Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
berjasotze. Levitación. Gorputzaren berjasotzea, altxatzea. Mde Pr 334.
1 berjel (V-m-gip), brejel (V-gip). Ref.: Etxba Eib; Iz ArOñ. "Se dice a imitación de los de Ondárroa. Atoz ona,
berjel aluori!" Etxba Eib. "Bérjel, berjéla, bréjel, brejéla, inútil (?), desmañada (oveja) (P. Urc.); aplica la mujer
al hombre que le ha querido deshonrar (Cl.); bréjel, brejéla, animal o persona físicamente deforme (Bernabé)" Iz
ArOñ. v. berjes.
2 berjel. "Red cuadrada menor, para pescar, berjela" Lar.
berjel. v. berjera.
berjera, berjel (Lar), berjelea (det. Lcc). Huerto; jardín. "Vergel" Lcc. "Vergel, huerto ameno, es voz
Bascongada, cuya primera significación es "red cuadrada"; y porque estos huertos están en cuadros, y tienen
redes de cañas, u otras, se les dio el nombre de berjela" Lar. Harriet da bergera (tomado erróneamente de AA),
berijela y beriela (tal vez por berjela). Bere Paraisuko Berjel ta gloriako lore ederren artean sartu zaitzala.
Cb Eg III 270. Biak ipini zituan Jainkoak Parabisua zeritzan berjera, lore-baratza edo toki zabal eder batean.
Ub 6. Lorezko baratz eta zuaitz fruta-dunez beterikako berjera eder bat. Ib. 8. Poz-kontentu atsegingarriz
beterikako berjera edo baratz bat bezalakoa. Ib. 156. Berjera bat umandu nai duanak, lenago garbitu bear ditu
ur-bideak, eta gero eman bear diozka urak. AA I 595. Irten oi zan Susana etxearen ondoan zuan berjera batera.
AA III 332. Egiñ dezagun kontu berjera batean loreak, frutak, belar usai gozodunak ekustea ta miratzea. Ib.
619. Zure moteak granadazko berjela sagarren frutuakaz. "Emissiones tuæ paradisus malorum punicorum cum
pomorum fructibus" CantCS (V) 4, 13 (tbn. berjela en las vers. G y V-m; Dv baratze, Echn zerrakura, Ker
paradisu).
berjes (Dv), berddes. 1. Defectuoso; contrahecho; torpe. "Berjes (adj.), maladroit, malotru, revêche" Dv. v. 1
berjel. Bada jakintsuek ikusi izan dute, zelula gazte berddes horiek biziki beratzak direla, "rayons X"
direlakoen alderat. JE Med 140 (se refiere a las células cancerosas).
Torpe, inconveniente. Ez ahal du bere bizian egundaino elhe makur, solas berjes bat erran. Etcheb MGaric
109.
"Berjes, ustekabeko ume bat, hala nola otsotik eta zakhurretik" Alth in Lander RIEV 1911, 598.
2. (S ap. Lrq; Hb y Foix ap. Lh, Dv), berdies. (Sust.). "Berjes (subst.), t. de jeu de paume, coup dans lequel la
paume a été touchée deux fois et qui est un coup perdu" Dv. "Berjes egin (S, Foix), toucher deux fois soi-même
la pelote" Lh. "Berjes /berz#és!/ (interj.), terme de jeu de pelote, lorsque le même camp a touché deux fois
successivement la pelote" Lrq. Damurik dire horien joen erdiak falta, sobera atxikiak direlakotz; ... xixtera
luze horren barnean bi punpa frangotan eginik, berjes juiatuak izan behar litezkelakotz. Zby RIEV
1908, 85s. Berdiesak arraia ematen du, paso-marratik plazarat egina balinbada. Dass-Eliss GH 1921, 359.
3. (Sust.). "(S, Foix), maladresse, faute matérielle ou morale" Lh. v. berjeskeria.
berjeskeria. "Acte de maladresse, de déraison" Dv.
berjestasun. "Maladresse, manque de raison chez les personnes" Dv.
berjestu. "Devenir intraitable, rebelle au bon sens" Dv.
berjin. "(Foix), qui pousse de soi-même" Lh.
berjin. v. birjina.
berjite. Temperamento, carácter. "(Hb, Const), nature, tempérament" Lh. "(Const), saillie à propos" Ib.
(seguramente interpretación errónea del ej. de éste, q.v.). Cf. 1 jite. Horrek erran nahi dü mündü orok badiala
berjite bat, eta berjite hartarik ez daitekiala khanbia. Eskual 11-4-1913 (ap. DRA). Haritchabalet-en berjitia
ezagützen zianak ützi zian mintzamulde hura igaraitera arrankürarik egin gabe. Const 34.
- BERJITEZ (Hb ap. Lh). Por naturaleza, por temperamento. Bizi izan ziren, ez beti bakian, bata ez bestia ez
beitziren berjitez maitagarri, bena beharrak eskerniatürik izan gabe. Const 36. Behar üken zian büria apaltü;
aleta lepua gogor zian eta elia bizkor berjitez. Ib. 40.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
988