Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
bergei. v. berguzi.
bergerdi. 1. Media verga. "Arbipendium, lur neurtzéko bergérdia, lur neurri erdia" Urt II 237.
2. Pequeño. Zure arreba Jana-Marik iduri du bergerdi: Elizatik etxerat, hor dabila zitzi-pitzi. Lander (ap.
DRA).
berget. "(Hb), petit filet de pêche" Lh.
bergitez. v. EGITEZ (s.v. egite).
bergizen (Gc ap. A), bergizun (AN-5vill ap. A), birgizen (A, que cita un ms. V), birgizin (V-m ap. A), birgoizin
(V-arr ap. A), berkizen. 1. "Cierta enfermedad de las plantas" A. "Birgizen [...], enfermedad de las frutas de
pepita y de plantas de tubérculo" Ib. Daukalako sagarrak / barruban berkizena / jan artian guztija / igarten ez
jakana. DurPl 98.
2. "(V-ger), castaña o manzana mal asada. Sartu-aterea baiño besterik eztauken gaztaiñak bergizen dagoz, las
castañas que se tienen al fuego sólo al tiempo de meter y sacar están mal asadas" A.
3. birgizen. "Gordura añadida por hinchazón, v.gr., en el carrillo por el dolor de muelas" Iz ArOñ.
bergizendu. "(V-ger), asar ligeramente (manzanas, castañas)" A. Cf. bergizen (2).
bergizun. v. bergizen.
bergo. v. bergu.
bergoatu. "(Sal), echar nuevos brotes (las cebollas, castañas, etc.)" A. Cf. bergu.
bergu (S; Foix ap. Lh), bergo (Foix ap. Lh). 1. "(S), yema de árbol" A.
2. "(Sc), fleje, ramas delgadas labradas para hacer cestos" A.
bergudatu. "Reluchar" Lar.
berguzi. Avaricia. Pekatu burutarrak dirade zazpi. Lenbizikoa, goiteria, urgulleria edo soberbia.
Bigarrena, berguzia edo abarizia. Hirugarrena, arageia edo lujuria. CatBurg 38 (la versión de Mb
decía abarizia; edo berguzia es añadido de Lar; en la ed. se lee bergueia, con por , mala lectura
reforzada quizá por el aragueia siguiente). --Zer da berguzia edo abarizia? --Ondasunen gurari erabageko bat.
Ib. 39.
beri. v. 2 bere.
berialako. v. BEHIALAKO (s.v. behiala).
beribil (BeraLzM), berebil, biribil (Lh), belbil. Automóvil (generalmente turismo, pero tbn. autocar o
camión). "Automóvil, gurdibil, tarranta, beribil" BeraLzM. "Biribil (S, Eskual n.º 1438), automobile" Lh.
"Beribil, dénomination humoristique de l'automobile" JE Ber voc. v. bera-bera, berezibil; automobil. Tr.
Neologismo documentado por primera vez en textos septentrionales (el primer ej. es de 1908); pronto se extiende
tbn. a los meridionales (se encuentra en BeraLzM, y belbil, ya en 1921, en Enbeita). La forma más utilizada es
beribil. En DFrec hay 11 ejs. (6 septentrionales) de beribil, 29, meridionales, de berebil y uno de belbil.
Baziren ere biderat atheratuak ez guti, bai eta jarraikitzaileak dela kabriolez, dela automobil, beribil, berabera
lazgarri hoitaz. Eskual 20-11-1908 (ap. DRA). Ez duzu zeren aipha dezozuten burdin biderik, ez eta beribil
edo bera-bera hoitarik. Prop 1909, 267s. Bitxi da zoin gutiz eta zoin ederki hatzemana den beribil, otomobilaren
eskuarazko izen berri hori. HU Eskual 30-4-1909, 1. Beribiletik. EskLAlm 1911, 54. Treinetik jautsi, igan
beribil handien barnera. StPierre 12. Azkenean, ikusirik bakarrik gelditzen nintzela, igan nintzen azken
kolpatuarekin beribilean sartzeko. Ib. 17. Belbilla geratuta, bai-dator zelaira. Enb 207. Berebilletik urtetan dira
/ Txadon inguruko zelai andira. Ib. 203. Beribil batean zoalarik, bihurgune bat ez ontsa arturik, pendoitz bati
behera yuan da. Zub 61. Koziner finak beribiletan / ikusten tzula pasatzen. Etcham 226. Urrena laisterkarako
belbil edo automobillak zer dala-ta aurretik buru-aundi ta atzetik atze-me izaten diran galdetu zion. Anab Eusk
1930, 150. Ez iduri gatik, zalu doa beribila, harrabots gutirekin. JE Ber 102. Segurtatzen gitu, mintzo ezti
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
983