Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
ebak lukuak eta erre itxura bernuzatuak. "Sculptilia". Dv Deut 7, 5. Obra bernuzatuak. Ib. 7, 25. Orduan
Jainkoak eman ziozkan bi harri zabaletan bernuzatuak bere manamenduak eta bertze gainerako manu
premiazkoenak. Zerb IxtS 38. Phorroskatu zituen Sinaitik berekin zakarzkan bi harri bernuzatuak. Ib. 39.
"Ogam" horiek pondu eta marra zut edo zeihar batzu ziren, harri baten kantoinean bernuzatzen zirenak. Mde Pr
230.
bernuzatu. v. bernizatu.
bernuzatzaile (Dv). "Graveur, sculpteur" Dv. v. bernuzari. Bernuzatzailearen eskuz eta harriginaren
zizeladuraz bernuzatuko dituzu hekietan Israelen semeen izenak. Dv Ex 28, 11.
bernuztatu. v. berniztatu.
bero (gral.; SP, Urt IV 85, Lar, VocS, Añ, Arch VocGr, Gèze, VocCB, Dv, H, A DBols, Zam Voc). Ref.: A;
VocPir 62; Lrq /beo/; Iz Ulz; Etxba Eib; Asp Gehi; Holmer ApuntV; Elexp Berg.
1. Calor. "Chaleur" SP. "Calor" Lar y Añ. "Bero, (s. et adj.), chaud" Gèze. "(Subst.), chaleur" Dv. "Berosamina
(L, BN-baig-ciz, Sc), calor fuerte" A. "(Física), calor. Berua eta otza dira gure korputzari aukeratzen
jakozen guen bi, gorago eta berago izan leikian eta izaten dan gauza baten" Etxba Eib. "Calor (meteorológico),
bochorno. Gaurko berua lakorik, ez Andra-Marixetan be" Ib. "Beroaren gorroto, amenaza de tromenta después
de un calor sofocante" Asp Gehi s.v. gorroto. Tr. Documentado desde Leiçarraga, aparece en todas las épocas
y dialectos.
Azken hauk oren bat egin dié lanean, eta gure bardin egin dituk, ekharri baitugu egunaren kargá eta beroa.
Lç Mt 20, 12 (He, TB, Dv, Ur, Ur (V), Ip, Echn, SalabBN, Hual, Samper, Ol, Arriand, Or, Ker, IBk, IBe bero).
Bildu zuenean bada Paulek zenbeit sirmendu aphur, eta ezarri zituenean sura, bipera bat beroaren kausaz
ilkhirik lot zekión eskutik. Lç Act 28, 3. Eta erre zitezen gizonak bero handiz. Lç Apoc 16, 9. Iainkoagatik den
penarik ttipiena errezibitzen duzunean, bereala arrenkuratzen zara; baiña Deabruagatik, gau-aireak, hotzak eta
beroak ere, ixil pairatzeintuzu. Ax 517 (V 332). Bero huntarik lipar bat, / Su huntarik huts inhar bat / O laztan'
eretxeki / Ahal banezazu zuri. O Po 41. Neguan hotzari, eta udan beroari beldur zaiona ezta ez zaldun ez
merkatari ona. O Pr 546. Edo nork su handi baten aldean egonik, eztu hartarik bero aphur bat hartzen? SP Imit
IV 4, 3 (Mst berotarzün). Zu ene geriza, hegatza eta teillatua uriaren kontra, zu ene itzala beroaren kontra. SP
Phil 122. Eta egiñ izatu naiz bero handiak [sic] ihartu duten belhar bat bezala. Gç 48. Iguzkia, argia eta beroa,
irurak dire golpe bates, eta alare iguzkirik atratzen da argia, eta iguzkitik eta argitik beroa. El 34. Nekhatua
bazare beroaz edo hotzaz. He Gudu 140. Bere edanz guziarekin egiten duena da [...] bere barreneko bero beste
gauzetako behar duena galduz ta galduz bukatzea ta bere burua illik uztea. Mb IArg I 247s. Bere aurtasunean ta
bere bizian eraman zituen otz ta bero, gose ta egarri, neke ta izerdi guziak. Cb Eg III 306.
(s. XIX) Neguban otzak illik / oñak anditurik, / Udan barriz beruagaz / Guztiz kiskaldurik. DurPl 75. Otza,
bero geiegia, jaateko laburra, lo gutxia. Mg CC 188. Bero anditan ebaten dira ta egin azauak. Mg PAb 151. Ta
zeruko iñontzaz, zeuroen alegin ardurazkoaz ta deboziñozko beroagaz batera, eldu ditezen Lora oneek izatera
zeuroen arimetan frutu eldu gozoak. Añ LoraS 5. Ez due otzak eta beroak: ez due puzoiak, ezpatak, eritasunak
eta eriotzak berak ere indarrik doatsuaren gorputzaren kontra. AA III 582. Beiratuko naiz hotzaz edo beroaz,
eritasunez. Dh 234. Neguko otzak, udako beruak, goxetik jagi, egun guztijan makurturik, laijia, atxurra edo
beste gauzaren bat eskuban dabela, izerdija darijola egotia. Astar II 20. Udako beroakin / beti eguzkitan, /
kiskaltzeko zorian / ordu guztietan: / beroak erre nairik / neke izerditan, / mingaña aterarik / gose egarritan.
Echag 236. Kupiturik sartzen du / gaisoak kolkoan, / ango beroarekin / pizteko asmoan. It Fab 79s. Zer gauza
mota dira beroak lurretik igoarazten dituen oiek? It Dial 111. Egoi-aldeko bero andiak. Izt C 24. Beroa duelarik
senditzen / Hil hotz sugeak / Buria du altxatzen. Arch Fab 201. Beinbaten bero andi bategaz etxeruntz etorrela,
sartu zan Eleixa baten, kerizpian puska baten egotia gaitik. Ur MarIl 108. Beroaren, uriaren, / Eta haize
furiosen / Kontra bazeman gerize. Gy 262. Ez du beldur beroa, hain guti izotza. Hb Esk 86. Mortu irazeki
onetara ziranean, beroak easan, eta Ismael, ur gabez, egarriaz iltzeko zorian jarri zan. Lard 23. Eta artu zuen
sorta-egurrean suga bat zegoan, eta suaren beroarekin bizkortu zanean, eskutik eldu zion. Ib. 529. Bero baten
ondotik uria heldu bada, laster-egiten duzu arbola baten azpira. Dv Lab 311. Uztailaren akhabantzan, erretzeko
bero batez athera zen Iñazio ospitaletik. Laph 40. Nere txapel aundi onen azpian ez dagoala buru, ille gutxi eta
urte ta otz-bero asko gañean dituen bat baizik. AJauregi EE 1885b, 269. Palta zaio beroa, eta bi aberek beren
arnasaz berotu bear dute. Arr May 113. Jasanen zuela behar zen guzia, gosea, egarria, hotza eta beroa. Jnn SBi
78. Agorrilaren bosta zen, bero handia, eta ediren zien lürra elhürrez estalirik, elizak hartü behar zian tregoan.
Ip Hil 101. Lau oinekoak legez, / nai euri, nai bero, / eroan genduezan / sendotu ta gero. Azc PB 315.
Gazteentzat, batez bere, etxeko beroa ta argia, kanpoko otza ta illuna baiño egokiago direalako. A BGuzur 153.
(s. XX). Tenpra berian ekun dud egarri andia, eta estomaketik bero batek exikitan nindiolarik. Mdg 122. Ihizi
batzuen artean, hala nola ttittarretan, arrak arrekin ikusten ohi diren bezala, udako bero handietan. JE Bur 110.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
999