Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
Zez 27. Zuri ta txakoliña, / gañetik "vermuta", / Dana ona ote dan / pentsatzen degu-ta. Basarri 148. Bidean
zoazilerik, sartu ziren ostatu batean bermut bat artzera. Izeta DirG 61. Utzi dezagun goizeko lana eta goazen
"vermut" bat artzera. Ib. 92. Antxe, bermut bana artuaz, piska bat egon giñan. Uzt Sas 353.
bermütaz. v. bermotaz.
berna (V, G, AN; Añ), berne (V-gip; Lar, Añ, Dv, H). Ref.: A; Iz ArOñ; Etxba Eib; EAEL 15; Elexp Berg; Gte
Erd 249. 1. Pantorrilla; pierna desde la rodilla al tobillo. "Pierna", "pantorrilla" Lar. "Zapata, calzado hasta
media pierna [...] zapata berne erdiraño" Ib. "Pierna, (c.) bernea, zankoa, kaderea" Añ. "Pantorrilla, (c.) bernea,
zankoa, (G) aztala" Ib. "Perniquebrar, (c.) bernak, o berneak ausi" Añ. "Berne-a ou bernazaki-a (G), jambe" Dv.
"Bernea (V, G) [...], jambe [...]. Eriari berniak anditu [...] (Echev)" H. "Pierna, pantorrilla" A. "Berna, (la
pierna) de la rodilla al tobillo [...]. Berne bat, berniak, idem" Iz ArOñ. "Pierna (desde la rodilla al pie).
Pantorrilla. Berna igar igarrak dauzka" Elexp Berg. v. hanka, zango, bernazaki; cf. perna. Tr. Propio de la
tradición vizcaína. Hallamos berne en Cardaberaz y en Orixe. En DFrec hay 2 ejs. de berna.
Ekandu gaxtoari bernea ausi. RS 547. Usadio txarrai berneak ebaki, esan oi da. Cb EBO 20. Urten egizu
bada nos edo nos oe orretati; ekartzuz berna ta oiñok. Mg PAb 118. Gorputz au da arbola bat legez, zeñek
daukazan tronkua ta adarrak [...]; ta adarrak dira besuak ta bernaak. Ib. 84. Ekusi zituenean berna ain me,
argal ta mamigabeak, erori zitzaizkon biotzeko egoak. VMg 54. Agiri dituk bizkar-ezurrak; jostorratz edo eztena
zirudiek ire berna zanko gabeak. Ib. 46. Baita azotez mindu eutseezan bere bularra, berna, beso ta aurre guztia.
Añ NekeA 246. Geure berna ariñak / aurre-bidea / artu deutse txakurrai / baita luzea. Zav Fab RIEV 1909, 28.
Beren kokot gorri mamintsuari ta berna biribil guriari begiratueran "amaika okelatato iruntzi dauz orrek" esan
eroen Arranegiko atsoak. A BeinB 51. Atara zituezan / txori kantariak / bai ta imini bernetan / ariak guztiak.
Azc PB 49. Laster burdiña-amarrak / oi eutseen bernetan. Ib. 49. Bernetako soka ta oialak bebera iausita. Ag
AL 128. Ardi ari edo ule lodiagaz egindako oial zati edo mantarrak berna lodi-gaiñean. Ib. 23s.
(s. XX) Zenbateri zuzendu berna okertuak! / Eta zenbat osatu geixo txarrekuak! Enb 80. Berna osua agiriyen,
besuek be bai, ta paparreko zati andi bat be bai, eta ganera, uliek "alagarson" edo ebaite. Kk Ab II 53. Lurrera
eltzen dozaan laurok zaldijaren ankak dozak --esan eutsan amak-- eta albuetatik dingilizka yaguazan bijak,
barriz, zaldiz yaguanaren bernak. Otx 113. Asi yakazan eulijok kiña ortik eta kiña emetik, ointxe lepuan, gero
sorbaldan [...], edo bernan, edo albuan, edo istarrian. Ib. 160. Ezueria zuen amonak, / tinkin zebillan bernea. Or
Eus 88. Autsik etzuten arrotzen; lokatz- / -zirta bat bestez bernea. Ib. 234 (anka, aztala). Bernak estu ta me ta
gorriak daukaz Basayaunak. A EY I 356. Bernetan brontzezko babesak eukazan. "In cruribus". Ker 1 Sam 17, 6
(Ol aztaletan). Buru ondo orraztuak, soiñeko politak, gerri estuak, bular arrotu-anpatuak, berna liraiñak. Erkiag
Arran 42. Aren beatzen, ta orpoen, ta orkatillen, ta bernen ta iztarren arintasuna. Ib. 37. Baina populua etzen
honekin libertitzen, bada berna apurtu baten ikusgarria ezta ikusgarri ikustekoa. Arti Ipuin 48. Eta bere bernak
flakatzen ziren. Ib. 28. Honek, egurrezko guraize haundi pare bat ekarri zuen, gizon baten bernak baino
luzeagoa. Arti Tobera 270. Baina zure bernak hazkarrak dira. Ib. 269. Paraje eder zaleok, / erti-lillura min, /
berna bizkor goiatzuz / leiez, jator, arin. Gand Elorri 65. Oin azpian biotz au, / zu alai, zu argi... / Odol barri
berotan / bernak zarta gorri. Ib. 105.
2. berne (AN-larr). "Berne, tobillo. Bernea autsi omen du" Asp Leiz.
3. Polaina. "Bernak (BN-baig), guêtres" Lh. v. BERNA-ZORRO.
4. "Espinilla, (c.) bernea, bernazurra" Añ. v. BERNA-BIZKAR.
- BERNA-HAUTSI. "Despernado, desbernatua, bernautsia" Lar.
- BERNA-BIZKAR. "Berna-bizkar (V-ger), espinilla" A.
- BERNA-HEZUR. v. bernezur.
- BERNA-IREKI. "Perniabierto, bernidikia, zankozabala" Lar.
- BERNA-MAMI. "Bernamamin, pantorrilla" Elexp Berg.
- BERNA-MEHAR. "Cañilavado, de piernas enjutas" Lar.
- BERNA-OKER. v. bernoker.
- BERNA-SORKI. Polaina. Abarka urratuetatik beatz lodi biak agirian ekarzan, txaberama andi biren
buruak legez, bernetako soka ta oialak bebera iausita, berna-sorki batzuen itxureagaz. Ag AL 128.
- BERNA-UHAL. "Botines, botiñak, bernaualak" Lar. "Escalfarotes, botines henchidos de heno, etc., para
abrigar las piernas, bernaual berogarriak" Ib.
- BERNA-ZAHATO. "Botas de camino" Lar.
- BERNA-ZABAL. "Patiabierto" Lar.
- BERNA-ZANGO. "Berna-sankua, la carnosidad de la pantorrilla" Iz ArOñ.
- BERNA-ZORRO (Añ, H; berne-zorro Lar). Polaina.
bernada. "Pernada" Lar.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
995