Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
bermatu, 13 de ellos septentrionales. 1. Apoyar(se). "Permatzea, appuyer" SP. "Bastón (afirmarse en el),
permatu, bordoinkatu" Lar Sup (cf. infra Ax 259). "Firmar, afirmarse" Aq 515. "Soutenir" Gèze. "Appuyer,
s'appuyer, poser sur" Dv. "Perma et dériv., v. berma" Ib. "Apoyarse" A. "S'appuyer sur (au propre)" Lrq.
"Murruan bermatuta [sic] (BN-lab), murruari bermatu da (BN-arb)" Gte Erd 16. Tr. Usado con compl. en
caso inesivo o, desde finales del s. XIX, tbn. en dativo (lo hallamos en este último caso en Zalduby, Hiriart-
Urruty, Oxobi, Leon, Lafitte y Xalbador).
Fedez, Iakobek hiltzean Iosephen semetarik batbedera benedika zezan: eta adora zezan bere makhila buru
gainean bermaturik. Lç He 11, 21 (TB sustengatua zela bere makhilaren puntan, Ol makill-buruan ezarrita, IBk
makilari eutsita; en las traducciones de la Vulgata se da una versión totalmente diferente: He agur egin zioen
haren manamendutako zigorrari, Dv agur ekharri zioen haren manamenduko makhilari: "Adoravit fastigium
virgae eius"). Premia gabe egiaz ala gezurrez mintzo den behatu gabe, makillaren permatzeko eta
pordoinkatzeko urrats guztiaz, eskuan bezala iuramentuaren ere ahoan, hitz guztiaz minzatzeko, erabiltzea. Ax
259 (V 173). Miserikordiarik ezten lekhuan ere, oiñen permatzeko, perilean iartzea. Ib. 143 (V 94). Zeren
gorena ezin dagoke beherenaren gainean permaturik baizen. SP Imit II 10, 4. Zure bihotzeko estatua permatua
ezpada egiazko zimenduaren gainean. SP Imit III 27, 3. Segur zela bere hoñak leze haren zolan bermaturik. Tt
Onsa 95. Urak non berma ez du, / Ez aireak nondik lothu. BertsZB 99. Fedeak irakhasten daukun guzia
Jainkoaren hitzaren gainean bermatua dago. Dh 111. Haurra, ohartu zenean bera zela, itzuli zen berehala
elizarat buruz. Eta, bermatuz zangoen eta besoen gainean, sartu zen elizan. Jnn SBi 52. Ama Jainkoarenak, /
Saragozen agertu zenak, / Bere Pilharra utzi dauku, / Hari berma gaiten denak. Zby RIEV 1909, 399. Nondik lot
adixkideak, behar-ordu batez, baduela lokia... ba eta zeri berma ere balukela ostiko bat begitartera kask eman
lezoken etsairik azkarrenari eginarazteko buruzkain itzulipurdi. HU Aurp 199. Kokatzen zen errotaren barnean
[zakurra], eta han besoez bermatzen zelarik eta zangoez iduri aitzinatzen [...] bere azpian ibilarazten zuen
errota. JE Bur 61. Han egon behar zangoen gainean bermatu artio, beterraba saldan goxo goxoa. StPierre 24.
Makilari bermaturik, / Artzain gisa xutiturik. Ox 92. Ukondoez leihoetan bermatuz, lepoa luzatzen dute barnerat,
zer guzier behaka. JE Ber 20s. Bai, etxetik atheratzen ikusi dut egun goizean makhil bati bermatuz. Lf Murtuts
37. [Dassance jauna] behin baino gehiagotan Etchepare adixkidiari bermatu dela, haren argiez, lumaz eta
laguntzaz baliatuz. Lf ELit 281. Pasaiatik etorri zaiku berria Josefa Izagirre [...] bere balkoinerat joanik, han
bermatu dela barandari; bainan barkalunek amor eman dute eta andre gaixoa erori da. Herr 21-6-1962, 3.
Erranez ordreari ginitezen berma, / bertzela etzaikela zerurat arima. Xa Odol 133.
(Gèze, Foix ap. Lh, H), permatu, fermatu. Confiar. "Compter sur, avoir confiance" Gèze. "Se fier, s'appuyer,
faire fond; compter sur. Gure zuhurtziaren gainean ez bermatzea, ez fidatzea, ne pas nous fier, compter sur nôtre
sagesse (He Phil)" H. Lehenik baditugu promesak, eta gu indigne izanagatik, dudatu gabe, hetan fundatu eta
fermatu behar gara. Lç Ins E 3r. Ez fida eta ez perma kanabera haizetsuaren gainean. SP Imit II 7, 2 (Ch
etzazula har zure habetzat, Echve ez dezazula [...] konfiatu, Ol ez usterik ez bururik ez itzazu ipiñi). Beraz
etzaitezila sobera perma zure sentimenduaren gainean. SP Imit I 9, 2. Egiteko guzietan perma zaite osoki
Iainkoaren probidenziaren gainean. SP Phil 243s. Ez garela permatu behar gure zuhurziaren gainean. Ib. 185.
Hartakoz gizonak behar lüke gisa batez Jinkuatan bermatü, nun elian behar besteren konsolazione hanitx
txerkatü. Mst I 12, 2. Zure arrazun gañen, edo adrezian haboro bermatzen bazira, eziez Jesü Kristen berthütiari
zor düzün obedienzian. Ib. 14, 3. Neskatila puntzelez, aldiz, / bermatzen nitzaizie, / zeren puntzela direla orok /
zin eginen deizie. AstLas 14. Jinkuatan bermatzen da. "Confidit in Deo". Ip Mt 27, 43 (HeH Iainkoa baithan
uste izan du, SalabBN ezarten du Yainkoa baithan bere fidanza, Dv Jainkoaren gainean da fida). Eta beharordü
güzietan prest dela guri heltüra egitera, hartan bermatzen bagira eta hari hersatzen. Ip Hil 127s. Maria Birjinak
ikhusten zian bere espus saintiaren antsia handia; bena ixil zegoan, Jinkoatan osoki bermatzen beitzen. Ib. 84.
Mariñelarentzat ez daitekela itsasoan luzaz irauterik non ez duen bere bihotza Jainkoaren baithan bermatzen eta
hazkartzen. Arb Igand 155. Haizeak derabilan seskari ez fida, ez berma. Leon Imit II 7, 2. Berma bakharrik
Jainkoari. Ib. 1, 3.
2. (Lc, BN-baig, Sc ap. A; Ht VocGr 351, Lar, Aq 515, VocBN, Dv, H), permatu (L, B ap. A; H). (Intrans.).
Esforzarse en, intentar con fuerza algo. "Esforzar" Lar. "Forcejar" Aq 515. "Agir avec vigueur" VocBN.
"S'efforcer, agir avec vigueur, s'appliquer" Dv. "Essayer, s'appliquer, faire effort" H. "Ensayarse, emplear
fuerzas" A. Spiritu arthatsua arima urgatztera, / Lehen baiño gehiago permatzen da nekera. EZ Man I 51.
Bere eginbidearen egitera ahalik delientkiena eta fidelkiena bermatuko dira debozinoagatik. Harb 339s. Hunen
geureganik khentzera, urruntzera eta etxetik atheratzera, behar dugu geure indar guztiaz eta antzeaz enseiatu,
permatu, deliberatu. Ax 45 (V 28). Beraz hunelatan zintki eta fintki, maiz eta lehiatuki, behar gatzaitza azken
fineko iraupenaren eta perseberatzeko donuaren eskatu: eta hunetan geure ahal guztiaz permatu eta bulharka
iarri. Ib. 460 (V 299). Eztira portuan sar arteino laxatzen eta ez ezansiatzen, anarteraiño bethi on dadukate,
bethi enseiatzen eta permatzen dira. Ib. 462 (V 300). Azkenean sinple hura hainbertze da phermatzen, / Non
bertan hatsak ithorik baitu leher egiten. Gy 7. Artekoak nahi luke / Gorago dena imitatu; / Beherean denak ere /
bedere artekora heldu. / Horla phermatuz sobera / Etxeak doaz lezera. Ib. 7. Norbaitek esku-eman balezat ahal
dudan urhe guzia meta batetarik hartzeko denbora labur batez, ai nola astirik galdu gabe berma naintekeen! Dv
LEd 179. Bainan gizona estraputan gerthatzen denean, egin-ahalaz bermatu behar da atheka txarretik
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
991