong>el</strong> pensamiento<br />

<strong>de</strong> PAGANO se limita a tomar en consi<strong>de</strong>ración su «Reforma d<strong>el</strong> proceso <strong>penal</strong>» 56 ,<br />

concebida <strong>de</strong> forma realista con vistas a <strong>un</strong>a finalidad práctica inmediata, no logra captar<br />

en su integridad la teoría garantista orgánica y coherente que él articuló. Una a<strong>de</strong>cuada<br />

reconstrucción <strong>de</strong> esa teoría ha <strong>de</strong> ser llevada a cabo, por <strong>el</strong> contrario, teniendo<br />

en cuenta todos los análisis <strong>de</strong> or<strong>de</strong>n histórico, crítico y reconstructivo presentes en las<br />

Consi<strong>de</strong>raciones.<br />

En la orientación <strong>de</strong> su obra, PAGANO asume <strong>un</strong>a perspectiva <strong>de</strong> tipo histórico y<br />

comparativo: su búsqueda <strong>de</strong> las reglas d<strong>el</strong> proceso justo parte <strong>de</strong> la reconstrucción d<strong>el</strong><br />

iter procesal romano-republicano 57 y <strong>de</strong> la exposición <strong>de</strong> las instituciones d<strong>el</strong> sistema<br />

procesal inglés 58 , d<strong>el</strong> cual FILANGIERI había obtenido también los <strong>el</strong>ementos para su<br />

doctrina procesalista 59 .<br />

El cuadro histórico <strong>de</strong> la accusatio romana es diseñado no sólo mediante <strong>el</strong> uso <strong>de</strong><br />

las fuentes legislativas transmitidas por la compilación justinianea, sino también apoyándose<br />

en materiales judiciales y en obras historiográficas (CICERÓN y TÁCITO), siguiendo<br />

<strong>un</strong> mod<strong>el</strong>o <strong>de</strong> matriz humanista, probablemente aprendido a través d<strong>el</strong> estudio <strong>de</strong><br />

Anton MATTHES 60 . El perfil d<strong>el</strong> proceso inglés <strong>de</strong>scansa en cambio en la lectura <strong>de</strong><br />

BLACKSTONE 61 y <strong>de</strong> DE LOLME 62 , cuyas obras, muy dif<strong>un</strong>didas en la Europa d<strong>el</strong> siglo XVIII,<br />

habían contribuido a acrecentar <strong>el</strong> (ya consolidado) mito <strong>ilustrado</strong> <strong>de</strong> Inglaterra.<br />

Es precisamente al final d<strong>el</strong> capítulo <strong>de</strong>dicado al sistema procesal inglés cuando PA-<br />

GANO expresa <strong>un</strong> primer juicio claro a favor d<strong>el</strong> mod<strong>el</strong>o acusatorio: en <strong>el</strong> sistema inglés<br />

«es imposible la opresión, imposible que <strong>el</strong> juez <strong>de</strong> paz, los gran<strong>de</strong>s y pequeños jurados,<br />

los ministros reales concurran todos en <strong>el</strong> mismo mal diseño» 63 . En cuanto a la evaluación<br />

negativa d<strong>el</strong> proceso inquisitivo, esta ya se podía apreciar con niti<strong>de</strong>z incluso<br />

antes <strong>de</strong> ser formulada <strong>de</strong> forma explícita y motivada <strong>de</strong> manera rigurosa, en la reconstrucción<br />

histórica que PAGANO realiza sobre su origen y su evolución.<br />

En contra <strong>de</strong> la opinión <strong>de</strong> TOMASIO, quien afirmaba que <strong>el</strong> origo processus inquisitorii<br />

<strong>de</strong>bía remontarse al pontificado <strong>de</strong> Inocencio III y, en concreto, a las estrategias<br />

judiciales <strong>de</strong> represión antiherética practicadas en aqu<strong>el</strong>la época 64 , PAGANO sitúa <strong>el</strong> na-<br />

56 Cfr. CSP, cap. XXXII, pp. 158-168.<br />

57 Cfr. ibi<strong>de</strong>m, VII, pp. 27-38.<br />

58 Cfr. ibi<strong>de</strong>m, VIII, pp. 39-43.<br />

59 Cfr. FILANGIERI, 2003: lib. III, parte I, cap. I, p. 119.<br />

60 MATTHES, 1644: De criminibus. Ad lib. XLVII et XLVIII Dig. Commentarius. Adiecta est brevis et succinta<br />

iuris m<strong>un</strong>icipalis interpretatio, Utrecht. Sobre la doctrina procesalista <strong>de</strong> MATTHES véase DEZZA, 1989: 106-<br />

116. PAGANO cita frecuentemente a MATTHES (italianizado como MATTEI), sobre todo en la Lógica, don<strong>de</strong> le <strong>de</strong>fine<br />

como «docto intérprete <strong>de</strong> las leyes, pero no agudo pensador» [LP (1), cap. III, p. 11].<br />

61 BLACKSTONE, 1765-1769: Commentaires on the Laws of England, Oxford: Clarendon Press.<br />

62 DE LOLME, 1771: Constitution <strong>de</strong> l’Angleterre, ou Etat du Gouvernement Anglais, comparé avec la forme<br />

républicaine et avec les autres monarchies <strong>de</strong> l’Europe, Amsterdam.<br />

63 CSP, cap. VIII, p. 42.<br />

64 THOMASIUS, 1711: LIII-LIV, pp. 442-443.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!