Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
Frantses berex. StPierre 20. Urde batzu zirela Rusoak Alemanekin bakea berex egiteari lotzen balinbaziren. Ib.
35. Bi lore ditin, bata bestearengandik bereix. Or Mi 55. Zoin-gehiago ari ziren, berex, noiz elgar-ganatzera,
noiz elgarretarik urruntzera. JE Ber 94. Yesusek artu zituen Pedro ta Yakobo ta onen anai Yoan; eta mendi gora
batera eraman zituen berex, otoitz egitera. Ir YKBiz 241. Aurtengo sortak dauka mandioan bereiz. Or Eus 101.
Mutillengandik bereiz erdian dutela. Ib. 360. Orotarik urrun, behex, istan bat mutu nago. Iratz 63. Zertako
etorriko dira zure billa, aiengandik bereiz bizi bear bazera? Zait Sof 123. Ta bere artaldea bereiz zeukan,
Labanen artaldera urbildu gabe. Ol Gen 30, 40 (Urt apartean). Emakumea bere astagaitzetan emasabeletik
odol-yarioz dagoenean, bereiz egon bearra da zazpi egunez. Ol Lev 15, 19 (Ur berezitua, Dv berezia). Odolak
berhez gaduzka hargati / nahiz odolez biok garen bat. Mde Po 73. Soiñuek ez dute elkar iotzen eta nasten begiz
sartua oroitzean, an bereiz kokaturik bezala baitaude. Or Aitork 254. Zaitegi jaunaren liburuan denak aurkituko
ditutzue ala berex, ala elgarri loturik. Lf in Zait Plat XV. Bizkitertean, Pizti berex iduki zuten, bertze gela
batean. Izeta DirG 77. Oaxes ibai lasterraren aldamenera, edota mundutik bereiz bizi diran breiztarretara. Ibiñ
Virgil 33. Bizkarrez dago bainan anaia du Baztan, / berex badaude ere zonbait urte hautan. Xa Odol 123.
Hizkuntza ta herria berex ez doatzi. Ib. 180. Berex ukituko dut y-ren kontua. MEIG VII 192.
v. tbn. Lap 241 (V 108). Ox 125. Etcham 110.
(Tras sintagma nominal). Aparte de, exceptuando. Orain ontzat ematen ez ditugun esaera batzuk baditu,
baiño, aiek bereix, gaurko euskerarik obeenari ere ez dio zor aundirik. Or Eusk 1930, 256s.
2. Especialmente. v. bereziki. Zerura joateko, ezinbestekoa da bizitzan askotan otoitz egittea. Ta bereiz
bear dugu otoitza egin, beregabe ezin garaittu dugun etsaiaren erasoaldien bat datorkigunean. Inza Azalp 124.
II (Adj.). berez (Dv; berhez Gèze), behex, bereiz (Lar). Separado; diferenciado. "Coluna, en los libros, orri
bereiza" Lar. "Berhez, (adj.) séparé" Gèze. "Berez-a ou berezi-a, distinct, particulier. Berezak dire gauza horiek,
ces choses là sont distinctes" Dv. Cf. DRA: "Behexa, juego de bolos; derribar de seis cinco, dejando un birlo en
pie. Premorena, Voc. ms.". v. berezi. Hain multzo eta nonbre handian non haztandu behar izan baitziren
elkhar ganik, lur berex eta diferentetan bizitzekotzat. Lg I 36. Rejistre berhez batetan phausatüko dütü
deliberazione hartüren direnak oro. Mercy 39s. Diónes Trentoko Konzilio Sanduak kapitulo berexbátean
iztebéki. LE BOEanm 390. Ez zaitut zu ez behar egin / Paxuko debot atea / Maingu tringil horien berdin: / Berex
da zure partea. Monho 38. Sozietate bakhotxean, bertze sentsuko presunek gorphutz berex eginen dute. JesBih
404. Setsa bakhotxak izanen du bere kontseilua, eta gorphutz berex eginen du. Ib. 412. Bat-bederak
jasanen duen juiamendu berezaz. Dv LEd 189. Bi belhar mota ongi izan ditazke lur berean, baldin gozo berezak
behar badituzte. Dv Dial 49s (It ezade diferenteak, Ur ezkotasun desbardiñak, Ip gozo berhezi). Manatu
darokuzunean ez ginezan bortzek soineko bera ekhar, behexak hartu ditugu. Laph 89. Azken kopla berex hau
mariñelentzat da. Zby RIEV 1908, 413. Hiruak bat izatez, / berexak presunez. Ib. 204. Bi tokiak hain direlakotz
itxuraz berexak non batetik bertzerat aldatzeak begia joiten baitio den haurrenari. JE Bur 7. Jaunzturaz berexak
balire, eta bitxiak. Ib. 195. Haren etxekimentü behex bat. Const 18. Uts bainun oskai guri berexa, / atsa yaurti
arren ezin sor abesa. Ldi BB 162. "Argia"k eskeintzen dion garau bereiz au dala bide, otoi bat biotzez zuzendu
nai diogu. Ldi IL 55. Ostiral-gauero bijili bereza. SMitx Aranz 141. Ez nauke egun hortaz orhoituz aipatu gabe
gure auzapez ohia Istilart Gratien: [...] bazuen amodio behex bat eskualdunentzat. Herr 21-4-1960, 2.
- BEREX-BEREXA, BERHEZ-BERHEZA. Kausit ahal baneza / Nonbait berhez-berheza. 'Toute seule'. O
Po 28s.
- BEREXEAN (berezean Dv). "Berezean ou bereztasunean egotea maite du, il affectionne la solitude" Dv. v.
BEREIZIAN. Piarres, Jakobe eta Andres berezean haritu zitzaizkon galde hunen egiten. Dv Mc 13, 3 (Lç
apart).
(Tras bere, etc.). "Gizon hori bere berezean ez da gaixtoa, bainan lagun gaixtoekin dabila, cet homme, en son
particulier, n'est pas méchant, mais il fréquente des mauvais compagnons" Dv.
- BEREXERAT HARTU (Dv y A (que citan HeH)). Tomar aparte. Eta berexerat harturik, hasi zitzaion
Piarres erantzuten. "Assumens eum". HeH Mt 16, 22 (Lç hura apartaturik, He aparterat, TB, Dv bazterrerat,
Ur bakarrean, Or aparte, Leon berex, IBk, IBe bereiz).
- BEREX-KANTU. Canción propia, peculiar. Kilixki-kalaxka gehientsuak lotzen zaizkie zerbait erran nahi
duten hitz batzueri. Haurrek beren berex-kantuetan maiz darabilte modu hori. Lf ELit 37.
- BEREX UTZI. Exceptuar, dejar aparte. [Israeldarrak] heltzen ziren sei ehun milla gerla-gizonetarainokoan;
emaztekiak eta haurrak berex utzirik. Lg I 128. Desmasia hau hedatzen zen etxe guzietarat, berex utzten zirela
bildotsaren odolaz atheak seinalatuak ziren etxeak. Ib. 127.
berexgarri. v. bereizgarri.
berexgune. v. berezgune.
berexi. v. bereizi; berezi.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
964