Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
(He Phil), exception. Berezkoa edo exzepzionea" H. "Exception" Lh. "Behexgoa (S, Foix), préférence" Ib. v.
bereizkuntza. Zeiñaren artetik egiten baita oraiño ungiaren eta gaizkiaren, egiaren eta gezurarren artean
berezkoa edo diferenzia. Ch III 55, 2 (Mst ezagützen dakiana, Ip berhezten orano dakiana, Ol bakantzeko sena
oraindik daukana). Jainkoak ez du berezkorik edo diferenziarik egiten aberatsen eta pobreen artean. Lg II 154.
Berezkorik egin gabe batzuen eta bertzeen artean. Ib. 237. --Badeia berheziguarik Sakramentien artian? --Bai:
badira Hilen Sakramentiak deitzen direnak, eta Bizien Sakramentiak. CatS 68. Untzaren eta gaizkiaren
berhezgua. ArmUs 1907, 108 (ap. DRA). Gure esku dugu batasun hori azkartu, lehengo berexgoak kenduz,
Alamania guzia bardin hobendun ezarriz, bardin zordun, herra berean bilduz. GH 1922, 295. Ez da berexgorik.
Denak berdin, bakotxa bere arrangurekin, lagunak lagun. JEtchep 104. Judutik Grekarat ez da berexgorik:
ororentzat Jaun bera da. Ardoy SFran 348.
(H), berezko (H), berexgoa (Lh), berexkoa (Lh), berezgoa (Lh), berezkoa (Lh). "Berezgoa (He), élection" H
s.v. bereztea. "Berezkoa [...] élection" Ib. "Berexgoa, -koa (Hb), choix" Lh. Lehia zaitezte obra onez zuen
deiha eta berezkoa gerthu errendatzerat. He 2 Petr 1, 10 (Lç elekzione, TB hautzapen, Dv hautespen, Ker
aukeratze, IBk aukeramen).
2. (-oa Hb y Foix ap. Lh). Rasgo distintivo. "Particularité" Lh. v. bereizgarri. Esana da, irria gizonaren
berezgoa dela. Aginaga Egan 1961, 9.
3. "Berezgoa (S; Foix), variété" Lh.
4. "Berezgoa (S, Foix), privauté" Lh.
- BEREZGOKO. "Disyuntivo" Lar.
berezgoro. "Disyuntivamente" Lar.
berezgu. Discriminación. v. berezgo, berezgune. Ez da presunen berezgurik Jainkoa baithan. He Col 3,
25.
berezgune (Lecl, Hb ap. Lh, H) berexgune (Hb ap. Lh). 1. Separación, división. "Distinction" Lecl.
"Séparation" Lh. v. bereizkuntza. Berezgune horrek egiazki egiten du [...] banderiza saindu bat, ongia
gaizkitik, ardia ahuntzetarik, eta erleak listorretarik berezkaratzeaz eta beharki aldaratzeaz bertzerik egiten ez
duena. He Phil 297s. Giristino Doktrinaren berezgunea. CatLuz 9.
Discriminación. Gauza hagitz on bat da ezen graziaz borthiztea bihotza, eta ez jakien berezgunez, zeinak ez
baitzaizte deusentzat baliatu hetan ibilli izan direnei. He He 13, 9. Ez dela haren baithan presunen berezgunerik.
He Eph 6, 9. Zeiñak guziak maite baigaitu, eta guziei ungi egiten baitaroku, berezgunerik edo distintzionerik
gabe. He Gudu 108.
Excepción. Ofritu behar gaizko Jesukristori gure bihotz guziez eta berexgunerik edo erresalburik gabe. He
Gudu (ed. 1827), 267 (ap. DRA).
(Hb ap. Lh), berexgune (Hb ap. Lh). Elección. Gure hautuak eta berexguneak gutitzen eta gaizkirazten ditu
hurren gure bertute guziak. He Phil 221.
2. (Hb ap. Lh). "Particularité, singularité, personnalité" Lh.
berezi (G, L ap. A; SP, Urt I 29, Lar, Hb ap. Lh, Dv, H; -rh- S ap. A; Dv (BN, S)), berexi, bereizi, behezi (Dv),
bereixi. Tr. Berezi (en textos suletinos y mixanos berhezi) es con mucho la forma más utilizada en todas las
épocas. El primer testimonio de berexi se encuentra en Duhalde (junto con la mayoritaria berezi) y el catecismo
alto-navarro de Añibarro; se documenta además en algunos autores del s. XX, alto-navarros en su mayor parte.
Bereizi no se documenta hasta el s. XX, y aparece en algunos textos meridionales, coexistiendo generalmente
con berezi. En DFrec hay 495 ejs. de berezi, 13 de bereizi y 4 de berexi.
I (Adj.). Especial, particular; escogido. "Berezia, séparé, distingué" SP. "Ablectus, berezia, hautátua, edérra,
brabóa, paregábea" Urt I 29. "Especial" Lar. "Cadete, soldado, zaldun berezia" Ib. "Distinct, particulier [...].
Debozione berezi bat hartu du Ama Birjinarentzat, il a pris une dévotion particulière envers la Sainte-Vierge"
Dv. "Zuzen berezia, privilège" Ib. "Aintzineko lerroa gizon bereziz egina da, le premier rang est composé
d'hommes choisis" Dv. "Berezi, berhezi (BN, S), beh-hezi (id.; le second h est plus prononcé que le premier qui
dissimule à peine le r qu'il remplace). Qui est d'élite, de choix. Oniriste berezia (He), affection particulière" Ib.
"Choisi, élu [...]. Particulier [...]" H. "4.º (G, L), cosa aparte, especial. [...] 6.º Berhezi (S; VocBN), especial,
particular" A (en VocBN lo que se encuentra es "berhez, berhez-i, vb., séparer, séparé, se séparer"). "Especial" A
DBols. Azkue añade una supuesta variante berezin, tomada de la segunda ed. de Dv Lab (60); se trata en realidad
de errata por berezi, que aparece en la primera: artha berezi batekin (104).
Tr. Documentado por primera vez en Leiçarraga, hasta el s. XX lo emplean sobre todo autores septentrionales;
al Sur, se encuentra en el s. XVIII sólo en Mendiburu y Ubillos, y en el XIX en Guerrico, Aguirre de Asteasu,
Iztueta, Lardizabal, J. A. Arana, Beovide y, entre los vizcaínos, únicamente en Arrese Beitia. A partir de
principios del s. XX, su uso aumenta considerablemente en la literatura meridional.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
969