Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
1 berga (L, B, BN-baig ap. A; SP, Deen I 106, Ht VocGr, Lar, Lecl, Arch VocGr, Dv, H, VocB). 1. Verga, vara
para medir. "Beerga, kvarde, [Massstock; vara que sirve para medir]" Deen I 106. "Aune" SP, Ht VocGr, Lecl,
Arch VocGr, Dv y H. "Vara de medir, kana, berga" Lar. "Verga, medida equivalente a 1,45 cm." VocB. "Vara de
medir (metro y cuarto)" A. v. kana. Tr. Documentado casi exclusivamente en la tradición septentrional. Eta
eman zekidan kanabera bat berga bat irudirik, eta presenta zedin Aingeru bat, ziostala, Iaiki adi, eta neurt itzak
Iainkoaren tenplea eta aldarea, eta hartan adoratzen dutenak. Lç Apoc 11, 1 (TB, Ur (V), Ol zigor, Dv
neurtzeko makhila, Echn bara, Ip zaharo, IBk neurtzeko haga). Horra Budda, bigarren Yainko izartu nahi
dutena Kristorekin. Badute berga xuxenik asko izkiribatzailek! Hb Egia 65. Adixkidetasunak hola dira urtzen: /
Bakotxak bere bergaz bertzeak negurtzen! Ox 188.
Verga (medida). "(Hb), mesure d'une aune et demie [...] (H), d'une aune" Lh. Zenbat berga dauka? Volt
255. Zenbatean etorriko da berga bakoitza? Ib. 255. Badaduka hamasei berga eta laurden. Ib. 261. Bainan
joste-brodatzen ederki dakite: / Berga bat eros eta biga saltzen dute. Ithurria-Heuti in Onaind MEOE 571. Gure
ahaiden egoitza, zeina baitzen Kaserna, Olhetako plaza prinzipaletik berrehun bat bergaz oraino urrunago
baitzen. Elzb PAd 53. Ikhusiko duk bidetik ezker, harako han, mila bat bergetan bezala, etxe multxo bat. Ib. 57.
Mehetegiko xakurra, / Zangoz, errainez makhurra. / Berga bat luze muthurra, / Larrutik hurbil hezurra. Zby
RIEV 1909, 103. Espainian nintzanean, [...] behar nituen egunean hiru libera tabako sudurreko, bortz ehun
zigarreta eta berga bat tabako hosto xikakoak. EskLAlm 1898, 14. 150.000 bergaren oihala atheratzen du,
urtekal. JE Bur 198. Bi berga oihal, edo hurbil, behar zituen eta, zangoetarik lephora, guziaren estaltzeko. Barb
Sup 1. Eltzairuzko soka moztugabe eraman bear baida, beazue nolaz. Bi mila berga luze duelako, amalau mando
lerroka bear dituzte. FIr 135.
"Berga sudurrekin utz, damer le prix: l'emporter sur un autre" Hb GH 1929, 87. Yaunak etzuen yakin zer
ihardets; hirri egin nahi zuken, ohitu bezala; bainan hura ere yoan zitzaion. Gelditu zen bi berga sudurrekin. Hb
Egia 117.
Verga, palo (en general). Eta erd zedin seme ar batez zeinek gobernatu behar baitzituen nazione guziak
burdinazko berga batez. Lç Apoc 12, 5 (TB, Dv, Ur, Ol zigor, Ip zaharo). Ezen hark gobernaturen ditu hek
burdin berga batez. Ib. 19, 15. Oez gañera, pertxalak edo berga luzeak (agaiak) bear izaten ziran. Agai oek
aparejoa uretara botatzeko ziran. Elizdo EEs 1925, 248.
(V, G ap. A; Urt II 141, Lar, VocCB). "Antenna, berga, belabérga, untziko berga" Urt II 141. "Verga, palo de
la entena, berga" Lar. "Palo o antena de un buque" VocCB. "Verga de lancha" A. Partitzean Ternuara, /
Unzia prest da belara. / Berga haut dago arradan, / Denbor-onaren paradan. BertsZB 93. Treñero berak zortzi
tosta edo exertzeko leku izaten zituan. Gañeraz, bel-agaia (makilla); bela (liñuariz eundua); bera jaso ta
eraxteko berga. Elizdo EEs 1925, 214.
2. (B ap. A; VocB). "Parte viril del toro o buey" VocB A.
3. "(V-oroz-gip), cuadradillo, hierros adelgazados y preparados para poner rusientes o caldear las puntas y
hacer clavos" A.
- BERGA NAGUSI. ", Seglraa, [Segelstange; verga, entena]" Deen I 187.
2 berga. 1. "(Sal, R), atadura hecha con ramas de árbol" A.
2. "(R-uzt), jarcia" A.
3. Muelle. "(S-saug), ressort à boudin" Lh.
berga. v. 1 barga.
berga-belar. v. bergara-belar.
bergain. En su poder. Cf. gain (6). Azpiratu? Al izan bear! Bergaiñ baleuka! Ag EEs 1917, 202.
bergaindu, bergaintu (R-vid). Ref.: A (elikatu); A Apend. "Conseguir" A Apend. "Elikatan dabila kura zerbait
bergaintako, aquél anda poniendo los medios para conseguir algo" A s.v. elikatu. v. bereganatu.
bergakatu. "(Hb), mesurer par barre" Lh.
bergamailu (V, G ap. A). 1. "(V, G), martillo grande de ferrería" A (que cita tbn. Mg PAb 134).
2. + bergamallo. "Bergamalluba (Mg). Pieza de piedra tras el fogón, defiende del calor el grupo de fuelles.
Equivale a Aisa-arri" Zubiaur Burd 98. "Bergamallo edo aisa-arria" Ib. 98 (en una ilustración que reproduce un
horno de ferrería). En su ed. de PAb de 1899, Azkue traduce "escudo, pieza de piedra que se coloca tras el fogón
para contrarrestar el efecto del fuego. Llámase también bergamaso" (90). En PAb aparece bergamalluba (pág.
134), en una lista de vocablos relacionados con la ferrería, sin ninguna definición ni indicación, por lo que podría
adscribirse a cualquiera de las dos acepciones.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 981
mende.