Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
berinontzi, berinuntzi (Hb ap. Lh). "Fiole, bouteille, verre (?)" Lh.
beriontan, -unten. v. BERE HONETAN.
berja. Reja del arado. Zonbait auzo orhoit dira oraino ikusirik behin anaia gazteago batekin iraulden ari,
hura itots-emaile, anaia berjaren gibeletik. Lf ELit 218. Akulua, abereak eta berja landaren erdian utzirik,
lasterka abiatzen da etxera buruz. Ib. 218.
berjabe. "Autónomo, berjabe, burjabe, loke, azke, lokabe" BeraLzM. En DFrec hay 3 ejs.
berjabego. Independencia, soberanía. v. berjabetasun. Orduan herria berezi zen britaindar gobernuaren
ala berjabegoaren edo berezkuntza osoaren alde zirenatan, hala non herritar-guda bat agitu baitzen. Mde Pr
298. En DFrec hay un ej. más.
berjabetasun. Independencia, soberanía. Ta aurrerantz, oroimen otz ez-ezik, izate bero, bizi, egizkoa
damaige bere legeai. Egun batean, beryabetasunean biziko dituan lege zoragarriai. Y 1934, 50. Bigarren maila
fonologiko honen autonomia (burujabetza eta berjabetasuna ere irakurtzen dira hauen eta horien izkribuetan)
ukatu egin zuten erabat. MEIG VI 132. En DFrec hay 9 ejs.
berjabetu (BeraLzM), birjabetu. Apoderarse de nuevo. "Reconquistar" BeraLzM. Gaztetan janaritu
zituzten maitakerizko griñak beren izateaz osoro ber-jabetuta. Etxde JJ 110. Lengusuak noiz-nai etorri zitezkean
eta aiek ondoan itsasi ezkero, Xalbatez ber-jabetzeko abagunerik onena galdurik zun. Ib. 206. Orduan
erromatarrak beren armadekin etorri eta metroz-metro lurraldeaz bir-jabetu ziren. Vill Aranzazu n.º 40, 7.
berjaioz. Naturalmente. "On dit aussi berjaioz pour rendre "naturellement"; j'ai été bien surpris de trouver le
terme jaio du basque espagnol dans ce mot. C'est de Ste. Engrace que ces mots me sont arrivés" Ip, carta a Bon
9-8-1858 (Eusk 1957, 115; citada tbn. por Azkue s.v. zurrun). v. berez.
- BERJAIOZKO. Natural, innato. Beharbada Theresak badaki, ordea, adimen elkor alferraren urguiluak ez
baitio hari ber-jaiozko ezagutza lausotu eta itzal erazi, eni zoritxarreko honi bezalaxe... Mde HaurB 93.
berjakin. Conciencia. v. berjakintza, barjakinde. Auher lizate halako jenden thormentietzaz aipatzia
beldürraz dirian agert diradianak bethi estalirik, bethi gorderik ta bethi berjakinareki edo konzientziarekila
bilhakan daude. Egiat 78.
berjakintza. Consciencia. v. berjakin, barjakinde. Hori dugu berjakintza, norberak bere gogoaren
gainean bat-batean ikasten dituen berriak. Mde Pr 347. Mediuma transan dagoela, bere gorputz, bere
berjakintzaz ezaxolatzen da. Ib. 349. Bergson-ek erakusten du nola burmuinaren berjakintza hori ukigaiezko
munduon gaudelako sortu zaigun, ukigaiari egokitu beharrez. Ib. 347.
- BERJAKINTZA-GAINDIKO. Subconsciente superior. Bi sailetan banatzen du berjakintza-petiko edo
lekorekoa. a) Berjakintza-petiko arrunta; guti gora behera, Freudena [...]. b) Berjakintza-petiko gorena
(berjakintza gaindikoa esan genezaioke); oso bestelakoa, gure benetako nortasuna da eta gure egiazko "ni"-a;
gorputza hil ondoan hau dugu bizi, bai eta gorputza sortu aurrean ere, Geley-ren ustez. Mde Pr 348.
- BERJAKINTZA-LEKOREKO. Extraconsciencia, subconsciencia. Egokiago genuke beraz berjakintza
lekorekoa esatea, berjakintza-petikoa baino, neronek, ohiturari jarraituz, azken izen hau erabili arren idazlan
hontan. Mde Pr 347. Bai eta ere, Jung-ek aurkitu dituen "goi-eredu" (archetypen) direlako gizaki guziekiko mito
edo ereduak: guziekiko berjakintza-lekoretik baidatoz, Jung-en esanetik. Ib. 350.
- BERJAKINTZA-PETIKO. Subconsciencia, (el) subconsciente. Freud-ek, ordea, giza-gogoak beste alde bat
daukala irakatsi digu, berjakintza petikoa. Md Pr 347. Metagnomilariak jakiten dituen gauzen berri beste
norbaiten gogoan, hobeto esanik, berjakintzapetikoan hartzen du. Ib. 325. Psikologilariek asko zabaldu dute
azken urte hauetan berjakintza-petikoaren adigaia. Ib. 347.
berjakintzaratu. Llevar al nivel de la consciencia. Araugaindiko ezagumenak ikasten dituen berriak,
borobilaren errainuekin eraldutako iduripen batzuen itxuran berjakintzaratzen ditu metagnomilariak. Mde Pr
324. Zer du mediumak guk baino gehiago? Guk baino berjakintza-lekoretiko sail haundiago bat berjakintzara
dezake, deus ez besterik. Ib. 350.
berjaso. Volver a levantarse, redimirse. Onelako gazte bat, zintzotu ezkero, senar maitagarria izan
leitekela, eta Bero emazte ber-jasoa, bizimodu errukarri ta likiñaz aazturik. Erkiag BatB 174.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
987