Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
Jaur 149. Otarraina ere berdea da berez, baña egostean gorritzen da. It Dial 19 (Ur berez; Dv berenez, Ip
berañez). Gogo onek, berez, gaitz gabea zirudien. Lard 204. Beste askoren artean, Nikodemo berez Judua,
Fariseoen burua, Israelko Maisua, eta Jose bezala Batzarre nagusikoa. Ib. 463s. Eta aurrenengo, berez oi dan
bezela, gogor eta miñ egiñ zitzaion txit aiñ kastigu latz eta lotsagarria eraman bearra. Aran SIgn 68.
Soldadutzak gazteetan berez dakarkien libretasunarekin. Ib. 5. Itza goardatzen du / berez fiña danak, / baño
palsuarekin / orrelako lanak. PE 75. --Nola igan zen zeruetara? --Berez. Legaz 17. Berez argala izanik Santua
eta gañera bideko ibilliak neka-nekatu egonik. Bv AsL 133. Bioletea izanik berez / Be-zale umill benetan. AB
AmaE 422. Osterantzean, zelan aurkitu nindeke bada, / Berez gogora datorkidala itz neurtua? Ib. 110. Gloria da
amorea / eldu bada berez, / mundua amoreagaz / da zerua legez. Azc PB 59. D'Abbadi jaun ori / frantzesa da
berez, / ni berriz española / pobria nerez. AzpPr 23. Gizona berez da argala eta erkiña. Itz Azald 6.
(s. XX). Oso mendu oneko emakumea, mazala berez, apal, zintzo, esaneko, ixill, baketsu ta ona. Ag Kr 53.
Mañasiren negarra egiazkoa zan, barru barrutik berez etorkona. Ib. 158. Ur orrek ez du berez, jakintsuak
diotenez, sendatzeko kalidaderik. Goñi 101. Menditar gazte ura ederren erregiña zan Oñatin, berez, jaiotzaz,
jazkeraren apainduri gabe. Ag G 169. Landara gaiztuak ain erraz ta ugari urteten dirala ikusirik esan leike azi
barik berez jaiotzen dirala. Kk Ab I 31. Gure amak maiz aitatzen zuen au: "alper da Maria makilatu, berez bear
du". A Ardi 46. Berez, iñor gabe sortu ote ziran, iñoren bearrik gabe irauten ote dute, iñoren laguntzarik gabe
urtero berritzen dirala ote dijoaz? Inza Azalp 32s. Ba, Jesusek erhiak latzturik zituen, / Berez, Jainkoarenak egin
baino lehen. Ox 67. Baña berez argitasunik ez badu [...], irakurtzen ikasteak ez dio argituko. Etxeg in Muj PAm
20. Berez Logroñotarra zan, Alfaroko semea. Or SCruz 10. Zugatz-azal gogorrean berez sortutako zuloan ageri
ziren xori llumadun urduriak. Or Mi 21. Edari garratzena / Ozpiña da berez, / Baña eztijak gozo / Bigurtzen dau
errez. Enb 198. Tokietan, toki arau, berainez edo berez, sortzen diren landare mota etarik eldu da tokiaren
izena. FIr 166. --Ta bertsolariak, aurretik ikasi gabe, nola asmatzen dituzte ainbeste bertso? --Etorria izan-ta. --
Berez bear. Lab EEguna 99. Baña emakumak, berez, on utsak dira, eta zentzudunak eta zurrak. Otx 21. Norbere
yabetasunera igotzeko, yakintza berria sortu bear, yakintza berezia, erri arixe berez dagokiona. Ldi IL 164. Lan
guztietarako langilleak berez agertuko litzakezala uste dabe. Eguzk GizAuz 114. Ori gauzeak berez dakarrena
da. Ib. 171. Giza-eskuz landatua ez, berez sortua baño. Zait Sof 125. Berez ezin dun Ermitagintza / neronek nai
det osatu. SMitx Aranz 170. Intxaurra ez da berez emengoa: Persiatik ekarria degu. Munita 50. Euskera gairik
zaillena, goituena, naasiena "berez" adirazteko lain da beste izkuntz askok bezela laterara ala gerkerara jo
bage. Etxde AlosT XI. Beste zenbait aldiz mediumtasuna berez sortzen da, gorputzean edo gogoan norbaitek min
hartu ondoren. Mde Pr 320. Ortaz, zorionetik kanpora igitzen da adimentua. Arimaren baztarrean geratzen da
berez. Txill Let 131. Kortxoa seboaz igortzia sartu zuan, doi-doi; ez estuegi, berez askatzeko eran. Anab Poli 34.
Erea berez etorri yakon, eizara joan zan arratsalde batez. Bilbao IpuiB 136. Berek ere etzuten sekula susmatu
indio aiek, berez, eta Mixiolariek erakusten zietenaz kanpo, batere erlijiorik izan lezaketenik. Vill Jaink 17.
Ongia berez da maitagarri. Ib. 102. Maitasun-ezaugarri oiek danak berez aragikeriaren asiera bai dira. MAtx
Gazt 31. Ez da izan katua. Berez erori da. NEtx LBB 106. Lore gaixoak bere usaia nola dezake zabaldu, / berez
hain pollit izanagatik arantzak estaltzen badu? Xa Odol 340. Hizkuntza hori berez baitzetorren ahora batarekin
eta bestearekin mintzatzeko. MIH 370. Badaiteke agian gizona adardun izatea, zorigaiztoak jo badu, baina inola
ere ez adarmotz. Berez, jaiotzez eta naturaz, adargabea delako. Ib. 387s.
v. tbn. JJMg BasEsc 117. Izt C 94. CatBus 16. Arr GB 138. CatUlz 29. Echta Jos 11. Urruz Zer 61. EusJok II
157. KIkG 10. KIkV 15. Mok 7. Tx B II 136. Aitzol in Laux BBa VI. Ir YKBIz 453. ABar Goi 31. JAIraz Bizia
118. SM Zirik 24. Arti Ipuin 67. And AUzta 139. Erkiag BatB 26. Ibiñ Virgil 34. Alzola Atalak 122. Etxba Ibilt
474. Uzt Sas 240. Berron Kijote 223.
"Fácilmente" Etxba Eib. "Berez eitteko gauzia" Ib. Baña lurreko ogasun guztien jabe izango litzakezan
alkargo orreik, gizarte osoaren jabe ta nagusi be berez egingo litzatekez. Eguzk GizAuz 87. Kanpo santu barrie
egin bearrean egozan Ipiñeburutarak. Etzan berez egitekoa. Bazan eragozpenik eta okerrik. Akes Ipiñ 16.
- BAKOITZA BEREZ (bakotxa berez Añ). "Uno a uno, (c.) banaka, bat banaka, bakotxa berez" Añ. Irakurri
daidezan berean banan banan da bakotxa berez neure bizi guztiko gaistakeria ta erruak. Añ EL 1 29. Ez beingo
baten esetsi guztiai erabatera [...], ezpada banaka ta bakotxa berez, gaur bat, biar beste bat. Añ LoraS 122.
Egiten eztirialako bakotxa berez Propositu bakarrak. Ib. 148. Modu bitan sinistu giniakez fedeko artikulubak;
Lenengo, banaka, bakotza berez edo partikularmente. Astar II 6. Gogotan astiro astiro erabili eikezuz, eta bein
banaan eta bakotxa berez ausnartu irakurten dozuzan berba guztiak. Añ EL 2 18s.
- BERA(K) BEREZ. Personalmente, por sí mismo; por su propia iniciativa. Hitz egin dezala barrendik ere ta
berak berez. Mb IArg I 189. Bizitu zen besteen erako gizon bat zirudiela ta berak berez bere erakuste guziak
egiten zituela. Ib. 149. Argandik aditu zutena geiago jakin bear zutela beren lan andirako ta hau erakutsiko ziela
berak berez Aita betikoagandik igorriko zien Espiritu Santuz. Ib. 348. Baña deabruak berak berez ezin eragin
dituan pekatu mota asko persona aserrekor baten bitartez eragiten ditu. Gco II 53. Batzubetan Jaungoikuak
berak berez egiten ditu gauza arrigarrijak. Beste batzubetan balijetan da aingerubakin. fB Ic III 291. Mezia ezta
kalbarijoko mendijan egin zan sakrifizijua baño, eta orduban berak berez egin ebana berbera, egiten dau orain
gure altaretan, Abade edo Sazerdotien bitartez. Astar II 209. Markesak ifini-erazo omen zeban artza
altxagarriakin lau oñen gañean bera berez bizirik bazegoen bezalaixen. Izt C 192. Eta geroztik iru aldiz berak
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
966